Η ζωή τους ταυτίστηκε με την έννοια "αγώνας". Ενας αδιάκοπος αγώνας δεκαετιών για ελευθερία, δημοκρατία, για μια ζωή με δικαιώματα. Συνταξιούχοι του κλάδου του επισιτισμού μάς μίλησαν για τα χρόνια που δικαιώματα, όπως το ΟΧΤΑΩΡΟ,ήταν κεντρικός στόχος πάλης. Μια πάλη, ταυτόχρονη και αλληλένδετη μ' αυτή για την ελευθερία και τη δημοκρατία στην Ελλάδα.

Οι αγώνες του κλάδου για μια σειρά αιτήματα ξεκινούν από τις αρχές του αιώνα, όμως οι μνήμες του 72χρονου σήμερα Κ. Κυριαζόπουλου - επί χρόνια προέδρου και γραμματέα του Σωματείου Μαγείρων - ξεκινούν από το 1943, όταν 18χρονος εργάτης τότε συμμετείχε για πρώτη φορά σε απεργία του κλάδου. "Το 1943 το 8ωρο εφαρμοζόταν σε ελάχιστους κλάδους, παρότι η Ελλάδα δεσμευόταν από Διεθνή Σύμβαση Εργασίας που είχε ήδη κυρώσει να το εφαρμόσει καθολικά. Οκτάωρο! Ηταν τόσο το πάθος μας γι' αυτό το αίτημα, που αγνοήσαμε ακόμα και τους Γερμανούς και το 1943 όλοι οι εργάτες του επισιτισμού, με την καθοδήγηση του εργατικού ΕΑΜ, κατεβήκαμε σε απεργία. Δουλεύαμε τότε σαν σκυλιά, 11, 12, 15 ώρες",σημειώνει.

Ο συνδικαλιστής συνεχίζει: "Στην απελευθέρωση κανένα θεσμικό μας αίτημα δεν είχε ικανοποιηθεί. Το 1946, το αίτημα για 8ωρο συσπειρώνει τους εργάτες και κατεβαίνουμε σε 9ήμερη απεργία, με συσσίτια".Η απεργία υποχρεώνει την κυβέρνηση να δεχτεί το αίτημα για 8ωρο. Ομως, εργοδότες του κλάδου κλέβουν το κείμενο της απόφασης από το τυπογραφείο, δε δημοσιεύεται στο ΦΕΚ κι έτσι τίποτα δεν υποχρεώνει την κυβέρνηση να το εφαρμόσει!

Ακολουθεί ο εμφύλιος, μετά τη λήξη του, τα σωματεία διαλύονται. Οι ηγέτες τους φυλακίζονται. Ο Κ. Κυριαζόπουλος θυμάται: "Το 1956 αποφασίζουμε να φτιάξουμε νέο Σωματείο Μαγείρων, γιατί στο παλιό, που ελεγχόταν από διορισμένους, δε μας δέχονταν ως μέλη. Πράγματι το φτιάχνουμε και ξαναρχίζουμε τους αγώνες. Τότε τα ταξικά σωματεία ήταν αποκλεισμένα από τη ΓΣΕΕ και τα Εργατικά Κέντρα. Ηταν η περίοδος που 115 απ' αυτά συντονίσαμε τον αγώνα μας, αφού η ΓΣΕΕ αρνούνταν να το κάνει. Οι απεργίες, που είχαν και πολιτικό χαρακτήρα, διαδέχονταν η μία την άλλη, το 8ωρο δέσποζε μαζί με άλλα αιτήματα, αφού εξακολουθούσαμε να δουλεύουμε ήλιο με ήλιο".

Διακόπτεται από τον 76χρονο Γ. Μπακόπουλο,που συμπληρώνει ότι σε μερικές περιπτώσεις "επιβάλλαμε το 8ωρο. Το 1957 εργαζόμουν στου "ΦΛΟΚΑ", 480 εργαζόμενοι δουλεύαμε 15 ώρες τη μέρα, μέχρις ότου έπιασε δουλιά εκεί ο συνάδελφος Μπαϊραχτάρης, αυτός συμφώνησε με το αφεντικό να δουλεύει 8ωρο. Ξεσηκωθήκαμε οι υπόλοιποι και η επιχείρηση αναγκάστηκε να συμφωνήσει να δουλεύουμε 8 ώρες".

