Η αποχώρηση (σωστότερα: η αναγγελία της αποχώρησης) του κ. Ν. Μπίστη από τον ΣΥΝ, υπήρξε το κύριο θέμα της πολιτικής επικαιρότητας των εφημερίδων της 12.5.2000. Τα διάφορα όργανα του Τύπου σχολίασαν και ανέλυσαν την ενέργεια αυτή ποικιλοτρόπως, ανάλογα με την τοποθέτησή τους.

Από την άποψη της τακτικής στόχευσης της ενέργειας αυτής, η κύρια πρόθεση που αποδίδεται στον κ. Μπίστη και τους οπαδούς του (κυρίως από έντυπα όργανα του χώρου της ΝΔ) είναι ότι αποτελεί το πρώτο βήμα στόχευσης προς το ΠΑΣΟΚ και ένταξης σ' αυτό. Αποδίδεται και η αντίστροφη στόχευση: Το ΠΑΣΟΚ προκάλεσε την ενέργεια του κ. Μπίστη, στα πλαίσια προσπάθειάς του να αγρεύσει όλων των ειδών τα «αποσπάσματα» από τα άλλα κόμματα. Σαν στήριγμα αυτής της συλλογιστικής προβάλλεται η κραυγαλέα συνάντηση, λίγες μόλις μέρες πριν, του κ. Μπίστη με τον Κ. Σκανδαλίδη και ιδιαίτερα παραστατική της άποψης αυτής είναι η περιγραφή της «ΧΩΡΑΣ» (12.5.2000, σελ. 2).

«Ο πρωθυπουργός παρακολουθεί τις εξελίξεις στα κόμματα και περιμένει σαν... λύκος έξω από το μαντρί για να εντάξει στο κόμμα αυτούς που αποχωρούν».

Φυσικά, η σύμπτωση της «υπόθεσης Μπίστη» με την «υπόθεση Καρατζαφέρη» δεν είναι το προσφορότερο μέσο για τη διάλυση αυτής της υποψίας. Και το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με την ονομασία «εκσυγχρονιστές» που τα διάφορα ΜΜΕ έσπευσαν να δώσουν στους οπαδούς του κ. Μπίστη.

Παράλληλα, η σύμπτωση αυτή (και άλλες που αγνοούμε) δείχνει καθαρά ότι δύσκολα μπορεί κανείς να διαφωνήσει με τις δηλώσεις της Αλ. Παπαρήγα, στη Θεσσαλονίκη, ότι τα συμβαίνοντα στη ΝΔ και στο ΣΥΝ είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου, η αφορμή και όχι η αιτία.

Οσον αφορά, πάντως, την «περίπτωση Μπίστη» ειδικά, υπάρχει κάτι που πρέπει να υπογραμμιστεί:

α) Αν η ενέργεια αυτή του μέλους της ΠΓ του ΣΥΝ δεν εξέπληξε, στην πραγματικότητα, κανέναν, αυτό οφείλεται στο ότι τα έλεγε και πριν τις εκλογές, ήταν μάλιστα το μόνο στέλεχος του ΣΥΝ που τα έλεγε και στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας.

β) Ο κ. Μπίστης περίμενε να τελειώσουν οι εκλογές για να προχωρήσει. Γιατί; Η πιο πιθανή εξήγηση είναι ότι δεν ήθελε να επηρεάσει το εκλογικό αποτέλεσμα του ΣΥΝ. Αν αυτό συνέβαινε, ήταν, άραγε, μόνο δική του πρωτοβουλία;

Οσον αφορά την ουσία της αποχώρησης, αξίζει να σημειωθούν τα εξής:

- Από τη μια μέρα, ο κ. Μπίστης κατηγορείται από εκπροσώπους του ΣΥΝ ότι όχι απλώς επιθυμεί, αλλά και συγκεκριμένα επιδιώκει κάποια ένταξη στο ΠΑΣΟΚ. Μια από τις πιο καθαρές περιπτώσεις τέτοιας κατηγορίας είναι το άρθρο «ΣΥΝ: ΤΑ ΠΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΩΣ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ (ΕΠΕΙΓΌΝΤΩΣ) ΜΑΘΗΜΑΤΑ» («ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ», 12.5.2000, σελ. 13) του κ. Γ. Κοσσυβάκη, υποψηφίου του ΣΥΝ στις εκλογές της 9ης Απρίλη. Ο κ. Κοσσυβάκης, όχι απλώς κατηγορεί τον κ. Μπίστη για τέτοιες βλέψεις, αλλά και ευθέως του αποδίδει και ευθύνες για το εκλογικό αποτέλεσμα του ΣΥΝ. Παράλληλα, δεν μπορούμε να μην παρατηρήσουμε ότι οι τοποθετήσεις του ίδιου του κ. Μπίστη (π.χ., στη συνέντευξή του στο ΒΗΜΑ της 12.5.2000, σελ. Α7, όπου τάσσεται, χωρίς περιφράσεις, υπέρ της Κεντροαριστεράς κλπ.) κάθε άλλο παρά συντελούν στην απόκρουση των κατηγοριών.

