"Τα Μέσα Ενημέρωσης - ηλεκτρονικά και έντυπα - δεν είναι κάτι το "ουδέτερο", το "αυθύπαρκτο". Εχουν συγκεκριμένο ιδιοκτησιακό καθεστώς και αυτό καθορίζει το περιεχόμενο του μηνύματος που κάθε φορά εκπέμπουν. Αποτελούν με απλά λόγια έναν από τους κύριους μοχλούς επίδρασης στο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι".

Τα παραπάνω τόνισε, μιλώντας στο Συμπόσιο με θέμα "Εξωτερική πολιτική και ΜΜΕ", που πραγματοποιήθηκε χτες στη Θεσσαλονίκη, ο Ορέστης Κολοζώφ,μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ και κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του Κόμματος. Τις εργασίες του Συμποσίου, που οργάνωσε από κοινού το Τμήμα Δημοσιογραφίας του ΑΠΘ και το Ελληνικό Ινστιτούτο Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής, παρακολούθησαν πολλοί φοιτητές της Σχολής, πολιτικοί, δημοσιογράφοι και ακαδημαϊκοί. Παραθέτουμε στη συνέχεια την παρέμβαση του Ορέστη Κολοζώφ:

"Η σχέση Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και εξωτερικής πολιτικής δεν προσδιορίζεται απλά από την ύπαρξη κάποιων προβλημάτων. Από κάποια "ελλιπή" μόνο παρουσίαση των γεγονότων, των εξελίξεων ή πολύ περισσότερο από μία περιγραφή τους. Οι εφημερίδες, οι διάφορες περιοδικές εκδόσεις, αλλά ιδιαίτερα τα ηλεκτρονικά μέσα, ραδιόφωνο - τηλεόραση, είναι ένα ισχυρό εργαλείο επηρεασμού της κοινής γνώμης. Συχνά αυτό το εργαλείο μπαίνει στην υπηρεσία εξυπηρέτησης στόχων και σκοπιμοτήτων της εξωτερικής πολιτικής που ασκούν τα διάφορα κράτη.

Τόσο στη διεθνή πρακτική όσο και σε εθνικό επίπεδο υπάρχουν πολλά παραδείγματα που δείχνουν την πολύπλευρη επίδραση των ΜΜΕ στην εξωτερική πολιτική, στις διεθνείς σχέσεις γενικότερα.

Για να κατανοηθεί αυτή η επίδραση, θα πρέπει να τονίσουμε ότι τα Μέσα Ενημέρωσης - ηλεκτρονικά και έντυπα - δεν είναι κάτι το "ουδέτερο", το "αυθύπαρκτο". Εχουν συγκεκριμένο ιδιοκτησιακό καθεστώς και αυτό καθορίζει το περιεχόμενο του μηνύματος που κάθε φορά εκπέμπουν. Αποτελούν με απλά λόγια έναν από τους κύριους μοχλούς επίδρασης στο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι. Πολύ περισσότερο που τα ΜΜΕ σε παγκόσμια, αλλά και σε εθνική κλίμακα όλο και περισσότερο συγκεντρώνονται σε λίγα χέρια.

Τόσο σε παγκόσμιο, όσο και σε περιφερειακό, αλλά και σε εθνικό επίπεδο ο παραπάνω παράγοντας είναι καθοριστικός. Οι όποιες διαφοροποιήσεις μεταξύ μέσων, από αυτόν τον παράγοντα καθορίζονται.

Οι πρόσφατες, σχετικά, εξελίξεις, πόλεμος Βοσνίας, επέμβαση στη Σομαλία, πόλεμος "Κόλπου", όπως αυτά προβλήθηκαν από τα ΜΜΕ, είναι παραδείγματα όχι μόνο αποπροσανατολισμού, αλλά και χειραγώγησης της διεθνούς κοινής γνώμης, προκειμένου να προωθηθούν συγκεκριμένοι σχεδιασμοί των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Χαρακτηριστική η πρόσφατη, σχετικά, εισβολή στη Σομαλία".

