"Το κράτος μεριμνά ώστε να εξασφαλίζονται οι αναγκαίοι πόροι για την εκπλήρωση της αποστολής των οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την απόδοση και κατανομή, μεταξύ των οργανισμών αυτών, των φόρων ή τελών που καθορίζονται υπέρ αυτών και εισπράττονται από το Κράτος".

Η ρητή αυτή διάταξη της παραγράφου 6 του άρθρου 102 του Συντάγματος παραβιάζεται κατάφωρα, σε βαθμό που χρόνο με το χρόνο να έχει καταστεί ουσιαστικά ανενεργός. Με μια σειρά νόμους, με τους κατ' έτος κρατικούς προϋπολογισμούς, με αξιοποίηση και των συσχετισμών στο επίπεδο των δημοτικών και κοινοτικών συμβουλίων, οι κυβερνήσεις έχουν κατορθώσει ώστε να μετακυλά όλο και περισσότερο το κόστος λειτουργίας των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, καθώς και το κόστος για κάθε παρεχόμενη από φορέα του δημοσίου υπηρεσία, ευθέως στις πλάτες των δημοτών.

Η διαδικασία κατάρτισης των δημοτικών προϋπολογισμών για το '98 (πρέπει να έχουν ψηφιστεί μέχρι το τέλος Νοέμβρη) αποκαλύπτει πως η κατάσταση έχει φτάσει στο απροχώρητο. Ακόμα κι αυτή η μισθοδοσία των υπαλλήλων σε όλο και μεγαλύτερο ποσοστό βαρύνει ευθέως πλέον τις πλάτες των δημοτών. Καθαριότητα και φωτισμός δημοσίων χώρων, στοιχειώδεις υποχρεώσεις του δημοσίου, όλο και περισσότερες πλευρές του συστήματος δημόσιας δωρεάν παιδείας, τομείς της υγείας, ο αθλητισμός και ο πολιτισμός πληρώνονται όλο και περισσότερο απ' ευθείας από τους δημότες σε τοπικό επίπεδο, ενώ έχουν ήδη ξανά προπληρωθεί από τους ίδιους με την ιδιότητα του φορολογούμενου από το κράτος - πολίτη.

Σχεδόν προφητικά, σαν αποτέλεσμα συγκεκριμένης ανάλυσης, βέβαια, δύο χρόνια πριν από σήμερα, στις 14 Νοέμβρη 1995, εφτά κομμουνιστές δήμαρχοι δημοσιοποιούσαν σ' όλους τους συναδέλφους τους ένα σήμα κινδύνου: "Η ΤΑ θα συνεχίσει οικονομικά και λειτουργικά να συρρικνώνεται. Θα γίνεται ολοένα και περισσότερο μέσο διοχέτευσης και εφαρμογής πρόσθετων επιβαρύνσεων στους δημότες", δήλωναν με το κείμενο της κοινής συνέντευξης Τύπου που έδωσαν.

Τα αδιέξοδα που συναντούν σήμερα οι δημαρχιακές επιτροπές στην κατάρτιση των σχεδίων δημοτικών προϋπολογισμών, υπό το βάρος και των στοιχείων που περιέχει ο κρατικός προϋπολογισμός σε βάρος της αυτοδιοίκησης, όχι μόνο επιβεβαιώνουν εκείνη την πρόβλεψη των κομμουνιστών δημάρχων, αλλά και θέτουν επί τάπητος ένα "ως εδώ και μη παρέκει". Τα πράγματα έχουν φτάσει σε τέτοιο σημείο ώστε καμία δημοτική αρχή που στοιχειωδώς θέλει να ασκήσει μια κάποια φιλολαϊκή πολιτική, να μην μπορεί να καταρτίσει προϋπολογισμό που δε θα επιστραφεί στο δημοτικό συμβούλιο ως απαράδεκτος από την κυβέρνηση.

