Τις μέρες αυτές η κατάσταση στην παιδεία, ιδιαίτερα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, «καίει», κι αυτό όχι κυρίως λόγω των θερμοκρασιών, αλλά λόγω της ασφυξίας που νιώθουν οι μαθητές αλλά και οι οικογένειές τους, οι εκπαιδευτικοί, με τον πρωτοφανή εξεταστικό αντιπαιδαγωγικό μαραθώνιο που βιώνουν. Αυτό ήταν το επιστέγασμα της αντιεκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, που αποτυπώνεται στους δύο νόμους 2525/97 και 2640/98, τους οποίους ψήφισε η «εκσυγχρονιστική» κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ.

Βέβαια, το εξεταστικό δεν είναι παρά ένας μόνο κρίκος στην αλυσίδα των μέτρων που δένουν την παιδεία στο άρμα της οικονομίας της αγοράς και στις επιδιώξεις του κεφαλαίου. Οι συγκεκριμένες, ωστόσο, εξετάσεις δεν είναι μια αξιολόγηση - που είναι απαραίτητη στη διαδικασία της εκπαίδευσης - αλλά πρόκειται για μεθοδευμένη κρησάρα που έχει στόχο να μειώσει τη ροή μαθητών προς το λύκειο. Σε ένα πλαίσιο και μια εξέλιξη όπου προωθούνται γοργά αντιδραστικές αναδιαρθρώσεις (όπως ξεθεμελίωμα του κοινωνικοασφαλιστικού συστήματος, ελαστικοποίηση εργασιακών σχέσεων, περικοπή κοινωνικών παροχών, αθρόες ιδιωτικοποιήσεις υπηρεσιών κοινής ωφέλειας), η πορεία της παιδείας, το εκπαιδευτικό μοντέλο έχει προδιαγεγραμμένο «κοστούμι» και αποστολή για τη διαιώνιση του συστήματος.

Το μοντέλο του απασχολήσιμου, του εργαζόμενου που, στα λεγόμενα «Εθνικά Σχέδια για την Απασχόληση» των νεοφιλελεύθερων σοσιαλιστών κυβερνώντων, θα αλλάζει πολλές φορές στη διάρκεια της ζωής του επάγγελμα, πρέπει να υπηρετείται από το αντίστοιχο εκπαιδευτικό μοντέλο. Το σχολείο, λοιπόν, πρέπει να παράγει μαζικά μισοειδικευμένους -μισοκαταρτισμένους αυριανούς εργαζόμενους, λίγους υψηλά μορφωμένους και ειδικευμένους, που θα επανδρώσουν τη διοικητική ελίτ. Το σχέδιο αυτό μπορεί να φαντάζει «οργουελική σύλληψη», όμως προωθείται σταδιακά και με συγκεκριμένα μέτρα, που κατοχυρώνονται και θεσμικά.

Τι άλλο σημαίνει η αποψίλωση του λυκείου, δηλαδή της βασικής παιδείας. Φέτος, φοιτούν στη Β΄ Λυκείου 75.000 μαθητές, ενώ πέρσι είχαν αποφοιτήσει από το Γυμνάσιο 117.000. Δηλαδή, το 36% δε βρίσκεται στο λύκειο και έχει εγγραφεί στα ΤΕΕ, ή έχει εγκαταλείψει εντελώς την εκπαίδευση. Τα ΤΕΕ, στα οποία θα «φιλοξενούνται» οι περισσότεροι μαθητές, δεν είναι λυκειακή βαθμίδα, είναι υποβαθμισμένα από μορφωτική άποψη και δεν προσφέρουν ειδίκευση, αλλά στενή κατάρτιση, επιφανειακή, για τις τρέχουσες ανάγκες της κεφαλαιοκρατικής αγοράς.

Αυτό που ενδιαφέρει την οικονομία της αγοράς, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της ΕΕ («Λευκή Βίβλος για την παιδεία»), δεν είναι η ανάπτυξη της προσωπικότητας, της «γενικής κοινωνικής ικανότητας» του νέου ανθρώπου, αλλά η ανάπτυξη της μερικής δεξιότητας, αυτής που έχει ανάγκη σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο το κεφάλαιο, και η οποία θα πληρώνεται φτηνά. Οι νέοι και η προσωπικότητά τους αντιμετωπίζονται σαν ένα αναλώσιμο αντικείμενο στη διαδικασία της καπιταλιστικής παραγωγής.

Αυτές οι πλευρές της σημερινής κοινωνικής πραγματικότητας, που δεν είναι οι μοναδικές, είναι ωστόσο αρκετές για να ενισχυθεί πιο αποφασιστικά το λαϊκό μέτωπο για τη διεκδίκηση παιδείας σύμφωνα με τα λαϊκά συμφέροντα. Απαιτούνται περισσότερα βήματα συντονισμού της δράσης εκπαιδευτικών φορέων και εργατικών σωματείων. Διαθέσεις υπάρχουν και στους μαθητικούς και φοιτητικούς χώρους, όπου την επόμενη χρονιά τα μέτωπα θα είναι και πάλι ανοιχτά. Ο αγώνας για την παιδεία δε θέλει πολλούς, μας θέλει όλους.