"Τα ΜΜΕ, ιδιαίτερα τα ηλεκτρονικά, σε διεθνές επίπεδο, προετοίμαζαν επί βδομάδες ψυχολογικά τους λαούς στην επικείμενη επέμβαση με ένα μπαράζ ανταποκρίσεων που πρόβαλλαν, με όλη τη δύναμη που έχουν τα ηλεκτρονικά μέσα, την κατάσταση εξαθλίωσης στην οποία βρίσκονταν οι Σομαλοί πολίτες. Παράλληλα προωθούσαν την ιδέα παρέμβασης της διεθνούς κοινότητας για να σωθούν από την πείνα τόσοι άνθρωποι που κινδύνευαν. Αυτή η συγκεκριμένη προβολή των συνταρακτικών πράγματι εκείνων τηλεοπτικών εικόνων σήμερα μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα πως ήταν επιλεκτική και επιδίωκε να πειστεί η διεθνής κοινή γνώμη και να δεχτεί σαν "φιλειρηνική", σαν εκδήλωση ανθρωπιστικής βοήθειας, την ιμπεριαλιστική επέμβαση που ακολούθησε. Μόλις αυτή ολοκληρώθηκε, άρχισε μία νέα προσπάθεια δικαιολόγησης των κατασταλτικών μέτρων των δυνάμεων που στάλθηκαν για δήθεν ανθρωπιστικούς λόγους, οι οποίες στην πραγματικότητα προσπάθησαν να επιβάλουν σ' αυτή τη χώρα τη δική τους λύση. Η επέμβαση αυτή απέτυχε και οι ξένες στρατιωτικές δυνάμεις αποσύρθηκαν από τη Σομαλία. Από τότε πολύ λίγα μαθαίνουμε για την πείνα και τις συνθήκες φτώχειας όπου ζουν οι πολίτες της Σομαλίας.

Στον "πόλεμο του Κόλπου", η ίδια ψυχολογική τακτική ακολουθείται. Και στις δύο αυτές χαρακτηριστικές περιπτώσεις τα "νήματα" κινούν μέσα ενημέρωσης που κυριαρχούν παγκόσμια, όπως το CNN, το NBC κλπ. Αυτά τα ΜΜΕ - ιδιοκτησία πολυεθνικών γιγάντων μεταξύ των οποίων η "Coca Cola", η "General Dynamic" - όπως και μερικά διεθνή πρακτορεία ("Ρόιτερ", "Ασοσιέιτεντ" κλπ.), τροφοδοτούν τα ΜΜΕ σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Αυτά τα μέσα ενημέρωσης καθορίζουν το περιεχόμενο της πληροφόρησης, κρύβοντας στις περισσότερες περιπτώσεις τις πραγματικές σκοπιμότητες και τις γενεσιουργούς αιτίες. Με βάση αυτή τη στρεβλή ενημέρωση οι διάφορες κυβερνήσεις, όπως η δική μας, προσπάθησαν να πείσουν την κοινή τους γνώμη και αποφάσισαν τη συμμετοχή τους σ' αυτές τις επεμβάσεις.

Συχνά συμβαίνει δύο κυβερνήσεις να βρίσκονται σε αντιπαράθεση μεταξύ τους ή κάποια χώρα να μη συμφωνεί με τις επιλογές της λεγόμενης διεθνούς κοινότητας. Οι επιλογές στην εξωτερική πολιτική της κάθε κυβέρνησης είναι λόγος διαφοροποίησης μεταξύ της πληροφόρησης διαφόρων ΜΜΕ. Παράδειγμα η κρίση στη Βοσνία. Από τη μια είχαμε τα περισσότερα δυτικά ΜΜΕ να συκοφαντούν τους Σέρβους, από την άλλη τα ελληνικά ΜΜΕ να εκθειάζουν το ρόλο των Σέρβων. Εκείνη την περίοδο θα μπορούσε κανείς, παρακολουθώντας τα δικά μας ΜΜΕ και τα ΜΜΕ της ΕΕ και των ΗΠΑ, να διαπιστώσει πως τα ίδια γεγονότα και οι ίδιες τηλεοπτικές εικόνες σχολιάζονταν με διαφορετικό τρόπο".

