39ο ΜΕΡΟΣ

Οι εργασίες του συνεδρίου έπρεπε ν' αρχίσουν στη μία και η ευρύχωρη αίθουσα ήταν κιόλας από πολύ ώρα γεμάτη από αντιπροσώπους. Είχε γίνει σχεδόν εφτά και το προεδρείο ακόμα δε φαινόταν... Οι μπολσεβίκοι κι οι αριστεροί εσέροι έκαναν στα γραφεία τους συνεδριάσεις των παρατάξεων. Ολη αυτή την ατέλειωτη μέρα ο Λένιν και ο Τρότσκι την κατανάλωσαν στην πάλη με τους οπαδούς του συμβιβασμού. Σημαντική μερίδα των μπολσεβίκων ήταν υπέρ του σχηματισμού πανσοσιαλιστικής κυβέρνησης. "Δε θα μπορέσουμε να κρατηθούμε, φώναζαν. Ενάντιά μας είναι πάρα πολλές δυνάμεις! Δεν έχουμε ανθρώπους. Θα απομονωθούμε, κι όλα θα χαθούν...". Αυτά έλεγαν ο Κάμενεφ, ο Ριαζάνοφ κι άλλοι.

Ο Λένιν όμως, που τον υποστήριζε ο Τρότσκι, στεκόταν ακλόνητος σαν βράχος: "Ας δεχτούν οι συμβιβαστές το πρόγραμμά μας και να μπουν στην κυβέρνηση! Εμείς δεν υποχωρούμε ούτε σπιθαμή. Αν εδώ υπάρχουν σύντροφοι, που τους λείπει το θάρρος κι η θέληση να σταθούν στις θέσεις που στεκόμαστε εμείς, τότε ας πάνε μαζί μ' όλους τους άλλους δειλούς και συμβιβαστές! Οι εργάτες κι οι στρατιώτες είναι μαζί μας, κι εμείς είμαστε υποχρεωμένοι να συνεχίσουμε το έργο".

Στις εφτά και πέντε λεφτά οι αριστεροί εσέροι ειδοποίησαν ότι παραμένουν στη Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή.

"Ετσι είναι", λέει ο Λένιν. "Αυτοί τραβιούνται κοντά μας!".

Λίγο αργότερα, όταν καθόμουν στη μεγάλη αίθουσα, στο τραπέζι των δημοσιογράφων, ένας αναρχικός, που συνεργαζόταν με τις αστικές εφημερίδες, μού πρότεινε να πάμε μαζί να δούμε τι συμβαίνει με το προεδρείο. Ούτε στο δωμάτιο της ΚΕΕ, ούτε στο γραφείο του Σοβιέτ της Πετρούπολης ήταν κανένας. Γυρίσαμε όλο το Σμόλνι. Σίγουρα κανένας δεν είχε ιδέα, πού βρίσκονταν οι καθοδηγητές του συνεδρίου. Στο δρόμο, ο συνοδός μου, μού αφηγήθηκε για την προηγούμενη επαναστατική δράση του, για το πώς υποχρεώθηκε να το σκάσει από τη Ρωσία και πόσο ευχάριστα έζησε αρκετό καιρό στη Γαλλία...

Τους μπολσεβίκους τούς θεωρούσε χοντροκομμένους, ύπουλους κι αμόρφωτους ανθρώπους, χωρίς λεπτά αισθήματα. Ηταν ένας τυπικός εκπρόσωπος Ρώσου διανοούμενου... Τέλος, φτάσαμε στο δωμάτιο Νο 17, όπου στεγαζόταν η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή και σταματήσαμε μπροστά στην πόρτα... Η πόρτα άνοιξε, κι από το δωμάτιο βγήκε ένας κοντόχοντρος πλατυμέτωπος άνθρωπος με στρατιωτική στολή, χωρίς επωμίδες, φάνηκε πως χαμογέλασε, όμως άμα πρόσεχε κανείς καλά θα 'βλεπε ότι το χαμόγελό του ήταν μόνο γκριμάτσα απέραντης κούρασης. Ηταν ο Κριλένκο.

Ο συνοδός μου, ο κομψός νεαρός, με την πολιτισμένη φινέτσα, φώναξε χαρούμενα και ρίχτηκε προς τα μπρος.

"Νικολάι Βασίλεβιτς!" φώναξε απλώνοντας το χέρι. "Μήπως με ξεχάσατε; Κάναμε μαζί φυλακή".

Ο Κριλένκο έκανε μια προσπάθεια, συγκεντρώθηκε και κοίταξε. "Αχ ναι", απάντησε τελικά, κοιτώντας το συνομιλητή με την πιο φιλική έκφραση. "Εσείς Σ... Χαίρετε!". Φιλήθηκαν. "Λοιπόν, τι κάνετε δω πέρα;" κι ο Κριλένκο έκανε με το χέρι μια πλατιά χειρονομία.

"Ω, εγώ μόνο παρατηρώ... Εσείς, φαίνεται, έχετε μεγάλες επιτυχίες;".