"Παράλληλα με τους συνδικαλιστικούς αγώνες - συνεχίζει ο Κ. Κυριαζόπουλος - είχαμε και την αντίσταση, φυλακές, εξορίες, όμως συνεχίζαμε τον αγώνα σε όλα τα μέτωπα". Αυτός ο αγώνας σφραγίστηκε με το αίμα δεκάδων στελεχών του κινήματος του κλάδου, όπως οι Πολύδωρας και Αϊβατζίδης,μεταξύ των 200 που εκτελέστηκαν την Πρωτομαγιά του '44.

Φτάνουμε στο 1960 και ο συνδικαλιστής θυμάται: "Το αίτημα για 8 ώρες δουλιάς παραμένει ανικανοποίητο. Αρχίζουμε τότε 24ωρες και 48ωρες επαναλαμβανόμενες απεργίες. Κερδίζουμε το 8ωρο για τους μάγειρες αρχικά και όλο τον κλάδο στη συνέχεια. Ομως στην πράξη δεν εφαρμόζεται. Αρχίζουμε τις μηνύσεις. Εφτασα τότε να μηνύσω στον εισαγγελέα και τον υπουργό Εργασίας και την Επιθεώρηση Εργασίας, που κάλυπτε τις αυθαιρεσίες των εργοδοτών. Προσπάθησαν να με καταδικάσουν για συκοφαντία του υπουργού, όμως αναγκάστηκαν να με αθωώσουν".

Το 1965, μετά από τις συνεχείς απεργιακές κινητοποιήσεις, το επάγγελμα των μαγείρων εντάσσεται στα βαρέα και ανθυγιεινά. Στην περίοδο της δικτατορίας αρχίζουν πάλι τα προβλήματα, όπως τονίζει ο Κ. Κυριαζόπουλος: "Διέλυσαν το Σύνδεσμό μας, στο μεταξύ το σωματείο, που είχε ελεγχθεί στον εμφύλιο από διορισμένους, έχει γίνει σφραγίδα. Η χούντα μετά από δύο χρόνια φτιάχνει νέο σωματείο και του παραχωρεί την περιουσία μας. Αρχίζει ο αγώνας ενάντια στη δικτατορία, ξανά φυλακές, εξορίες, βασανιστήρια, οι εργάτες του κλάδου μας πρωτοστάτησαν".

Η ανασύσταση του σωματείου ήταν το πρώτο μέλημα μετά τη χούντα. Ο συνδικαλιστής σημειώνει: "Κάποιοι τότε πίστευαν ότι έπρεπε να φτιάξουμε άλλο σωματείο. Ομως εγώ επέμενα ότι δεν έπρεπε και ότι ήταν προτιμότερο να γραφτούμε στο σωματείο που είχε φτιάξει η χούντα και να το πάρουμε στα χέρια μας. Πράγματι, γραφτήκαμε στο "χουντικό" σωματείο, είχε 800 μέλη κι εμείς οι ΕΣΑΚίτες τα κάναμε 1.900, στις εκλογές ψήφισαν 1.800, η συντριπτική πλειοψηφία μάς ψήφισε και το 1975 το σωματείο ήταν και πάλι στα χέρια μας".

Στη συνέχεια: "Με τη λαμπρή καθοδήγηση της ΕΣΑΚ συνεχίζουμε τις κινητοποιήσεις και ως το '80 πήραμε το συνεχές ωράριο, τις πολυετίες, τα επιδόματα ανθυγιεινής εργασίας, συζύγου και το εποχιακό, ενώ επιβάλλαμε την εφαρμογή του 8ωρου",τονίζει.

