Η κοινή γαλλογερμανική πρόταση για την καθιέρωση «διπλής προεδρίας» στην Ευρωπαϊκή Ενωση, τάραξε τα λιμνάζοντα νερά της Συντακτικής Συνέλευσης για το Μέλλον της Ευρώπης, όπου συζητούνται οι «θεσμικές μεταρρυθμίσεις» στην ΕΕ. Στη Συνέλευση αυτή εκπρόσωποι από τις δεκαπέντε χώρες- μέλη προσπαθούν να απαντήσουν σε δύο κρίσιμα ερωτήματα: α) Ποιος και πώς θα αποφασίζει; και β) Ποιος θα είναι υπεύθυνος για την εφαρμογή των αποφάσεων;

Οι απαντήσεις σ' αυτά τα δύο ερωτήματα θα αποτελούν τη βάση του «Ευρωπαϊκού Συντάγματος», το οποίο θα καθορίζει τις σχέσεις μεταξύ των κέντρων εξουσίας στην ΕΕ στην πορεία για την «πολιτική ενοποίηση».

Η πρόταση την οποία ανακοίνωσαν στις 16 Γενάρη ο πρόεδρος της Γαλλίας Ζακ Σιράκ και ο καγκελάριος της Γερμανίας Γκέρχαρντ Σρέντερ προβλέπει την ύπαρξη δύο προέδρων. Του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο οποίος θα εκλέγεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και του προέδρου του Συμβουλίου, ο οποίος θα εκλέγεται από τους ηγέτες των κρατών - μελών της ΕΕ. Και στις δύο περιπτώσεις, η εκλογή θα γίνεται με «ειδική πλειοψηφία» και η θητεία του προέδρου του Συμβουλίου προτείνεται να είναι πενταετής, ή να διαρκεί δυόμισι χρόνια, με δυνατότητα ανανέωσης για άλλα δυόμισι.

Οι δηλώσεις των κκ Σιράκ και Σρέντερ επιβεβαίωσαν ότι η κοινή πρότασή τους είναι προϊόν συμβιβασμού. Μέχρι τώρα, η κυβέρνηση της Γερμανίας υποστήριζε τη μετεξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε ομοσπονδία και την αναβάθμιση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε ρόλο «κυβέρνησης». Στην περίπτωση αυτή, τα κράτη - μέλη θα πρέπει να εκχωρήσουν τα εθνικά κυριαρχικά τους δικαιώματα, τα οποία θα απορροφηθούν από τα «ομοσπονδιακά» όργανα της ΕΕ. Στην περίπτωση αυτή και αν υπολογίσει κανείς ότι οι αποφάσεις στα «ομοσπονδιακά» όργανα θα λαμβάνονται με βάση το πληθυσμιακό μέγεθος των κρατών - μελών καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η λήψη των αποφάσεων θα αφορά σε έναν πολύ στενό κύκλο κρατών, των μεγαλύτερων και ισχυρότερων.

Από την άλλη πλευρά, η κυβέρνηση της Γαλλίας (είτε στη σοσιαλδημοκρατική, είτε στη συντηρητική της μορφή), βλέποντας ότι, με την «ομοσπονδιοποίηση», υπήρχε κίνδυνος να παγιωθεί η γερμανική ηγεμονία στην ΕΕ, πρότεινε μια εναλλακτική λύση, τη δημιουργία ενός «σκληρού πυρήνα», στον οποίο θα συμμετέχουν τα τέσσερα - πέντε μεγαλύτερα κράτη - μέλη (Γερμανία, Γαλλία, Βρετανία, Ιταλία και Ισπανία) ο οποίος και θα διαμορφώνει τις αποφάσεις της ΕΕ.

Ετσι η πρόταση των Σιράκ και Σρέντερ επιχειρεί να γεφυρώσει τις δύο απόψεις, αφού ο μεν πρόεδρος της Επιτροπής θα εκφράζει τη γερμανική εκδοχή, ενώ ο πρόεδρος του Συμβουλίου τη γαλλική. Είναι φανερό ότι τα μικρότερα κράτη - μέλη, είτε έτσι, είτε αλλιώς θα υποβιβαστούν σε κράτη β΄ κατηγορίας.

