Αλλάζει ο "χάρτης" της εγκληματικότητας των ανηλίκων, κάτω από την πίεση των αλλαγών που συντελούνται στις σύγχρονες κοινωνίες. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σε παγκόσμιο επίπεδο ποσοτική και ποιοτική διαφοροποίηση της παραβατικότητας των ανηλίκων. Η αυξητική τάση της εγκληματικότητας και η εμφάνιση νέων μορφών παραβατικής συμπεριφοράς είναι στοιχεία που απασχολούν τους ερευνητές. Τα τελευταία χρόνια οι απλές κλοπές παραχώρησαν τη θέση τους στις διαρρήξεις, τις ληστείες και τους βανδαλισμούς. Μια νέα, ιδιαίτερα ανησυχητική από κοινωνιολογική άποψη μορφή εγκληματικότητας είναι αυτό που αποκαλείται "παράλογο" ή "ακατανόητο" έγκλημα και το οποίο σε ορισμένες χώρες αποτελεί μια μορφή καθημερινής πραγματικότητας. Βία στους δρόμους χωρίς εμφανή λόγο, αυξημένη βία στα πλαίσια της οικογένειας.

Οι διαπιστώσεις αυτές ανήκουν στην αναπληρώτρια καθηγήτρια κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών Χριστίνα Νόβα - Καλτσούνη,η οποία παρακολουθεί συστηματικά τα τελευταία χρόνια την εξέλιξη της παραβατικότητας ανηλίκων στη χώρα μας. "Πρόκειται, μας είπε, για φαινόμενα που κανείς θα πρέπει να μελετήσει στα πλαίσια κοινωνικών μεταβολών και ειδικότερα σε συνάρτηση με καταστάσεις, όπως είναι ο άκρατος ατομισμός που προωθείται, η συρρίκνωση της οικογένειας και της γειτονιάς, η απομόνωση και αλλοτρίωση, η διάψευση των προσδοκιών, η καλλιέργεια μιας μορφής κοινωνικού δαρβινισμού. Θα πρέπει να κατανοήσει κανείς επίσης τη σαγηνευτική δύναμη του καταναλωτισμού και τις συνέπειές του στη νέα γενιά. Στην Ελλάδα βέβαια δεν έχουμε σε μεγάλη έκταση τέτοιας μορφής εγκληματικότητα, αν εξαιρέσει κανείς τη βία στους αθλητικούς χώρους, παρότι και αυτό θα μπορούσε να συζητηθεί, αν εντάσσεται δηλαδή σ' αυτήν την κατηγορία".

Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια (1984 - 1994), όπως προκύπτει από τα στοιχεία των αστυνομικών στατιστικών, παρατηρείται σχετική αύξηση της παραβατικότητας των ανηλίκων ηλικίας 13 - 17 χρόνων. Η αύξηση αυτή υπολογίζεται σε ποσοστό 35% περίπου. "Το στοιχείο αυτό, λέει η ερευνήτρια, δε μας επιτρέπει να δραματοποιούμε τα πράγματα και να κάνουμε λόγο για έξαρση της εγκληματικότητας, όπως κατά καιρούς πληροφορούμεθα από τα ΜΜΕ".

Από το 1984 μέχρι το 1994 ο αριθμός των ανηλίκων (7 έως 17 χρονών) που απασχόλησαν την Αστυνομία έφτασε τους 152.053. Τα αδικήματα με τα οποία κυρίως βαρύνονται οι ανήλικοι είναι παραβάσεις του κώδικα οδικής κυκλοφορίας και της νομοθεσίας για το αυτοκίνητο, αδικήματα κατά της ιδιοκτησίας και σωματικές βλάβες. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του 1994, από τους 16.169 ανήλικους παραβάτες ηλικίας 13 έως 17 χρόνων οι 13.857 (ποσοστό 85,5%) διέπραξαν παραβάσεις του ΚΟΚ, οι 1.325 (8,2%) αδικήματα κατά της ιδιοκτησίας και οι 808 (4,9%) σωματικές βλάβες.

Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι στις ηλικίες από 7 έως 12 χρονών σχετικά υψηλά είναι τα ποσοστά των κλοπών. Κατά τη διάρκεια του ίδιου χρόνου από τους 347 ανήλικους παραβάτες αυτής της ηλικίας, οι 140 (40,35) διέπραξαν παραβάσεις του ΚΟΚ, οι 141 (40,5%) κλοπές και οι 35 (10,8%) σωματικές βλάβες.

Η Χριστίνα Νόβα - Καλτσούνη συμπεραίνει με βάση την ανάλυση των στατιστικών στοιχείων, ότι μόνο ένα ποσοστό 16% των ανηλίκων έχει συνεργούς στη διάπραξη των αδικημάτων. "Αυτό σημαίνει, επομένως, ότι στην Ελλάδα δεν μπορεί να γίνεται λόγος για συμμορίες ανηλίκων. Αν ορίσουμε τη συμμορία ανηλίκων στην πιο απλή της μορφή, ως ομάδα εφήβων με τυποποιημένες και στενές διαπροσωπικές σχέσεις, με δικές της αξίες και κώδικες συμπεριφοράς, με προγραμματισμένη δράση που κύριο χαρακτηριστικό έχει τη σύγκρουση με άλλες ομάδες ή με την Αστυνομία και με δραστηριότητα σε μια συγκεκριμένη περιοχή, τότε σίγουρα δεν μπορούμε να μιλάμε για συμμορίες ανηλίκων. Δεν αποκλείεται όμως στο μέλλον να έχουμε ληστείες, βανδαλισμούς ή βίαιες συμπλοκές με άλλες ομάδες ή με την Αστυνομία, αν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές για την εμφάνισή τους. Τέτοιες συνθήκες θα ήταν για παράδειγμα η περιθωριοποίηση μεγάλων τμημάτων της νεολαίας, ο αποκλεισμός της από τα αγαθά της εργασίας και του πολιτισμού και γενικότερα η δυσκολία κοινωνικής ένταξης του νέου σύμφωνα με τις ατομικές του δυνατότητες και τις προσωπικές του επιθυμίες και όχι με το πρότυπο ενός μέσου κοινωνικού υποκειμένου που καθημερινά προβάλλεται και προωθείται με γοργούς ρυθμούς".

Μανόλης ΣΤΑΥΡΑΚΑΚΗΣ