Καθώς κατεβαίναμε απ' το Βίτσι, στη διαδρομή προς την Καστοριά και η ομίχλη αραίωνε, άρχισαν να φαίνονται οι χαμηλότερες κορφές του Βέρνου. Ο Λύσανδρος,πολύτιμος βοηθός σ' όλη τη διαδρομή, άρχισε πάλι να αφηγείται μικρές ιστορίες για μεγάλες στιγμές. Για τον δικό μας, τον Τάκη τον Αδάμο, που τότε ήταν πολεμικός ανταποκριτής στο βουνό, για τις προκηρύξεις που έδεναν στα πτερύγια των βλημάτων των όλμων και σκορπίζονταν μόλις έσκαγαν, για τη μάχη στα Κουλουκουθούρια, που τα κράταγε μία διλοχία μαθητών της σχολής αξιωματικών, για το σκοτωμένο φαντάρο του κυβερνητικού στρατού και το γράμμα της αρραβωνιαστικιάς του "να προσέχεις", για την Αθανασία την τηλεφωνήτρια που έμεινε εκεί, στον τόπο, με το ακουστικό κολλημένο στ' αυτί...

Και τα 'λεγε με μια ακρίβεια στις ημερομηνίες και τα σημεία, που νόμιζες πως διάβαζε βιβλίο: "Στις 17 Οκτώβρη του '48 ήμασταν στο ύψωμα Μανιτόρες, μετά την Οξυά".

Τότε βρήκε την ευκαιρία και ο Χρήστος Τσιντζιλώνης να καλέσει τους επιζώντες συναγωνιστές του να βγάλουν ορισμένα συμπεράσματα. "Γνωριστήκαμε, είπε ανάμεσα σε άλλα, αυτές τις μέρες με μια σειρά ιστορικά μέρη που συνδέουν την ιστορία της ΕΑΜικής Αντίστασης με τη συνέχειά της, την ιστορία του ΔΣΕ. Τέθηκαν ορισμένα ζητήματα για το χαρακτήρα του ΔΣΕ και τη συγγραφή της ιστορίας του. Με αφορμή και τον τάφο της Φλώρινας (σ. σ. ο "Ρ" θα δημοσιεύσει σε επόμενο φύλλο εκτενές ρεπορτάζ για αυτό το σημείο) προκύπτει ότι πρέπει να κάνουμε πολλά ακόμα για όλα τα μέρη που είναι βαμμένα με το αίμα του λαού μας και πρέπει να βρεθεί τρόπος να τιμηθούν, να τιμούνται όλοι αυτοί οι ήρωες του ΔΣΕ, αλλά και του αντιπάλου, γιατί κι εκείνα τα παιδιά που σπρώχτηκαν από τους Αμερικανούς ιμπεριαλιστές στα μέτωπα, ήταν παιδιά του λαού. Είναι πολλές οι περιπτώσεις που στο ένα χαράκωμα ήταν ο ένας αδελφός και στο άλλο ο δεύτερος ή ακόμα και πατέρας με γιο απέναντι...

Είναι γεγονός, συνέχισε, ότι η στρατιωτική ήττα έφερε πίκρα, γκρίνια, μούδιασμα. Για πολλά χρόνια μουδιασμένα προβάλλαμε το θέμα του ΔΣΕ. Ηταν όμως μία ηρωική πάλη του λαού μας. Το Κόμμα ασχολήθηκε κατά καιρούς, προγραμματίζει και μια σειρά μελέτες. Εχουν κυκλοφορήσει τα επίσημα κείμενα της περιόδου του ΔΣΕ ('46-'49). Εγινε ένα συμπόσιο με πλούσια ύλη. Εγινε μια προσπάθεια συγγραφής της ιστορίας, μεσολάβησε όμως η πλημμύρα και σταμάτησε. Ελπίζουμε να αποκατασταθούν τα ντοκουμέντα και να αρχίσει συστηματική προσπάθεια για τη συγγραφή της ιστορίας του ΔΣΕ, γιατί και οι μονογραφίες γι' αυτό το θέμα είναι ελάχιστες. Αντίθετα, αντίπαλοι και διάφοροι πρώην όπως ο Βλαντάς, ο Γούσιας και άλλοι, ο Μάρκος γράψανε, αλλά γράψανε ασύστολα ψεύδη, φτύνοντας κυριολεκτικά τον ίδιο τον εαυτό τους. Αρα προκύπτει μεγάλη η ανάγκη να υλοποιηθεί η απόφαση για τη συγγραφή της ιστορίας του ΔΣΕ. Να ενταθεί η προσπάθεια, γιατί λιγοστεύουν και οι άνθρωποι, οι ζωντανές μαρτυρίες.

Προκύπτει, κατέληξε, η ανάγκη να ξεκαθαριστούν ορισμένα ζητήματα, για τον τρόπο που ξεκίνησε, την έκβαση, τα λάθη, όμως η ιστορία πρέπει να γραφτεί, γιατί και από τα αρνητικά θα βγουν χρήσιμα συμπεράσματα. Σ' αυτό καλούμαστε όλοι να συμβάλουμε".