Την πραγματική εικόνα των ιδρυμάτων πρόνοιας και τη μη προστασία των αδυνάτων της κοινωνίας μας, φέρνει στην επιφάνεια την πόρισμα της αυτεπάγγελτης έρευνας του Συνηγόρου του Πολίτη, που διεξήχθη στο ίδρυμα «Θεομήτωρ» στον Αγιάσο της Λέσβου. Το πόρισμα έδωσαν χτες στη δημοσιότητα, μέσα από συνέντευξη Τύπου, ο Συνήγορος του Πολίτη Ν. Διαμαντούρος και η Βοηθός Συνήγορος Μ. Μητροσύλη. Από την έρευνα που έγινε στο ίδρυμα, διαπιστώθηκε το παρωχημένο νομικό πλαίσιο λειτουργίας του, η έλλειψη σαφούς προσαρμογής του ιδρύματος στις συνθήκες της σύγχρονης εποχής, η πεπαλαιωμένη και ελάχιστα λειτουργική κτιριακή και υλικοτεχνική υποδομή, η ανεπάρκεια του προσωπικού και η απουσία προγραμμάτων εκπαίδευσής του, η ελλιπής υγειονομική μέριμνα των τροφίμων, η απουσία προγραμμάτων επανένταξης και η ετερογένεια των τροφίμων.

Από τις 113 οργανικές θέσεις που προβλέπει ο πεπαλαιωμένος ήδη Οργανισμός του ιδρύματος, είναι καλυμμένες μόνο οι 81, ενώ στο ίδρυμα δεν υπάρχει κανένας γιατρός, κανένας φυσιοθεραπευτής, καμία ψυχιατρική στήριξη, καμία οδοντιατρική περίθαλψη και μόνο ένας νοσηλευτής είναι πτυχιούχος. Επίσης, οι ψυχικά ασθενείς έπαιρναν φάρμακα που τα είχε συνταγογραφήσει ψυχίατρος πριν από χρόνια.

Το ίδρυμα κτίστηκε το 1929 σαν σανατόριο για φυματικούς και λειτουργεί σήμερα, χωρίς την αναγκαία ανακατασκευή και υποδομή, αφού για 40 άτομα υπάρχει μόνο μια τουαλέτα και τα μπάνια δεν έχουν ούτε ζεστό νερό, ούτε τζάμια, συνυπάρχουν δέκα υπερήλικες ασθενείς με τέσσερις ασθενείς με σύνδρομο Ντάουν, 20 ανίατους και 14 ψυχασθενείς που φιλοξενούνταν πρώτα στη Λέρο. Μάλιστα, για 30 περίπου τρόφιμους δε συντρέχουν λόγοι εισαγωγής στο ίδρυμα. Επομένως, όπως χαρακτηριστικά αναφέρθηκε, «η Λέρος έφυγε, αλλά παραμένει η ιδρυματική πολιτική στη χώρα μας».

Από το υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας, ενώ η κατάσταση στο ίδρυμα είχε δημοσιοποιηθεί απ' το 1999, μόλις στις 11 Γενάρη 2001 (πέντε ημέρες πριν δοθεί στη δημοσιότητα το πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη), ανακοινώθηκε μια σειρά μέτρων για την αναμόρφωση των χώρων του ιδρύματος. Οπως αναφέρεται μάλιστα στο πόρισμα, «ουδέποτε διενεργήθηκε κάποιος διεξοδικός έλεγχος από την κεντρική διοίκηση, δηλαδή το υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας, ώστε να διαπιστωθεί αν το ίδρυμα λειτουργεί σύμφωνα με τους όρους που προδιαγράφονται στη νομοθεσία για την κοινωνική φροντίδα, αλλά και τον Οργανισμό του. Σποραδικές επισκέψεις υπηρεσιακών παραγόντων (1997 και 1999) δε διέθεταν τα χαρακτηριστικά μιας συνολικής και σε βάθος καταγραφής της υπάρχουσας κατάστασης, ούτε συνοδεύτηκαν από ανάλογες πρωτοβουλίες για αλλαγή. Από την άλλη πλευρά, επισημαίνεται ότι το ίδρυμα έχουν επισκεφτεί οι κατά καιρούς πολιτικές ηγεσίες του υπουργείου Υγείας, ιδιαίτερα μάλιστα σε περιόδους κατά τις οποίες το ίδρυμα αποτελούσε αντικείμενο ειδησεογραφίας». Το πόρισμα κάνει, επίσης, λόγο για τη μη εφαρμογή των υπαρχόντων νόμων, όπως του άρθρου 21 του Συντάγματος, σύμφωνα με το οποίο «όσοι πάσχουν από ανίατη σωματική ή πνευματική νόσο, έχουν δικαίωμα ειδικής φροντίδας από το κράτος», αλλά και του περιβόητου νόμου 2646/98 «Ανάπτυξη του Εθνικού Συστήματος Κοινωνικής Φροντίδας», που ρητά αναφέρει πως «η παροχή κοινωνικής φροντίδας είναι ευθύνη του κράτους». Οπως αναφέρει, «τόσο η έρευνα στο συγκεκριμένο ίδρυμα, όσο και η εικόνα για τη λειτουργία παρόμοιων ιδρυμάτων στη χώρα αναδεικνύουν μια σημαντική υστέρηση στη συμμόρφωση προς σύγχρονες μορφές λειτουργίες. Ετσι, το έλλειμμα εκσυγχρονισμού που παρουσιάζεται στις μονάδες κοινωνικής φροντίδας θέτει εκ των πραγμάτων ζητήματα υλοποίησης συγκεκριμένων συνταγματικών επιταγών...».