Η τελευταία "εκπαιδευτική μεταρρύθμιση" είναι η συντηρητικότερη προσπάθεια απ' όλες τις προηγούμενες, γιατί από τη μια μεριά είναι ποτισμένη με όλη την ιδιοτέλεια της αστικής τάξης και από την άλλη ανακυκλώνει όλα τα ανασταλτικά μέσα που χρησιμοποιήθηκαν στις σκληρότερες μέρες της κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος. Ποιο στοιχείο αντιεκπαιδευτικής πολιτικής από όσα εφαρμόστηκαν μέχρι τώρα δεν υπάρχει στο Ν. 2525/97 και στο Ν. 2640/98; Και μ' αυτή τη μεταρρύθμιση επιδιώκεται η εφαρμογή της ίδιας εκπαιδευτικής πολιτικής του προβλέπει το σύστημα. Βρίσκεται πολύ μακριά και από την καθαρότητα της εκπαιδευτικής πολιτικής που σχεδίασε ο Καποδίστριας, πολύ μακριά από την παστρική εκπαιδευτική πολιτική που σχεδίασε το επιστημονικό επιτελείο, που βρισκόταν πίσω από τον Βενιζέλο, που τελικά δεν εφαρμόστηκε και φυσικά δεν έχει καμία σχέση ούτε από μακριά με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση της ΠΕΕΑ του 1944, που σχεδίασε εκπαιδευτική πολιτική εντελώς διάφορη από τη μέχρι τότε. Αν θελήσουμε να καθορίσουμε τα χαρακτηριστικά της θα πρέπει να επισημάνουμε τα ακόλουθα:

1. Η "Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση" του 1997 (τα εισαγωγικά δεν είναι σχήμα λόγου, αλλά κυριολεκτούν) είναι μεν μεταρρύθμιση, αλλά δεν είναι εκπαιδευτική. Δε μεταρρυθμίζει ουσιαστικά όσα σχετίζονται με τη διαπαιδαγώγηση και την παιδεία του ελληνικού λαού. Τροποποιεί απλώς και μόνο τους κανόνες του παιγνιδιού, μέσα από τις διοικητικές διαδικασίες του σχολείου, στο μηχανισμό της κοινωνικής επιλογής. Αυτός είναι ο "κρυφός σκοπός" των αλλαγών στον κανόνα. Συγκεκριμένα, πώς θα αντιμετωπίσει το πρόβλημα της αυξημένης απαίτησης για εκπαίδευση σε ποσότητα και ποιότητα. Με τον τρόπο αυτό δένεται με την προσπάθεια που άρχισε το 1926 με την καθιέρωση των εισαγωγικών εξετάσεων, κορυφώθηκε στην κρίση του 1929 - 30, συνεχίστηκε με τη δικτατορία του Μεταξά και αναζωπυρώθηκε μετά την απελευθέρωση με μια σειρά μεταλλαγές (τομή το Ακαδημαϊκό Απολυτήριο) πάντοτε προς το χειρότερο, μέχρι που αποδείχτηκε μέσα από τη σημερινή πραγματικότητα ότι το πρόβλημα δεν έχει λύση μέσα στα όρια της κρίσης του συστήματος και πως η λύση περνάει μέσα από μιαν άλλη οικονομικο - κοινωνική πολιτική. Ετσι το βασικό χαρακτηριστικό των γραφειοκρατικών διαδικασιών, που είναι η προγραμματισμένη προοδευτική αποψίλωση του μαθητικού πληθυσμού από το γυμνάσιο στο λύκειο και από τάξη σε τάξη, είναι μια πολιτική αντίθετη με τη γενική τάση της εποχής μας για αύξηση των γνώσεων και με την απαίτηση του λαού μας για ολόπλευρη μόρφωση.Είναι σύμφωνη με τις προοπτικές και τις επιθυμίες του κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού, δεν είναι, όμως, σύμφωνη με τις επιστημονικές νομοτέλειες, το κοινό αίσθημα και το γενικότερο συμφέρον της χώρας. Από την ίδια λοιπόν τη φύση της η μεταρρύθμιση του 1997 είναι όχι απλά συντηρητική. Είναι αντιδραστική και γι' αυτό κι αν ακόμα επιζήσει, δε θα προσφέρει τίποτε στο γενικό καλό του τόπου και θα βρίσκεται κάτω από συνεχή αμφισβήτηση.

