Το αρχαιότερο μυθιστόρημα

"Εγώ ο Χαρίτων από την Αφροδισιάδα, ο γραμματέας του ρήτορα Αθηναγόρα, θα αφηγηθώ μιαν ερωτική ιστορία που έγινε στις Συρακούσες".Αυτοσυστηνόμενος, αρχίζει το μυθιστόρημά του "Χαιρέας και Καλλιρρόη" ("Τα περί Χαιρέαν και Καλλιρρόην" ο αρχαίος τίτλος), ο Χαρίτων από την Αφροδισιάδα της Καρίας. Αναφερόμαστε στο παλαιότερο σωζόμενο αρχαιοελληνικό μυθιστόρημα (γι' αυτό και θεωρούμενο ως το πρώτο των ευρωπαϊκών γλωσσών), γραμμένο ίσως κατά τον 1ο μ.Χ. αιώνα σε οκτώ βιβλία, μεγάλα αποσπάσματα του οποίου βρέθηκαν σε παπύρους της Αρσινόης του 2ου και 3ου μ.Χ. Πρόκειται για μια γοητευτική, με την ευλύγιστη (αφηγηματική, μονολογική και διαλογική) γραφή της και τη συναρπαστικά περιπετειώδη πλοκή της (πεζογραφικό έπος θα λέγαμε) ερωτική μυθ-ιστορία. Ενα έργο, που ενώ βασίζεται σε ιστορικά γεγονότα μετά την ήττα των Αθηναίων στη Σικελία (413 π.Χ.), αφήνει τη μυθοπλαστική φαντασία να "οργιάζει" χωροχρονικά. Εργο, που ενώ "ιστορεί" παρελθόντα χρόνο, αντανακλά τον πολυεθνικό πολιτισμό και την κοινωνία των ελληνιστικών χρόνων. Ενώ θαυμάζει τη γλώσσα και την ιστοριογραφική γραφή των μεγάλων ιστορικών της αρχαιότητας (Θουκυδίδης, Ξενοφώντας, Ηρόδοτος) και προσπαθεί να τη μιμηθεί, ιστορικά "αυθαιρετεί" και γλωσσικά "σολοικίζει".

Είναι, εντέλει, έργο κατά τα πρότυπα της εποχής του. Μιας εποχής -μεταίχμιο μεταξύ αρχαίου και νεότερου κόσμου. Εποχή παρακμής αξιών και ηθών, εποχή επεκτατικών πολέμων, μετακίνησης πληθυσμών, κατάλυσης κρατών και σχηματισμού νέων, με την αρχαία θρησκεία να καταρρέει και τη χριστιανική να διαδίδεται. Εποχή μιας κοινωνίας, που αλλάζει άρδην, χάνοντας τη λάμψη του αρχαιοελληνικού πολιτισμού. Αναλαμπή αυτού του πολιτισμού είναι η δραματική, αλλά με αίσιο τέλος περιπέτεια του Χαιρέα και της Καλλιρρόης. Μια ιστορία φλογερού έρωτα, συνωμοσιών μνηστήρων, συζυγικής πίστης, συζυγικής ζηλοτυπίας, νεκροφάνειας και νεκρανάστασης της ηρωίδας, που απάγεται από τον τάφο της και μεταφέρεται στην αυλή του Αρταξέρξη, από του οποίου τον έρωτα θα τη σώσει η θεά Τύχη για να ξαναευτυχήσει με τον Χαιρέα.

Το μυθιστόρημα του Χαρίτωνα Αφροδισιέως, μεταφρασμένο έξοχα από τον φιλόλογο, συνεργάτη του Τμήματος Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου, Βασίλη Λεντάκη,κυκλοφορεί σε ένα καλαίσθητο, από κάθε άποψη, βιβλίο (εκδόσεις "Ροδακιό").

Αρ. ΕΛΛΗΝΟΥΔΗ