- Από την άλλη μεριά, στη διαμάχη εμπλέκεται και το ΚΚΕ. Συγκεκριμένα, η άποψη που επικαλείται ο κ. Μπίστης για την αποχώρησή του, είναι ότι, δηλαδή, η ηγεσία του ΣΥΝ «ακολουθεί αδιέξοδη πολιτική» (ΒΗΜΑ, 12.5.2000, σελ. Α7), στηριγμένη στη συμμαχία «Προεδρικών» - Αριστερού Ρεύματος, ερμηνεύεται από πολλούς σαν προσπάθεια επιφανών στελεχών του ΣΥΝ (που, κατά κανόνα, προέρχονται από το ΚΚΕ), να προσεγγίσουν το ΚΚΕ. Χαρακτηριστικό είναι ότι αυτή την ερμηνεία δίνει στα γεγονότα ο κ. Σπ. Δανέλλης, πρώην βουλευτής Ηρακλείου του ΣΥΝ και μόνος ως τις 12.5.2000, πολιτικός φίλος του κ. Μπίστη που είχε σαφώς διευκρινίσει ότι δε θα τον ακολουθούσε στην αποχώρηση. Αυτός δηλώνει (ΑΥΓΗ, 12.5.2000, σελ. 3) ότι η προσέγγιση του ΣΥΝ, που διαπιστώνει, με το ΚΚΕ και το ΔΗΚΚΙ σημαίνει «ερωτοτροπία με το πιο καθυστερημένο κομμάτι της ελληνικής πολιτικής».

Πιο ενδιαφέρουσα, όμως, είναι η απασχόληση με το θέμα του Ι.Κ. Πρετεντέρη (ΒΗΜΑ, 12.5.2000, σελ. 5). Το ενδιαφέρον προέρχεται από τρεις πλευρές:

- Το άρθρο προβλέπει πλήρη διάλυση του ΣΥΝ, όπως δείχνει ο ίδιος ο τίτλος «Η ΜΟΙΡΑ ΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ».

- Τονίζεται η ευθύνη για την εξέλιξη αυτή της «παλαιοκνίτικης ιδεολογίας που έχει κατακλύσει τον Συνασπισμό», ενώ εκφράζεται απορία για τη στάση όσων δεν ανήκαν ούτε στην τελευταία ούτε στο περιβάλλον του κ. Μπίστη.

- Από την άποψη της ουσίας εκφράζεται σαφής και απερίφραστη υποστήριξη στους «Μπιστικούς». Η άποψη αυτή - ότι, δηλαδή, ο ΣΥΝ στρέφεται προς την επιδίωξη της συνεργασίας με το ΚΚΕ, φαίνεται να έχει τόσο πολύ διαδοθεί, ώστε ηγετικά στελέχη του (π.χ., Σ. Λυκούδης, ΑΥΓΗ, 12.5.2000, σελ. 6) αισθάνονται την ανάγκη να διαβεβαιώσουν ότι δεν υπάρχει ΟΥΤΕ «ΑΡΙΣΤΕΡΗ» ΣΤΡΟΦΗ ΟΥΤΕ ΔΙΑΧΥΣΗ ΣΤΟ «ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΤΙΚΟ ΜΠΛΟΚ».