"Η "είδηση", με την πραγματική του όρου έννοια, δεν "υποκύπτει" μόνο στον εντυπωσιασμό, στην υπερβολή, στον ανταγωνισμό μεταξύ των ΜΜΕ. Η προώθηση της κυβερνητικής γραμμής είναι ο κοινός παρονομαστής της παρουσίασης των θεμάτων εξωτερικής πολιτικής. Στη μεγάλη πλειοψηφία τους τα ελληνικά ΜΜΕ προετοίμασαν και προετοιμάζουν ψυχολογικά την κοινή γνώμη να δεχτεί τις επιλογές της ελληνικής κυβέρνησης. Αποσιωπούν τις αιτίες που γεννούν τα προβλήματα. Π. χ. στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ενώ φωτίζονται από όλες τις πλευρές οι ευθύνες της Τουρκίας, αποκρύπτεται ο ρόλος τόσο των ΗΠΑ όσο και του ΝΑΤΟ, καθώς και της ΕΕ. Ιδιαίτερα τα ηλεκτρονικά μέσα που έχουν και τη μεγαλύτερη επίδραση, με τον προσανατολισμό τους αρκετές φορές υποδαυλίζουν την ένταση, καλλιεργούν την αντιπαράθεση μεταξύ των δύο λαών.

Υπενθυμίζω το ρόλο που έπαιξαν τα τούρκικα μέσα ενημέρωσης, στην περίπτωση της κρίσης των Ιμια.

Πιστεύω πως ο τρόπος κάλυψης της εξωτερικής πολιτικής σε Ελληνοτουρκικά, Κυπριακό συχνά κινείται προς την κατεύθυνση εμπέδωσης της κυβερνητικής πολιτικής. Δημιουργούν κλίμα, συνθήκες υποταγής στον ιμπεριαλισμό, μέσα από τη συστηματική και αποκλειστική προβολή του κινδύνου επίθεσης της Τουρκίας. Με αυτό τον τρόπο προβάλλουν το ψευτοδίλημμα πόλεμος ή ειρηνική επίλυση. Ετσι προβάλλοντας τον κίνδυνο πολέμου και δημιουργώντας την αίσθηση ενός αδιεξόδου, προετοιμάζουν το λαό να εξοικειωθεί με τον επιδιαιτητικό ρόλο των ΗΠΑ και τα ΜΟΕ και την αποδοχή της όποιας λύσης, προκειμένου να αποφευχθεί ο πόλεμος.

Συχνά και ανάλογα με τις επιδιώξεις που έχουν ορισμένα συγκροτήματα ΜΜΕ προσπαθούν να επηρεάσουν ή και διαμορφώσουν πλευρές της εξωτερικής πολιτικής. π. χ. σχέσεις με βαλκανικές χώρες και προσπάθειες διείσδυσης τμημάτων της ελληνικής πλουτοκρατίας σ' αυτές τις χώρες. Ετσι συχνά προβάλλει η έννοια της ισχυρής Ελλάδας, που παίζει ηγετικό ρόλο στη Βαλκανική, ζωγραφίζοντας με ωραία και πλούσια χρώματα μια Ελλάδα που ξεχωρίζει από τις άλλες χώρες. Αυτή η εικόνα της Ελλάδας σαν μιας μικρής ιμπεριαλιστικής χώρας ή μιας Ελλάδας περιφερειακής δύναμης καλλιεργείται συστηματικά από ορισμένα ΜΜΕ.

Η συμβολή των ΜΜΕ στην ειρήνη, τη φιλία μεταξύ των λαών, την ισότιμη συνεργασία μεταξύ των χωρών θα μπορούσε, αν θέλετε θα έπρεπε, να είναι σημαντική, κάνοντας συνεχή προσπάθεια, ιδιαίτερα σε μία εποχή που η αποσταθεροποίηση στα Βαλκάνια εξακολουθεί να υπάρχει. Δυστυχώς, αυτή η συμβολή αν δεν είναι ανύπαρκτη, σίγουρα είναι ιδιαίτερα αδύναμη, τουλάχιστον όσον αφορά τα μεγάλα ΜΜΕ".

"Στη χώρα μας γίνονται εκατοντάδες εκδηλώσεις, πολλές από αυτές έχουν ιδιαίτερα μαζικό χαραχτήρα, που προβάλλουν στόχους που προωθούν τη φιλία μεταξύ των λαών της Βαλκανικής ή εκδηλώσεις που γίνονται στις παραμεθόριες περιοχές, στο Αιγαίο, όπου συμμετέχουν μαζικοί φορείς από την Ελλάδα και την Τουρκία. Οι εκδηλώσεις αυτές, που στέλνουν μήνυμα φιλίας μεταξύ των δύο λαών, δε βρίσκουν χώρο ανάλογο τουλάχιστον του χώρου που αφιερώνεται σε εκπομπές που καλλιεργούν την αντιπαλότητα μεταξύ των δύο λαών.