2. Είναι ψευδεπίγραφη και υποκριτική. Το ψευδεπίγραφη αναφέρεται στο ότι δε μεταρρυθμίζει προβλήματα της εκπαίδευσης, αφού αφήνει τα επικαθήμενα τμήματα και διακρίνει τη Γενική Εκπαίδευση σε υποχρεωτική και μετά - υποχρεωτική (Δημοτικό - Γυμνάσιο - Λύκειο), ανανεώνει τη διάκριση των δύο κυκλωμάτων (Γενική - Τεχνικοεπαγγελματική) και μάλιστα σε πολύ πιο χαμηλή στάθμη. Καθιερώνει την επαγγελματική εκπαίδευση, μετα - γυμνασιακή και μετα - λυκειακή στη μορφή μιας πρόχειρης και σύντομης κατάρτισης στη σφαίρα παροχής υπηρεσιών, που μάλιστα τη χαρίζει σχεδόν σαν προνομιακό πεδίο επιχειρηματικής δραστηριότητας σε ιδιώτες. Η υποδομή της εκπαίδευσης είναι πολύ χαμηλή και οι δαπάνες απελπιστικά ανεπαρκείς. Αν αυτό λέγεται μεταρρύθμιση οι λέξεις και οι έννοιες έχουν χάσει το περιεχόμενό τους. Αλλά είναι και υποκριτική. Που σημαίνει πως λέει συνέχεια και σε όλα τα σημεία ψέματα. Αυτά που υπόσχεται δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Παραδείγματος χάρη, υπόσχεται ελεύθερη πρόσβαση στα ΑΕΙ και η κοινή λογική λέει πως η πρόσβαση δεν είναι ελεύθερη. Να σκεφτούμε πως δε διαθέτουν κοινή λογική, μάλλον δύσκολη είναι μια τέτοια εκδοχή. Πως καταργούνται οι εισαγωγικές εξετάσεις κι αυτό είναι μια ταχυδακτυλουργία. Απλά καμουφλάρονται μέσα στις εξετάσεις των 3 τάξεων του Λυκείου, για να μη φαίνονται. Και από κει με την προτεραιότητα της βαθμολογίας που δημιουργείται στις αιτήσεις για εγγραφή στα ΑΕΙ - ΤΕΙ. Το πιο απλό θα ήταν να πουν τίμια και καλά την αλήθεια πως οι εξετάσεις δεν μπορούν να καταργηθούν και να τελειώνουμε. Εκείνο όμως που ενδιαφέρει είναι να αποφορτιστεί η τάση για σπουδές στα ΑΕΙ - ΤΕΙ και αναζητούν τρόπους που να μη φαίνεται η αντικοινωνική τους προσπάθεια.Κι ενώ θέλουν να κατασκευάσουν το "σκληρό" Λύκειο του μακαρίτη του Ακρίτα (1964) διατείνονται ότι δημιουργούν εκπαίδευση ποιότητας (με περιορισμούς, άγχος και υπέρογκες δαπάνες). Αλλά και για την Ανώτατη Εκπαίδευση η τακτική είναι ίδια. Τα Προγράμματα Σπουδών Επιλογής (ΠΣΕ) και το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (ΑΠ). Η ποιότητα των σπουδών, το αντικείμενο των σπουδών, οι συνθήκες κάτω από τις οποίες λειτουργούν και τα δύο, δημιουργούν μια εκτροπή στο εκπαιδευτικό αίτημα της νεολαίας, η οποία, εκτός από τη νόθευση της πνευματικής αντίληψης και παραμόρφωσης της κοινωνικής συνείδησης, μέσα σε μια 5ετία, θα δημιουργήσει νέα αδιέξοδα στα κοινωνικά προβλήματα, που δημιούργησε ήδη η ιμπεριαλιστική πολιτική στον τομέα της κοινωνικής παραγωγής με την εντατικοποίηση της εργασίας, την περιθωριοποίηση μεγάλων ομάδων ανθρώπων (άνεργοι), την ανταγωνιστικότητα και τη μεγιστοποίηση του κέρδους.

3. Είναι αντιεπιστημονική και αντιδραστική, σωστή αντιμεταρρύθμιση απέναντι στο λαϊκό αίτημα για λαϊκή παιδεία ποιότητας, η οποία λειτουργεί προληπτικά και κατασταλτικά, προκειμένου να εκτρέψει το πραγματικό λαϊκό αίτημα για γενίκευση της γνώσης και της παιδείας, κάτι που αποτελεί αντιφατική πράξη για την εποχή της έκρηξης των γνώσεων, κτλ. Οσα υποκριτικά λέγονται σε πολλούς τόνους, ότι τάχα, η μεταρρύθμιση προετοιμάζει τους νέους ανθρώπους, για να αντιμετωπίσουν την πρόκληση του 21ου αιώνα ουσιαστικά αποτελούν μια ασύστολη ψευτιά, αφού αντί να επεκτείνουν τον κύκλο των ανθρώπων που θέλουν τη μόρφωση μέχρι τα 18 χρόνια, την περιορίζουν με τα μέτρα που θεσμοθετούν, ευτελίζουν την Ανώτατη Εκπαίδευση με τα ΠΣΕ και το ΑΠ, με το πρόσχημα της διά βίου εκπαίδευσης, στρέφουν σε μια φτηνή και βραχυπρόθεσμη διαρκή επανακατάρτιση, για να απορροφούν τους κραδασμούς της κρίσης.