Οσον αφορά τώρα τα πραγματικά αίτια της ενέργειας του κ. Ν. Μπίστη, είναι, ασφαλώς πολύ νωρίς ακόμη για οριστική κρίση. Με τα στοιχεία που διαθέτουμε σήμερα, μπορούμε να δούμε τρία «συγκροτήματα αιτιών»:

α) Παραπέρα βήματα ισχυρών κύκλων προς μεταμόρφωση του πολιτικού συστήματος. Η σύμπτωση ανάμεσα στην «υπόθεση Καρατζαφέρη» και στην «υπόθεση Μπίστη» είναι πολύ κραυγαλέα ώστε να περάσει απαρατήρητη. Ολα δίνουν την εντύπωση ότι ισχυρές δυνάμεις, όχι μόνο έχουν ρίξει το σύνθημα αλλά και έχουν αρχίσει να εφαρμόζουν το σχέδιο της συσπείρωσης όλων των «εκσυγχρονιστικών» δυνάμεων σε ένα σχηματισμό ή, τουλάχιστον, σε έναν πόλο. Αυτό έδειξε, άλλωστε, η προσχώρηση Κοντογιαννόπουλου στο ΠΑΣΟΚ. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι αυτή η συσπείρωση έχει και πλευρές πιο πολύπλοκες: Αφορά όχι μόνο το ΠΑΣΟΚ αλλά και τη ΝΔ όπου έχουμε την επανεμφάνιση του χαρακτηριστικού duo Ανδριανόπουλου - Μάνου και την έναρξη, με τη δική του πασιφανή προτροπή, μιας γενικής επίθεσης ενάντια σε ολόκληρα τμήματα της ΝΔ.

β)Διεργασίες μέσα στον ΣΥΝ. Αν οι τοποθετήσεις του κ. Ν. Μπίστη δεν ήταν μυστικό για κανέναν, πριν από τις εκλογές, αυτό δε σημαίνει ότι οι εκλογές δεν έπαιξαν σοβαρό ρόλο. Και τον έπαιξαν επισφραγίζοντας ένα γεγονός που βλέπουμε να σημειώνεται ομοιόμορφα σε όλη τη χώρα χωρίς εξαίρεση στις 9 Απρίλη 2000: Την απόσυρση των «εκσυγχρονιστικών δυνάμεων από τον συνασπισμό των υποστηρικτών του ΣΥΝ. Τα στοιχεία είναι συντριπτικά:

Βλέπουμε, δηλαδή, ότι, στις 9 Απρίλη 2000, ο ΣΥΝ χάνει 127.318 ψήφους, δηλαδή, το 88,20% όσο είχε επιπλέον κερδίσει στις 23 Σεπτέμβρη 1996. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο ΣΥΝ έχει στις 9.4.2000, απόλυτη, και σχετική μείωση σε όλες ανεξαίρετα τις 56 εκλογικές περιφέρειες, ενώ ο αριθμός των περιφερειών όπου ο ΣΥΝ ξεπερνά τον εθνικό του μέσο όρο, μειώνεται από 13, σε 11. Αυτό σημαίνει ότι ο ΣΥΝ είχε πάρει, το 1996, άνω του 5,12% σε 13 περιφέρειες, ενώ, το 2000, μόνο σε 11 ξεπέρασε το 3,2%.Μπορούμε μάλιστα, εύλογα να υποθέσουμε ότι οι 17.041 ψήφοι που ο ΣΥΝ διατηρεί από το 1996 (και οι 14.432 που τον χώρισαν, στις 9.4.2000, από το όριο της κοινοβουλευτικής επιβίωσης) οφείλονται στο ότι ο κ. Μπίστης αποφάσισε να αναβάλει την αποχώρησή του για μετά τις 9/4.

Ενδιαφέρον έχουν και μερικά αποτελέσματα περιφερειών. Η πιο χαρακτηριστική είναι η Α' Θεσσαλονίκης, όπου εμφανίστηκε και η πολύκροτη «υπόθεση Σ. Βούγια», ένα ακόμη περισσότερο πολύκροτο επεισόδιο με ήρωα τον οποίο προανήγγειλε, υπενθυμίζουμε, την αποχώρηση του κ. Μπίστη.

Η πορεία είναι χαρακτηριστική. Ο ΣΥΝ όχι μόνο πέφτει, όπως παντού, αλλά και η πτώση του υπερβαίνει τον πτωτικό μέσο όρο:

Ετσι, στις περιφέρειες όπου η «εκσυγχρονιστική» πίεση είναι η μεγαλύτερη, ο ΣΥΝ παρουσιάζει πτώση ακόμη και κάτω των επιπέδων του 1993, χωρίς, από την άλλη, να κερδίζει τίποτε από το συνειδητό χώρο, όπως δείχνουν τα αποτελέσματα του ΚΚΕ στην Α' Θεσσαλονίκης:

Με τέτοιου είδους αποτελέσματα, οι «εκσυγχρονιστές» μέσα στο ΣΥΝ χάνουν το στήριγμά τους. Από την άλλη, οι κάθε είδους αντίπαλοί τους (ή και απλώς διαφορετικά τοποθετημένες δυνάμεις) μέσα στον ΣΥΝ δεν αισθάνονται πια κανένα λόγο να τους κάνουν παραχωρήσεις. Ετσι, οι θέσεις και των δυο πλευρών γίνονται πιο αδιάλλακτες.

