Ο 20ός αιώνας δύει. Κι εκείνοι, αφού "ρούφηξαν" τις γόνιμες περιόδους του, πέρασαν στην ιστορία. Εζησαν, δημιούργησαν, συνδέθηκαν, ομοφώνησαν ή διαφώνησαν με άλλους ομότεχνούς τους. "Μαθήτευσαν", και διά της απόρριψης, στα αισθητικά ρεύματα της Μοντέρνας Τέχνης και της Μοντέρνας Αρχιτεκτονικής και στα παράγωγά τους. Καταξιώθηκαν εν ζωή και άφησαν το έργο τους "κληρονομιά" του τόπου μας. Αναφερόμαστε στους Νίκο Χατζηκυριάκο - Γκίκα και Δημήτρη Πικιώνη.Του πρώτου το έργο δικαιώθηκε πλήρως. Και όσο ζούσε και μετά θάνατον, αφού εξασφάλισε την προβολή και αξιοποίησή του, χάρη στη δραστήρια, ουσιαστική και όχι τυπική, "στοργή" του Μουσείου Μπενάκη,απέναντι στα έργα του και στα αρχεία του. Του δεύτερου, παρότι σπουδαιότατο, δε δικαιώθηκε πλήρως και όπως το άξιζε. Ούτε όσο ζούσε (βλέπετε το έργο του και τα οράματά του δε συνέφεραν τους μεγαλοϊδιοκτήτες που θεωρούσαν "τσιφλίκι" τους την Αθήνα κυρίως, και τους κυβερνώντες που επέτρεπαν προς όφελος των πρώτων μια στρεβλή, καταστροφική για το περιβάλλον και την αρχαιολογική κληρονομιά μας πολεοδόμηση και μια ταξική, "τριών ταχυτήτων" αρχιτεκτονική, υψηλή για τους μεγαλοαστούς, ανεκτή για τους μικροαστούς, απάνθρωπη για τους προλετάριους), ούτε και μετά το θάνατό του. Εμεινε όμως το έργο του (λίγο το υλοποιημένο, πολύ το μη υλοποιημένο) για να διδάσκονται όσοι από τους σημερινούς και αυριανούς ομοτέχνους του θα οραματίζονται πόλεις ανθρώπινες για όλο το λαό.

Η αναφορά μας στους δύο δημιουργούς, οφείλεται στο βιβλίο "ΓΡΑΜΜΑΤΑ Δημήτρη Πικιώνη - Ν. Χατζηκυριάκου - Γκίκα",που εκδόθηκε από τον "Ικαρο" (1996), με τη συνεργασία του Μουσείου Μπενάκη - Πινακοθήκης Γκίκα και της Αγνής Πικιώνη (κόρη του κορυφαίου αρχιτέκτονα), με επιμέλεια - πρόλογο του Ν. Π. Παϊσίου.Η γνωριμία των Πικιώνη - Γκίκα άρχεται το Μάη του 1928, με την πρώτη έκθεση του Γκίκα στην Αθήνα, για να εξελιχθεί σε φιλία και συνεργασία στο ιστορικό περιοδικό τέχνης της δεκαετίας του '30 "Τρίτο Μάτι". Η αλληλογραφία Πικιώνη - Γκίκα αφορά κυρίως σε θέματα και κριτική των αισθητικών ρευμάτων, και κορυφαίων, ξένων εκπροσώπων αυτών των ρευμάτων, που επηρέασαν την Ελληνική Τέχνη στον αιώνα μας, σε αισθητικές ανησυχίες και απόψεις των αλληλογραφούντων, σε Ελληνες ομοτέχνους της εποχής τους.

Αρ. ΕΛΛΗΝΟΥΔΗ