4. Η μεταρρύθμιση του 1997 είναι αναξιόπιστη. Η αναξιοπιστία της βρίσκεται στο γεγονός πως πουθενά δε λέει ολόκληρη την αλήθεια, αλλά με παρασιωπήσεις και με εκλεκτική τεκμηρίωση προσπαθεί να κερδίσει τη συναίνεση, για να επιβάλει γεγονότα που θα αποτελέσουν τετελεσμένα με την υφαρπαγή της συγκατάθεσης ή της ανοχής του λαϊκού παράγοντα. Επειτα δε στηρίζεται στις ανάγκες της ελληνικής πραγματικότητας, αλλά παραπέμπει σε μελλοντολογικές προοπτικές που δημιουργούν οι ευρωενωσιακοί προσανατολισμοί της ελληνικής αστικής τάξης ερήμην του ελληνικού λαού. Παραβλέπει το ουσιαστικό στοιχείο που είναι η καλλιέργεια της βασικής εκπαίδευσης και ρίχνει όλο το βάρος της στην κατάρτιση, ενώ παράλληλα αποδεσμεύει το αντικείμενο των σπουδών από τα επαγγελματικά δικαιώματα, σαν η μόρφωση και η παιδεία να είναι αυτοσκοπός.Και δεν κατορθώνει να φτάσει ούτε στη λογική των προπολεμικών μικροαστών, που μάθαιναν στα κορίτσια τους πιάνο και ξένη γλώσσα, αλλά τουλάχιστον εκείνοι το έκαναν για να δημιουργήσουν καλή εντύπωση στον γαμπρό. Δεν αρνείται κανείς τη μεγάλη σημασία που έχει η μόρφωση, που είναι το ένα σκέλος της ανθρώπινης καλλιέργειας και αποτελεί την υποδομή. Για όποια δραστηριότητα. Αυτοί όμως υποτιμούν το γεγονός ότι όσοι σπουδάζουν, δε σπουδάζουν για να είναι σπουδασμένοι (δεν κάνουν "σπουδές για τις σπουδές", κατά το η τέχνη για την τέχνη, που ίσως ταιριάζει σε καλοταϊσμένους άεργους, που καλλιέργησε η αγγλική αυτοκρατορία, οι οποίοι προσπαθούν να γεμίσουν το χρόνο τους με τα hobbies τους), σπουδάζουν, καταναλώνουν δηλαδή χρόνο από τη ζωή τους, πνευματικές δυνάμεις και χρήμα (λίγο ή πολύ δεν έχει σημασία) γιατί μ' αυτές θέλουν να εξασφαλίσουν παράλληλα κι ένα επάγγελμα, για να σταδιοδρομήσουν με κάποια εφόδια στη ζωή τους. Κι όταν ξοδεύεται τόσος χρόνος και δυνάμεις με καμία λογική δεν μπορείς να τους πεις your problem. Η αντίληψη που κυριαρχεί σε όλο το εύρος αυτής της αντιμεταρρυθμιστικής εξόρμησης εκφράζει την κρίση του συστήματος και αυτό είναι που την καταδικάζει εκ προοιμίου και εάν επιβληθεί με όποιον τρόπο, θα βρίσκεται σε διαρκή αμφισβήτηση. Μέχρι τελικά να ανατραπεί, κάτι που είναι βέβαιο.

Ονομάσαμε αυτή την παρέμβαση στην εκπαιδευτική πολιτική "αντιμεταρρύθμιση", που ασκείται προληπτικά και αυταρχικά σε ένα σύνολο ιδεών, οι οποίες παρουσιάζονται συγκροτημένες από την πάλη του Μαζικού Λαϊκού Κινήματος. Και αυτής της πραγματικής μεταρρύθμισης που είναι διάχυτη στη συνείδηση του ελληνικού λαού, αιτήματα είναι το 12χρονο σχολείο βασικής υποχρεωτικής και δωρεάν εκπαίδευσης, η οποία παρέχοντας παιδεία ποιότητας θα ετοιμάζει σφαιρικά καλλιεργημένους ανθρώπους, ικανούς με μια σύντομη ειδίκευση, να βγαίνουν στην παραγωγή ή την αγορά εργασίας ή να συνεχίσουν τις σπουδές τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η μεταρρύθμιση αυτή ζητάει ενίσχυση της δωρεάν ανώτατης εκπαίδευσης με την οικονομική στήριξή της και την ενίσχυση του κοινωνικού της κύρους. Θέλει σύνδεση των γνώσεων (πτυχίου) με τα επαγγελματικά δικαιώματα, μέσα από μιαν άλλη κοινωνικο - οικονομική πολιτική.Δεν αναλύω εδώ την ώριμη απαίτηση για μεταρρύθμιση. Αλλωστε, από την κριτική της μεταρρύθμισης του 1997 βγαίνει αβίαστα το περιεχόμενό της.