Β μέρος

"Ξέρετε ότι εκατοντάδες χιλιάδες προσφυγόπουλα πέφτουν για ύπνο κάθε βράδυ πεινασμένα; Η ότι μόνο ένα στα οχτώ προσφυγόπουλα έχει πάει σχολείο; Πολλά από αυτά τα παιδιά δεν έχουν πάει ποτέ σινεμά ή στο πάρκο, πόσο μάλλον σε μουσείο. Πολλά μεγαλώνουν πίσω από συρματοπλέγματα ή σε απομονωμένους καταυλισμούς. Δεν έχουν δει ποτέ αγελάδα ή σκύλο. Πάρα πολλά προσφυγόπουλα νομίζουν ότι το χορτάρι είναι κάτι που τρώγεται κι όχι κάτι για να χοροπηδούν και να τρέχουν πάνω του. Τα προσφυγόπουλα είναι το πιο θλιβερό κομμάτι της δουλιάς μου, αλλά και ένα κομμάτι στο οποίο δίνω ολοένα και μεγαλύτερη προτεραιότητα"...

Με τα λόγια αυτά, ο Σαντάκο Ογκάτα,ύπατος αρμοστής του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, περιγράφει τη ζωή των παιδιών που δραπετεύουν μόνο με τα όνειρα. Τη ζωή των παιδιών, που, καθώς φεύγουν με τους γονείς τους απ' την πατρίδα τους για να γλιτώσουν από συγκρούσεις, μίσος ή διώξεις, βρίσκονται αντιμέτωπα με τρομακτικά δεινά. Χωρίς σπίτι, χωρίς φαγητό, πολλές φορές και χωρίς νερό, τα παιδιά αυτά μοιάζουν - όπως επισημαίνει ο Σ. Ογκάτα - "με σπόρους που φυτεύτηκαν στη γη, αλλά ποτέ δεν ποτίστηκαν για ν' ανθίσουν"... Το πιο θλιβερό απ' όλα; Δε μιλάμε πλέον για κάποιες χιλιάδες παιδιά, αλλά - σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Υπατης Αρμοστείας - τα προσφυγόπουλα σε όλο τον κόσμο υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τα 15 εκατομμύρια! Και ο αριθμός αυτός αυξάνεται καθημερινά.

Τρία παιδιά προσφυγόπουλα, ο Ναρίν από την Καμπότζη, ο Ιάκωβος από το νότιο Σουδάν και η Αρμα από τη Βοσνία, αφηγήθηκαν στην Υπατη Αρμοστεία τη δική τους ιστορία. Η 13χρονη Αρμα είναι μια Βόσνια προσφυγοπούλα, που σήμερα ζει με τη μητέρα της και την αδελφή της στα βουνά της Ελβετίας. Με την τρυφερότητα της ηλικίας της, αλλά και με τη σκληρότητα που άφησε στην ψυχή της ο πόλεμος, η Αρμα μιλά και περιγράφει πώς είναι να ζει ένα παιδί μακριά απ' την πατρίδα του, μακριά απ' το σπίτι του. "Η Βοσνία είναι όμορφη. Πιο όμορφη από οποιοδήποτε άλλο μέρος. Μου άρεσε πολύ η πατρίδα μου. Αλλά ξέσπασε ο πόλεμος και είδα πολλούς ανθρώπους να σκοτώνονται. Σπίτια πυρπολήθηκαν. Ανθρωποι δεν είχαν μέρος να κοιμηθούν. Η κατάσταση έγινε πραγματικά άσχημη", λέει η Αρμα.

Σ' ένα βομβαρδισμό, η Αρμα έχασε τον πατέρα της και τη μικρότερη αδελφή της. Αμέσως έφυγε με τη μητέρα της και την άλλη αδελφή της για την Κροατία και μετά μ' ένα πλοίο πήγαν στη Ριέκα. "Μας πήρε 13 ώρες. Μετά για 12 ώρες πήραμε το τρένο για το Γκασίντσι και πήγαμε σ' ένα κέντρο προσφύγων. Υπήρχαν 3.000 άνθρωποι εκεί. Υπήρχε φαγητό, αλλά μερικές φορές δεν ήταν αρκετό. Δεν είχα παρά τα ρούχα που φορούσα. Τίποτα άλλο", συνεχίζει η Αρμα. Εζησε στο κέντρο προσφύγων για δύο μήνες. Μια μέρα ήρθαν κάποιοι και τους ρώτησαν αν ήθελαν να πάνε στην Ελβετία. Πήραν τη μεγάλη απόφαση. "Τώρα ζούμε σ' ένα σπίτι στο Ιλάνζ. Είναι πολύ βαρετά εδώ. Στο σπίτι αυτό ζούμε με άλλες 17 οικογένειες! Η μητέρα μου δεν είναι καθόλου ευτυχισμένη, δεν μπορεί να δουλέψει. Η κοινωνική πρόνοια μας δίνει κάποια χρήματα, αλλά είναι πολύ δύσκολο να ζήσει μια οικογένεια με 21 ελβετικά φράγκα τη βδομάδα. Θα 'θελα να φύγω από δω", καταλήγει η Αρμα.

