«Μόνιμο πρόβλημα», με εκρηκτικές διαστάσεις, αποτελεί η αύξηση της χρήσης ναρκωτικών ουσιών στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, σύμφωνα με την Ετήσια Εκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (ΕΚΠΝΤ) για το 2002.

Κάθε χρόνο καταγράφονται στην ΕΕ 7.000 - 8.000 αιφνίδιοι θάνατοι από ναρκωτικά, ενώ αύξηση των θανάτων παρατηρείται και σε χώρες, όπου οι τάσεις ήταν παλιότερα σταθερές ή φθίνουσες. Το ΕΚΠΝΤ εκτιμά ότι υπάρχουν δυο έως εννέα προβληματικοί χρήστες ναρκωτικών ανά 1.000 κατοίκους ηλικίας 15 έως 64 ετών. Σε ορισμένες περιοχές πάνω από το 25% των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών έχουν μολυνθεί από τον ιό HIV, ενώ ο επιπολασμός του ιού της ηπατίτιδας C εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά υψηλός (40% έως 90%).

Στην έκθεση, ουσιαστικά αποσιωπούνται τα σοβαρά κοινωνικά αίτια που οδηγούν στη χρήση, χωρίς ωστόσο να μπορεί να αποφευχτεί η αναφορά στα στοιχεία που αφορούν την ανεργία και την εκπαίδευση. Τα ποσοστά ανεργίας στα άτομα που ζητούν θεραπεία κυμαίνονται από 50 - 55% ακόμα και σε χώρες που το ποσοστό ανεργίας στο γενικό πληθυσμό, για την ίδια ηλικιακή ομάδα είναι μικρότερο από 5%, όπως στη Δανία. Εξίσου χαμηλά είναι και τα επίπεδα εκπαίδευσης, αφού το 13,2% των χρηστών που ζητούν θεραπεία δεν έχει ολοκληρώσει την πρωτοβάθμια εκπαίδευση και ποσοστό έως 65,8% έχει παρακολουθήσει μόνο την πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

Παρά την καταγεγραμμένη αύξηση των αιτημάτων των χρηστών για θεραπεία, το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο επισημαίνει την ανεπάρκεια των υπαρχουσών δομών και ιδίως στις φυλακές, αλλά και το μεγάλο κενό που υπάρχει στα απαραίτητα προγράμματα πρόληψης στα σχολεία, τους χώρους ψυχαγωγίας και την τοπική κοινωνία.

Στην έκθεση γίνεται λόγος για «σχετική σύγκλιση» των κρατικών επιλογών στους τομείς της πρόληψης και της θεραπείας» και προκρίνεται η λογική της υποκατάστασης και της μείωσης της βλάβης, αναγνωρίζεται, ωστόσο, η αξία της «στεγνής» θεραπείας, για την οποία και υπάρχουν μετρήσιμα, ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, στοιχεία.

Οι αξιολογήσεις δείχνουν ότι 30 - 50% των ατόμων που εισάγονται για θεραπεία σε «στεγνό» πρόγραμμα την ολοκληρώνουν επιτυχώς, ενώ μετρήσιμα αποτελέσματα υπάρχουν και για τους χρήστες που δεν ολοκληρώνουν τα προγράμματα. Στην έκθεση καταγράφεται και μια ελπιδοφόρα πρωτιά του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ). Σύμφωνα με τη μελέτη, τα άτομα που παρέμειναν για θεραπεία σε μονάδα του ΚΕΘΕΑ τουλάχιστον ένα χρόνο περιόρισαν την κατανάλωση ηρωίνης κατά 76%.

Η κάνναβη εξακολουθεί να είναι η συχνότερα χρησιμοποιούμενη παράνομη ουσία σε όλες τις χώρες της ΕΕ, τα οπιούχα, ωστόσο, (ιδίως η ηρωίνη) εξακολουθούν να αποτελούν την κύρια χρησιμοποιούμενη ουσία από όσους ζητούν θεραπεία, (50 - 70%), αφού οι υπηρεσίες είναι οργανωμένες γύρω από τις ανάγκες των χρηστών αυτών.