Αντίθετα η προώθηση της "νέας τάξης πραγμάτων" έχει καλούς συμμάχους στο χώρο της πληροφόρησης, αλλά και άλλων φαινομένων όπως ο ρατσισμός με την απαράδεκτη αντιμετώπιση των Αλβανών μεταναστών.

Σημαντικά ζητήματα πολλές φορές αποσιωπούνται ή κρύβονται. Π. χ. στη Σύνοδο της Μαδρίτης, το κύριο ζήτημα ήταν η διεύρυνση του ΝΑΤΟ. Φυσικά για την Ελλάδα σημαντικό γεγονός ήταν το κοινό ντοκουμέντο που υπογράψανε Σημίτης και Ντεμιρέλ στο περιθώριο της ατλαντικής συνόδου. Από τα ΜΜΕ προβλήθηκε η υπογραφή από τους δύο του ντοκουμέντου, ενώ οι αποφάσεις του ΝΑΤΟ περάσανε όπως συνηθίζουμε να λέμε στα ψιλά.

Στα ελληνικά ΜΜΕ αυτό συμβαίνει συχνά. Στις διεθνείς συναντήσεις όπου συμμετέχει η χώρα μας αποσιωπώνται ή γίνονται σύντομες αναφορές στις βασικές αποφάσεις των διεθνών σωμάτων, παρά το γεγονός ότι αυτές είναι συχνά καθοριστικές για το μέλλον της χώρας μας, ενώ η προσοχή συγκεντρώνεται στα ελληνικά μόνο ζητήματα. Αυτή η πρακτική έχει ως συνέπεια σημαντικές αποφάσεις να μη γίνονται γνωστές στην πλειοψηφία του ελληνικού λαού.

Την ίδια τύχη έχουν σημαντικές συζητήσεις που γίνονται στη Βουλή σχετικά με αποφάσεις που πρέπει να επικυρωθούν και που δεσμεύουν τη χώρα. Π. χ. τόσο η συζήτηση για την επικύρωση της συμφωνίας GATT όσο και η συμφωνία ένταξης της Ελλάδας στη ΔΕΕ ελάχιστα προβλήθηκαν από τα ΜΜΕ.

Είναι φανερό ότι η σιωπή γύρω από αυτά τα ζητήματα δεν οφείλεται στο γεγονός ότι δεν είναι σημαντικά, ούτε ότι δεν πουλάνε, ασφαλώς η ελλιπής ενημέρωση έχει να κάνει με σκοπιμότητες που υπηρετούν την κυρίαρχη άποψη.

Κλείνοντας αυτή τη σύντομη παρέμβασή μου θα ήθελα να επισημάνω πως τα ΜΜΕ είναι απλά ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο. Αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα αυτό βρίσκεται στο γεγονός ότι αυτό το εργαλείο βρίσκεται στα χέρια λίγων ανθρώπων που το χρησιμοποιούν για την προώθηση των δικών τους στόχων. Δεν είναι τυχαίο που τόσα έχουν γραφτεί γύρω από αυτή την υπόθεση. Σχεδόν όλες οι αναλύσεις καταλήγουν στο συμπέρασμα της αναγκαιότητας εκδημοκρατισμού τους και της δυνατότητας πρόσβασης σε όλο και ευρύτερα στρώματα, αντίθετα δηλαδή από αυτό που στην πράξη γίνεται σήμερα όπου όπως ανέφερα και πριν τα ΜΜΕ τόσο σε διεθνές όσο και σε εθνικό επίπεδο συγκεντρώνονται όλο και σε λιγότερα χέρια".

Στα προβλήματα που αφορούν την κάλυψη θεμάτων εξωτερικής πολιτικής και στο ρόλο των ΜΜΕ στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής μίλησαν ο υφυπουργός Εξωτερικών Γιάννος Κρανιδιώτης και οι βουλευτές Πρ. Παυλόπουλος και Π. Κουναλάκης,ενώ παρέμβαση έκαναν ο πρόεδρος της ΕΡΤ Π. Παναγιώτου,ο καθηγητής Θεόδ. Κουλουμπής και η δημοσιογράφος Αννα Παναγιωταρέα.