γ) Ενδεχόμενες πραγματικές εξελίξεις και ενδεχόμενα πραγματικά σχέδια. Με βάση όσα είπαμε παραπάνω, δεν είναι παράξενο αν, μέσα στον ΣΥΝ, υπάρχουν δυνάμεις που ανησυχούν για την πορεία του και αποδίδουν τα προβλήματά του στην πραγματική τους αιτία: Στην υπερβολική (και ολοφάνερη) ταύτισή του με τα συμφέροντα (και ακόμη και με τη συγκεκριμένη πολιτική) των κυρίαρχων τάξεων. Η εκτίμηση δεν είναι αβάσιμη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι - όσο απίστευτο και αν φαίνεται - υπήρξε εποχή στην οποία ο ΣΥΝ έκανε, βάσιμα, κριτική στα αστικά κόμματα ότι δεν εκτελούσαν με αρκετή επιμέλεια τις επιταγές του ιμπεριαλισμού. Οι ανησυχίες αυτές οπωσδήποτε δυναμώνουν από την προφανή ανικανότητα του ΣΥΝ για οποιαδήποτε κινητοποίηση, που φάνηκε και στις εκλογές. Αλλη πλευρά της ανησυχίας είναι το ότι το εκλογικό αποτέλεσμα δημιούργησε την αίσθηση ότι ο ΣΥΝ μετατρέπεται (ή, ακόμη χειρότερα, έχει ήδη μετατραπεί) σε απλό εκλογικό όμηρο του ΠΑΟΚ.

Διάφορες απόψεις για μια πορεία...

Στις ανησυχίες αυτές, παίζει σημαντικό ρόλο και το ΚΚΕ. Και αυτό για δύο λόγους:

Ι. Το ΚΚΕ φαίνεται, μέχρι στιγμής, να παρουσιάζει μεγαλύτερη αντοχή, παρά τις ιδιαίτερα σκληρές αντιστάσεις που συναντά. Αυτό μπορεί να το κατανοήσει ένα μέρος του στελεχικού δυναμικού του ΣΥΝ που προέρχεται από το ΚΚΕ (και λέμε ένα μέρος, γιατί το άλλο μέρος τους είναι ακριβώς εκείνο που είναι πιο αδιάλλακτο απέναντι στο ΚΚΕ). Με βάση ένα αναλογικό συλλογισμό, οι δυνάμεις αυτές ζητούν πιο καθαρή αντιπαράθεση στον «εκσυγχρονισμό», πράγμα, όμως, που προσκρούει στην τραχεία αντίδραση των «εκσυγχρονιστών».

ΙΙ. Ακριβώς αυτό το τμήμα του στελεχικού δυναμικού του ΣΥΝ δεν αποκλείει μια συνεργασία με το ΚΚΕ. Σημειώνουμε ότι αυτή ακριβώς είναι και η κατηγορία που του προσάπτει ο κ. Μπίστης και οι συν αυτώ, αλλά και η πρόθεση που τους αποδίδει ο κ. Πρετεντέρης (και οι υπέρ αυτόν). Αναμφισβήτητο παραμένει το γεγονός ότι το μοτίβο «σχέσεις με το ΚΚΕ» υπήρξε βασικό (αν όχι κυρίαρχο) στοιχείο της «υπόθεσης Μπίστη». Στο σημείο, όμως, αυτό πρέπει να πούμε ότι οποιαδήποτε συνεργασία ΣΥΝ - ΚΚΕ θα γίνει, στις σημερινές συνθήκες, με όρους δυσμενείς για τον ΣΥΝ, η εκλογική διαφορά του οποίου από το ΚΚΕ είναι πάντα πολύ μεγάλη και παρουσιάζει, μάλιστα, και τάσεις διεύρυνσης. Πράγματι, τα αριθμητικά στοιχεία είναι πολύ διαφωτιστικά και στον τομέα αυτό:

Ετσι, όσοι δεν αποκλείουν συνεργασία, προσπαθούν να προβάλουν εικόνα αυτοπεποίθησης. Αυτό το βλέπουμε όχι μόνο στο άρθρο του κ. Σ. Λυκούδη, αλλά και στη δήλωση του προέδρου του ΣΥΝ Ν. Κωνσταντόπουλου στη σύνοδο της ΚΠΕ της 13.5.2000, όπου ολοκληρώθηκε επίσημα η αποχώρηση:

- Ο ΣΥΝ θα εξακολουθήσει να υπάρχει χωρίς να γίνει εξάρτημα ούτε του ΠΑΣΟΚ ούτε του ΚΚΕ.