Κλείνει την ιστορική του αναδρομή, αναφερόμενος στην Πρωτομαγιά: "Τότε κάθε μέρα ήταν Πρωτομαγιά. Κάθε μέρα δίναμε αγώνα για όλα όσα έχουν συνδεθεί μ' αυτή τη μέρα. Η Πρωτομαγιά ήταν για μας απολογισμός της δράσης μας και η αφετηρία νέων αγώνων. Οι νέοι σήμερα μην ξεχάσουν ότι ένα δικαίωμα θέλει περισσότερο αγώνα για να διατηρηθεί παρά για να κατακτηθεί.Νιώθουμε πίκρα που βλέπουμε ότι όσα με αίμα κερδίσαμε παίρνονται πίσω, η εργατική τάξη όμως ξέρει τι πρέπει να κάνει και θα το κάνει".

Ο Φ. Ξιαρχογιαννόπουλος θυμάται ότι το 1939 πληρωνόταν με 300 δραχμές το μήνα, όταν ήθελε 5 δραχμές τη μέρα για εισιτήρια, δηλαδή το μισό μισθό κάθε μήνα, "δεν είχαμε κανένα δικαίωμα κι αν σηκώναμε κεφάλι, παίρναμε τα παπούτσια στο χέρι" μας λέει.

Και συνεχίζει: "Σε κάθε διαδήλωση μας χτυπούσαν. Το '42 σε συγκέντρωση στο ΕΚΑ έκανε συλλήψεις η Ασφάλεια. Το '43 στην απεργία μας χτύπησαν οι Γερμανοί. Εμείς όμως συνεχίζαμε. Απεργούσαμε, κάναμε πορείες, σπάζαμε τις αποθήκες των μαυραγοριτών για να πάρουμε τρόφιμα. Ακόμα και δύο μέρες πριν τη χούντα, στις 19 Απρίλη του '67, κάναμε πολιτική συγκέντρωση με αίτημα να μην επεμβαίνουν τα ανάκτορα στην πολιτική ζωή του τόπου. Ετριζε ο τόπος από τη δράση μας".

Θυμάται την Πρωτομαγιά του '39, "οι επιχειρήσεις φέρνανε τους εργάτες με τα πούλμαν, συνταγμένους, με μπλουζάκια της επιχείρησης που δούλευαν, η Πρωτομαγιά απέκτησε ταξικά χαρακτηριστικά με τη δική μας πίεση. Αυτή η μέρα πρέπει να μείνει ταξική και το 8ωρο, που με τόσες θυσίες κατακτήσαμε, να το διαφυλάξουν οι νεότεροι σαν κόρη οφθαλμού, όπως κι όλες τις άλλες κατακτήσεις".

Τη συζήτησή μας κλείνουν δύο συνταξιούχοι, οι 76χρονοι Τ. Καλενδριανός και Π. Κουμαρέλος.Ο δεύτερος μας λέει "μας πίναν το αίμα τότε, δουλεύαμε ήλιο με ήλιο και ζούσαμε με φιλοδωρήματα, αλλά δώσαμε το αίμα μας στο κίνημα, για να υπάρξουν ασφάλιση, 8ωρο, συμβάσεις, όσα σήμερα θέλουν να καταργήσουν".

Ο Τ. Καλενδριανός καταλήγει: "Τα ιδανικά μας δεν τα προδώσαμε ποτέ. Ούτε η εξορία, ούτε τα βασανιστήρια, ούτε η πείνα μπόρεσαν να μας κάμψουν. Ολοι εδώ βασανιστήκαμε σκληρά. Ομως στεκόμαστε ακόμα. Αυτό να κάνουν και οι νέοι, να πάνε στα σωματεία τους, να αγωνιστούν. Αυτή την Πρωτομαγιά ας σκεφτούν οι νεότεροι όλα εκείνα τα δικαιώματα που είναι ποτισμένα με αίμα, ας σκεφτούν ότι δεν έχουν το δικαίωμα να τα παραχωρήσουν, ότι είναι καθήκον τους η υπεράσπισή τους".

Βάσω ΝΙΕΡΗ