"Μάλιστα", απάντησε ο Κριλένκο, με κάπως απότομο τόνο. "Η προλεταριακή επανάσταση είναι μια μεγάλη επιτυχία!". Χαμογέλασε. "Πιθανόν... πιθανόν, ίσως, να ξανασυναντηθούμε στη φυλακή...".

Βαδίζαμε στο διάδρομο κι ο φίλος μου άρχισε να μου αναλύει την κατάσταση: "Βλέπετε, εγώ είμαι οπαδός του Κροπότκιν. Κατά την άποψή μας η επανάσταση τέλειωσε με μεγάλη αποτυχία: δεν ξεσήκωσε τον πατριωτισμό των μαζών. Φυσικά, αυτό αποδείχνει μόνο τούτο, πως ο λαός μας δεν ωρίμασε ακόμα για επανάσταση...".

***

Η ώρα ήταν 8 και 40 ακριβώς, όταν ένα βροντερό κύμα από ζητωκραυγές και χειροκροτήματα ανάγγειλε την εμφάνιση των μελών του προεδρείου και του Λένιν - του μεγάλου Λένιν - ανάμεσά τους. Ηταν ένας χαμηλός κοντόχοντρος άνθρωπος, με μεγάλη φαλάκρα και γερτό κεφάλι, που κρατιόταν γερά από τους ώμους. Μικρά μάτια, μεγάλη μύτη, φαρδύ ευγενικό στόμα, γερό πιγούνι. Ξυρισμένος αλλά με φυτρωμένο κιόλας το μούσι, τόσο γνωστό στο παρελθόν και στο μέλλον. Τριμμένο κοστούμι, κάπως μακριά, ανάλογα με το ανάστημα, τα παντελόνια. Τίποτε που να θύμιζε το είδωλο του πλήθους. Απλός, αγαπητός και σεβαστός τόσο, όσο ίσως λίγοι αρχηγοί αγαπήθηκαν και τιμήθηκαν στην ιστορία. Ασυνήθιστος αρχηγός του λαού, αρχηγός αποκλειστικά χάρη στη διάνοιά του, ξένος προς κάθε προσποίηση, δεν έχανε την ψυχική του διάθεση, σταθερός, ακλόνητος, χωρίς έντονα πάθη, που είχε όμως την τεράστια δεξιοσύνη να προβάλλει τις πιο σύνθετες ιδέες με τα πιο απλά λόγια και ν' αναλύει βαθιά τη συγκεκριμένη κατάσταση, συνδυάζοντας τη διορατική ευλυγισία με τη ριψοκίνδυνη θαρραλέα σκέψη.

Ο Κάμενεφ διάβασε τον απολογισμό της δράσης της Στρατιωτικής Επαναστατικής Επιτροπής: κατάργηση της θανατικής ποινής στο στρατό, αποκατάσταση της ελευθερίας της προπαγάνδας, απελευθέρωση των στρατιωτών και αξιωματικών που πιάστηκαν για πολιτικά αδικήματα, διαταγές για τη σύλληψη του Κερένσκι και για την κατάσχεση των αποθεμάτων τροφίμων στις ιδιωτικές αποθήκες... Θυελλώδη χειροκροτήματα.

Στο βήμα ξανά ο αντιπρόσωπος του Μπουντ. Η ανειρήνευτη θέση των μπολσεβίκων θα καταστρέψει την επανάσταση, γι' αυτό οι αντιπρόσωποι του Μπουντ είναι υποχρεωμένοι να παραιτηθούν από την παραπέρα συμμετοχή στο συνέδριο.

Κραυγές από τις θέσεις: "Εμείς νομίζαμε ότι φύγατε κιόλας από την περασμένη νύχτα! Πόσες φορές θα φύγετε;".

Κατόπιν ο αντιπρόσωπος των μενσεβίκων - διεθνιστών. Φωνές: "Πως! Ακόμα 'δω είστε κι εσείς;". Ο ομιλητής εξηγεί πως από το συνέδριο έφυγε μόνο ένα μέρος των μενσεβίκων - διεθνιστών, μα ένα μέρος παρέμεινε στο συνέδριο!..."Εμείς θεωρούμε τη μεταβίβαση της εξουσίας στα Σοβιέτ επικίνδυνη κι ίσως μάλιστα ολέθρια για την επανάσταση... (Θόρυβος). Θεωρούμε όμως καθήκον μας να παραμείνουμε στο συνέδριο και να ψηφίσουμε ενάντια σ' αυτήν τη μεταβίβαση".

Μίλησαν κι άλλοι, που όπως φαίνεται, πήραν το λόγο χωρίς να έχουν δηλώσει από προηγούμενα. Ο αντιπρόσωπος των ανθρακωρύχων του Ντονέτς κάλεσε το συνέδριο να πάρει μέτρα ενάντια στον Καλέντιν, που μπορούσε ν' αποκόψει τον εφοδιασμό της πρωτεύουσας με κάρβουνο και ψωμί. Μερικοί στρατιώτες, που μόλις είχαν φτάσει από το μέτωπο, μετέφεραν στη συνέλευση ενθουσιώδεις χαιρετισμούς από τα συντάγματά τους.

ΑΥΡΙΟ ΤΟ 40ό ΜΕΡΟΣ