Αυτή, όμως, η προβληματική της συνεργασίας ΚΚΕ - ΣΥΝ έχει και μία άλλη παράμετρο: «Βολεύει» και τις δυνάμεις εκείνες (που είναι πολύ ισχυρές) οι οποίες έχουν ιδιαίτερα έντονα ανησυχήσει (και ιδιαίτερα έντονα δείξει την ανησυχία τους) για την πολιτική συμμαχιών του ΚΚΕ και θέλουν να το τραβήξουν σε άλλες συμμαχίες IN LOCO αυτών που εκείνο επιδιώκει. Ετσι, βλέπουν μια συμμαχία με τον ΣΥΝ σαν μια καλή λύση.

Ετσι, διαμορφώνεται μια κατάσταση όπου όλοι συμφωνούν σε ένα πράγμα: Πρέπει να θυσιαστούν οι «εκσυγχρονιστές», πράγμα το οποίο, άλλωστε, περιλαμβάνεται και στο σχέδιο της συσπείρωσης σε ένα σχηματισμό ή τουλάχιστον, σε έναν πόλο όλων των ευθέως και αμέσως «εκσυγχρονιστικών» δυνάμεων.

Φτάνοντας στο τέλος της αναφοράς μας στο «πολιτισμένο διαζύγιο», θα θέλαμε να σταθούμε σε δυο σημαντικές υπογραμμίσεις.

α)Η πορεία φυλλορροήματος του ΣΥΝ ίσως συνεχιστεί.

Πράγματι, στην τοποθέτηση του κ. Δανέλλη, που προαναφέραμε, βλέπουμε ότι ο τέως βουλευτής λέει με σαφήνεια ότι θα περιμένει να δει τι θα γίνει στο Συνέδριο του κόμματος, που έχει οριστεί για τις 23 του Ιούνη. Εκτός, όμως, αυτού, ιδιαίτερη σημασία έχει η τοποθέτηση του κ. Πρετεντέρη, ο οποίος, σαφώς και απεριφράστως, προβλέπει ότι «ένα τρίτο κύμα στελεχών θα κουνήσει το μαντίλι με την ευκαιρία του Συνεδρίου». Ο ίδιος κάνει λόγο για προοπτική «κόμματος που δε θα υπάρχει». Καθώς ο προαναφερθείς αρθρογράφος δεν ανήκει στα κυβερνητικά επιτελεία (όπως συκοφαντικώς έχει κατηγορηθεί από μερικούς) αλλά κατ' ευθείαν στη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού και καθώς οι προβλέψεις του παρουσιάζουν εκπληκτικό (και εύλογο) βαθμό επαλήθευσης, τα γραφόμενά του πρέπει να προσεχτούν ιδιαίτερα. Αν, όμως, επαληθευτούν, τότε έχουμε, προφανώς, να κάνουμε ήδη με ευρύτερη αλλαγή του πολιτικού σκηνικού.

β) Οι διεργασίες στον ΣΥΝ αποτελούν, πιθανότατα, για μερικούς ευκαιρία να θίξουν προβλήματα γενικότερων προβληματισμών. Πράγματι, βλέπουμε, και όχι χωρίς έκπληξη, τον κ. Κοσσυβάκη, την παρέμβαση του οποίου επίσης προαναφέραμε, να κάνει τη σαφέστατη υπόδειξη στον ΣΥΝ να στραφεί στην απασχόληση με το εθνικό πρόβλημα και να πάψει να αρνείται την ύπαρξή του.

Η παρατήρηση αυτή, πέραν της γενικής της αξίας (καθώς αποτελεί άλλη μια απόδειξη της πρωτοκαθεδρίας του προβλήματος αυτού στην κοινωνία μας), δείχνει ότι το πρόβλημα αυτό, που έχει ήδη αγγίξει όλους τους πολιτικούς σχηματισμούς, εκδηλώνεται τώρα και σε κάποιον, που, με τον τρόπο του, έπαιξε σημαντικό ρόλο σ' αυτό.