Επομένως, δεν είναι τυχαίο ότι κατά τη διάρκεια της παρουσίασης της γαλλογερμανικής πρότασης στη Συντακτική Συνέλευση, την περασμένη Τρίτη, έσπευσαν να την υποστηρίξουν οι εκπρόσωποι της Βρετανίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας. Αντίθετα, επιφυλάξεις σημειώθηκαν από τους εκπροσώπους των μικρότερων κρατών - μελών, που αντιλαμβάνονται ότι κινδυνεύουν να βρεθούν «εκτός νυμφώνος».

Φυσικά, το θέμα δεν είναι τεχνικό, όπως θέλουν να το παρουσιάζουν οι ιθύνοντες της ΕΕ. Στην πρόσφατη απόφασή της για την Ελληνική Προεδρία στην ΕΕ, η ΚΕ του ΚΚΕ σημειώνει: «Ηδη, η σχετική δυσκολία που προκύπτει από την άσκηση ενιαίας νομισματικής πολιτικής, σε μη ενιαίες οικονομίες και μάλιστα σε συνθήκες κρίσης, οι δεσμεύσεις και οι έλεγχοι ως προς τις υποχρεώσεις του Συμφώνου Σταθερότητας, οδηγούν μερίδα των οικονομικών και πολιτικών παραγόντων της EE να προβάλλουν ως λύση την ενίσχυση των κέντρων εξουσίας της EE, για τη διαμόρφωση υποχρεωτικών ενιαίων οικονομικών πολιτικών.

Σ' αυτήν την κατεύθυνση κινείται το σχέδιο ευρωπαϊκού Συντάγματος, που επεξεργάστηκε ο Ζισκάρ Ντ' Εστέν ως πρόεδρος της Συντακτικής Συνέλευσης (με δήθεν δημοκρατική εκπροσώπηση και λειτουργία) για το μέλλον της Ευρώπης. H λογική του σχεδίου είναι να ενισχυθεί η EE με μηχανισμούς εξουσίας, που θα διαμορφώνουν και θα επιβάλλουν ενιαία οικονομική πολιτική. Για τις μορφές των αναζητούμενων μηχανισμών, αλλά και τη σχέση εθνοκρατικού - κοινοτικού κέντρου άσκησης της οικονομικής πολιτικής, αναπτύσσεται διαπάλη εντός της EE. H διαπάλη αυτή σχετίζεται με τα ιδιαίτερα συμφέροντα των πιο ισχυρών κρατών - μελών της EE, με τον έλεγχο που έχουν στα υπάρχοντα κοινοτικά όργανα, τις συμμαχίες που διαμορφώνουν μέσα σ' αυτά με τα πιο αδύναμα κράτη - μέλη».

Οι εξελίξεις στο μέτωπο των «θεσμικών μεταρρυθμίσεων» της ΕΕ δεν είναι καθόλου μικρότερης σημασίας από τις εξελίξεις στ' άλλα μέτωπα της πολιτικής της κοινοτικής πολιτικής. Από αυτή την άποψη, έχει μεγάλη σημασία η ένταξη και αυτών των θεμάτων στο πρόγραμμα πάλης του κινήματος κατά της ΕΕ και των αποφάσεών της. Στην κατεύθυνση αυτή αποκτά ιδιαίτερο βάρος η εκτίμηση της ΚΕ του ΚΚΕ: «H παρακολούθηση των ενδοκοινοτικών ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων από το Κόμμα μας έχει αξία, για να αξιοποιούνται αυτές σε όφελος του εργατικού κινήματος στη χώρα μας. Συνδέουμε την πάγια πολιτική μας θέση για αποδέσμευση από την EE, με την αντίθεσή μας στη συγκρότηση νέων θεσμών "συνοχής" του ιμπεριαλιστικού κοινοτικού κέντρου (όπως είναι η λειτουργία ευρωπαϊκών κομμάτων, το "Σύνταγμα" κλπ.), όπως και με την επέκταση των υπαρχόντων σε άλλα κράτη της Ευρώπης, μέσω της διαδικασίας ένταξής τους (διεύρυνση)».