ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ (του απεσταλμένου μας Παναγιώτη ΚΑΚΑΛΗ και της ανταποκρίτριάς μας Αλεξάνδρας ΦΩΤΑΚΗ).--

Τα συμφέροντα των «ισχυρών εταίρων», κυρίως των Γερμανών, καθώς και οι πιέσεις των ΗΠΑ αναμένεται να βαρύνουν καθοριστικά στην κρίσιμη σημερινή απόφαση των «25» για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Τουρκία.

Παρ' όλο που τα παζάρια «όλων με όλους» βρίσκονταν σε πλήρη εξέλιξη, μέχρι αργά χτες το βράδυ, και είναι βέβαιο ότι θα κυριαρχήσουν και στο αποψινό δείπνο, ωστόσο επικρατούσα εντύπωση είναι ότι οι 25 θα δώσουν το «πράσινο φως» για την έναρξη συνομιλιών με την Τουρκία.

Το ζήτημα που θα κριθεί στη Σύνοδο Κορυφής, δεν είναι αν θα δοθεί ημερομηνία - θεωρείται δεδομένο ότι θα ξεκινήσουν πιθανότατα το δεύτερο εξάμηνο του 2005 - αλλά στο πώς θα γίνουν οι δεκάχρονες τουλάχιστον διαπραγματεύσεις και πώς θα καταλήξουν. Η απόφαση των «25» θα ληφθεί με πολιτικά κριτήρια που υπαγορεύονται από τα γεωστρατηγικά και άλλα συμφέροντα των κρατών - μελών. Αυτός είναι ο λόγος που αρκετοί από τους ηγέτες των «25», θεωρούν ενοχλητική την επιμονή της κυπριακής κυβέρνησης για ξεκάθαρη αναγνώριση από την Αγκυρα, ως αναγκαίο όρο για την έναρξη των διαπραγματεύσεων.

Η επικρατούσα άποψη αποτυπώνεται στο Σχέδιο Συμπερασμάτων της Ολλανδικής Προεδρίας, σύμφωνα με την οποία πρέπει να ξεκινήσουν το συντομότερο οι διαπραγματεύσεις, αλλά παραμένει άδηλη η κατάληξή τους, αν δηλαδή θα οδηγήσουν σε ένταξη ή σε άλλου είδους σχέση.

Αδιευκρίνιστη παραμένει η στάση που θα κρατήσει η Γαλλία, καθώς ο Γάλλος Πρόεδρος, Ζακ Σιράκ, σε χτεσινή τηλεοπτική συνέντευξή του, τάχτηκε υπέρ μιας «ενισχυμένης σχέσης» της Τουρκίας με την ΕΕ.

Από την πλευρά της, η Τουρκία επιχειρεί να ενισχύσει τη διαπραγματευτική της σχέση, προβάλλοντας το μάξιμουμ των απαιτήσεών της. Ο Τούρκος πρωθυπουργός Ρ.Τ. Ερντογάν, που βρίσκεται από χτες στις Βρυξέλλες, διαπραγματεύεται κυρίως με τους ισχυρούς εταίρους της ΕΕ, επισείοντας τη γεωστρατηγική θέση της χώρας του, δηλαδή την παροχή πρόσβασης στη Μ. Ανατολή, στον Καύκασο και την Κασπία και των δρόμων του πετρελαίου. Χαρακτηριστική είναι η χτεσινή δήλωση του Τούρκου πρωθυπουργού ότι «οι σχέσεις Τουρκίας και ΕΕ διαμορφώνονται στη βάση των κοινών και μακροχρόνιων συμφερόντων».