Ο 12χρονος Ναρίν είναι ένα αγόρι από την Καμπότζη, που έζησε πολλά χρόνια πρόσφυγας στην Ταϊλάνδη και είδε την οικογένειά του να σκορπίζεται σιγά σιγά. Σήμερα ζει σ' ένα ορφανοτροφείο έξω από την Πνομ Πενχ στην Καμπότζη. "Το μόνο που άκουγα για την πατρίδα μου, την Καμπότζη, ήταν ότι είναι μια χώρα που βρισκόταν σε πόλεμο. Μια χώρα, όπου οι άνθρωποι πέθαιναν, όπου οι άνθρωποι γίνονταν πρόσφυγες όπως εγώ", μαρτυρά ο Ναρίν. Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το πέρασε στον τομέα 2 (!), έναν μεγάλο προσφυγικό καταυλισμό στην Ταϊλάνδη. Πριν πέντε χρόνια, έβαλαν τον πατέρα του στη φυλακή. Η μητέρα του πούλησε όλα τα κουπόνια του φαγητού για να τον αφήσουν ελεύθερο. Αργότερα πούλησε και την αδελφή του (!) σ' ένα ζευγάρι που δεν είχαν παιδιά, για να μπορέσει να πληρώσει το φαγητό... Οταν βγήκε ο πατέρας του απ' τη φυλακή είπε ότι θα επιστρέψει στην Καμπότζη για να κερδίσει χρήματα, αλλά δε γύρισε ποτέ πίσω. "Εκείνο τον καιρό, η μητέρα μου ήταν τόσο λυπημένη που συνεχώς έπινε. Αγόραζε ποτά με τα χρήματα που κερδίζαμε για το φαγητό. Μια μέρα δεν είχαμε καθόλου φαγητό και η μητέρα μου είχε πιει. Ετσι μας πήραν εμένα και τον αδελφό μου και μας πήγαν σ' ένα ορφανοτροφείο. Εκεί έμαθα πως η μητέρα μου ζει με άλλον άντρα. Εγώ με τον αδελφό μου είμαστε ακόμα στο ορφανοτροφείο και ευχόμαστε να μας δώσουν πίσω την αδελφή μας", καταλήγει η αφήγηση του Ναρίν.

Για πολύ καιρό, ο Ιάκωβος ονειρευόταν να ζήσει σ' ένα μέρος χωρίς μάχες. Μια μέρα αποφάσισε να το σκάσει από το χωριό του, που βρίσκεται στο Νότιο Σουδάν. "Απλώς έφυγα, χωρίς να το πω σε κανέναν. Ούτε καν στον πατέρα μου", λέει ο 14χρονος Ιάκωβος. "Περπατούσαν τόσοι πολλοί άνθρωποι στο δρόμο. Εγώ δεν είχα τίποτα. Ούτε ρούχα, ούτε φαγητό", συνεχίζει. Την πρώτη μέρα δεν έφαγε τίποτα, απλώς έτρεχε. Και την πρώτη νύχτα κοιμήθηκε πάνω σ' ένα δέντρο, γιατί φοβόταν τα άγρια ζώα που είχε δει στη διαδρομή. Περπάτησε για πολλές μέρες. Κάποια στιγμή έφτασε σ' ένα ποτάμι. Στην άλλη μεριά, βρήκε κι άλλους ανθρώπους, όλοι τους πεινασμένοι. Προχώρησαν όλοι μαζί και η ομάδα μέρα με τη μέρα μεγάλωνε. "Περάσαμε πολλά έρημα χωριά, που οι άνθρωποι σαν εμένα τα είχαν εγκαταλείψει. Είδαμε χωριά όπου δεν υπήρχε ψυχή. Ούτε καν μια γάτα. Δεν είχαμε φαγητό και οι άνθρωποι άρχισαν να τρώνε φύλλα", θυμάται ο Ιάκωβος.

Μετά από 10 μέρες, κάποιοι απ' την ομάδα άρχισαν να πεθαίνουν. Τρεις μέρες αργότερα έφτασαν σ' ένα καταυλισμό, στην Αιθιοπία. "Εδώ υπάρχουν πολλοί άνθρωποι από το Σουδάν. Αυτό είναι το μέρος που ονειρευόμουν. Υπάρχει φαγητό, υπάρχουν φάρμακα κι εγώ πηγαίνω ξανά στο σχολείο. Και ο ήχος των αεροπλάνων δε με τρομάζει πια, επειδή ξέρω ότι μεταφέρουν τρόφιμα κι όχι βόμβες. Αλλά όταν ακούω τα αεροπλάνα θυμάμαι τον πατέρα μου και τ' αδέλφια μου και στεναχωριέμαι. Νομίζω ότι τη μέρα που το 'σκασα, ξέχασαν πως τους αγαπάω. Θα 'θελα να γυρίσω σπίτι μου", καταλήγει ο Ιάκωβος.

Μπέρρυ ΤΣΟΥΓΚΡΑΝΗ