Η ελληνική κυβέρνηση επιμένει στη γραμμή της άνευ όρων στήριξης της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας, δείχνοντας να αδιαφορεί για το γεγονός ότι μ' αυτό τον τρόπο νομιμοποιεί ουσιαστικά τα τετελεσμένα σε Κύπρο και Αιγαίο. Ο Κ. Καραμανλής, ο οποίος ανέβαλε για σήμερα τη μετάβασή του στις Βρυξέλλες, δίνοντας το στίγμα της στάσης που θα κρατήσει, με δήλωσή του στο πρακτορείο «Ανατολή» τόνισε ότι «η Ελλάδα υποστηρίζει την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας», προσθέτοντας ότι, «αυτή είναι μια στρατηγική επιλογή ως μέσον, μεταξύ των άλλων, απόκτησης υψηλού επιπέδου γεωπολιτικής σταθερότητας και ευημερίας για την περιοχή μας». Ο πρωθυπουργός, μετά από πολύ καιρό έκανε λόγο για σεβασμό στο διεθνές δίκαιο και στο κοινοτικό κεκτημένο, αλλά είναι φανερό ότι το βάρος πέφτει στην υποστήριξη της ένταξης της Τουρκίας.

Η ελληνική κυβέρνηση εμφανίζεται ικανοποιημένη από τις διατυπώσεις στο Σχέδιο Συμπερασμάτων, για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, που όμως είναι σκόπιμα γενικόλογες και καθόλου δεσμευτικές για την Τουρκία. Διά του λόγου το αληθές παρατίθεται το σχετικό απόσπασμα - η περιβόητη παράγραφος 20 - από το Σχέδιο Συμπερασμάτων:

«Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, υπογραμμίζοντας την ανάγκη κατηγορηματικής δέσμευσης για σχέσεις καλής γειτονίας, χαιρετίζει τη βελτίωση στις σχέσεις της Τουρκίας με τους γείτονές της και την ετοιμότητά της να συνεχίσει να εργάζεται με κράτη - μέλη για επίλυση εκκρεμουσών συνοριακών διαφορών, σύμφωνα με την αρχή της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών όπως προβλέπεται στο Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Σύμφωνα με τα προηγούμενα συμπεράσματά του, ειδικά εκείνα του Ελσίνκι σχετικά με αυτό το θέμα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επανεξέτασε την κατάσταση ως προς τις εκκρεμούσες διενέξεις. Σχετικά με αυτό το θέμα, επαναβεβαίωσε την άποψή του ότι ανεπίλυτες διενέξεις με επιπτώσεις στη διαδικασία προσχώρησης, θα πρέπει, εάν είναι αναγκαίο, να άγονται στο διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης προς διευθέτηση. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα ενημερώνεται για την επιτελούμενη πρόοδο, την οποία θα επανεξετάζει αναλόγως».

Απαράδεκτη είναι και η εμφανιζόμενη ως αναφορά στο Κυπριακό, που αναφέρει ότι «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλωσορίζει την απόφαση της Τουρκίας να υπογράψει το πρωτόκολλο σχετικά με την προσαρμογή της συμφωνίας της Αγκυρας, λαμβάνοντας υπόψη την ένταξη των δέκα νέων κρατών - μελών». Οι προσπάθειες που καταβάλλονται για το συγκεκριμένο θέμα, από τους «25», αποσκοπούν στο να προσφέρουν ορισμένα προσχήματα στον Τάσσο Παπαδόπουλο, για να μη θέσει «βέτο».

«Αποκαλυπτική» για τη στάση της Αγκυρας είναι η επιστολή του μόνιμου αντιπροσώπου της Ογκούζ Ντεμιράλπ, προς τους διπλωμάτες των κρατών - μελών, στις Βρυξέλλες, όπου περιλαμβάνονται οι παρατηρήσεις της τουρκικής κυβέρνησης στο Σχέδιο Συμπερασμάτων. Είναι χαρακτηριστικό ότι γίνεται λόγος για «ζωτικά συμφέροντα», προφανώς στο Αιγαίο, όρος που παραπέμπει στη γνωστή συμφωνία της Μαδρίτης.

Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι η επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών, θα πρέπει να γίνεται, «σύμφωνα με τις αρχές του σεβασμού των νομικών δικαιωμάτων και των ζωτικών συμφερόντων του κάθε ενδιαφερομένου». Η τουρκική πλευρά υποστηρίζει ακόμη ότι «πριν από την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων οι ανεπίλυτες διμερείς διαφορές θα πρέπει, εάν είναι αναγκαίο, να άγονται στο διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης προς διευθέτηση στη βάση αμοιβαίας συναίνεσης μεταξύ των δύο ενδιαφερομένων πλευρών».