Το ουσιαστικό πάγωμα, ως ποσοστού, των κονδυλίων του κρατικού προϋπολογισμού για την αυτοδιοίκηση, η αύξηση των παρακρατημένων πόρων και σε ονομαστικές και σε πραγματικές τιμές, που ουσιαστικά αφαιρούνται από το ταμείο της αυτοδιοίκησης, κάνουν ορατή την παραπέρα επιδείνωση της οικονομικής θέσης της και σημαίνουν ότι οι δημότες πρέπει να προετοιμάζονται για ακόμα πιο μεγάλα χαράτσια με πρόσχημα την απαράδεκτη θέση περί "ανταποδοτικότητας".

Η κυβέρνηση έχει δώσει κατ' επανάληψη κατεύθυνση για τη λύση που η ίδια θέλει να δοθεί στο πρόβλημα. Αξιοποιήστε, λέει, το άρθρο 217 του δημοτικού και κοινοτικού κώδικα που σας δίνει το δικαίωμα για δυνητικά τέλη και τοπικούς φόρους.

Κι αυτό την ώρα που οι δημότες πληρώνουν ήδη παρά πολλά. Το 70% των τακτικών εσόδων των δήμων προέρχεται από φόρους. Και μόνο το 30% προέρχεται από τον κρατικό προϋπολογισμό.

Την ίδια ώρα με το εφεύρημα της "αποκέντρωσης" όλο και νέα βάρη μεταφέρονται σε δήμους και δημότες με τη μεταφορά αρμοδιοτήτων, χωρίς ταυτόχρονη μεταφορά πόρων. Με τη μέθοδο των προγραμματικών συμβάσεων για κάθε νέα αρμοδιότητα που δίνει στην ΤΑ η κυβέρνηση αλυσοδένει παραπέρα το θεσμό.

Στην πράξη η εντολή του υπουργού Εσωτερικών για επιβολή πρόσθετων τελών για το πράσινο, τον πολιτισμό, τον αθλητισμό, την παιδεία κλπ. υλοποιείται ήδη από δήμους - πιλότους όπως το Μαρούσι, η Αγ. Παρασκευή, ο Πειραιάς. Ενόψει μάλιστα της παραπέρα αφαίρεσης πόρων από τους δήμους των αστικών κέντρων για την ενίσχυση των νέων δήμων που προβλέπει το σχέδιο "Καποδίστριας" (θα δοθεί σ' αυτούς το 80% από το 20% του φόρου καταθέσεων φυσικών και νομικών προσώπων που προβλέπονταν μέχρι τώρα για το σύνολο των ΟΤΑ) εντείνονται οι προετοιμασίες για την κάλυψη του κενού που θα δημιουργηθεί στα ταμεία, με την επιβολή από τώρα και νέων τοπικών φόρων.

Ετσι αυτό που ξεκίνησε με το νόμο 1828/89 του ΠΑΣΟΚ ως πρόβλεψη για επιβολή δυνητικής φορολογίας, συνεχίστηκε με τα ιδεολογήματα της ΝΔ για "μεγαλύτερη συμμετοχή των χρηστών στις δαπάνες παροχής υπηρεσιών κοινωνικού χαρακτήρα", γίνεται τώρα δεδομένο, με βάση το οποίο επιχειρείται να καταρτιστούν οι δημοτικοί προϋπολογισμοί, έτσι ώστε ο χρήστης - δημότης, να πληρώνει απευθείας για κάθε υπηρεσία. Ενα σημαντικότατο βήμα έχει ήδη γίνει με το άρθρο 43 του νόμου 2218/94 που επέτρεψε την ανάθεση αρμοδιοτήτων της αυτοδιοίκησης σε ιδιώτες (καθαριότητα, στάθμευση κ.ά.).

Πρόσθετη πίεση προς την κατεύθυνση μιας τέτοιου είδους κατάρτιση προϋπολογισμών ασκείται από το γεγονός ότι στα έξοδά τους οι δήμοι έχουν τώρα να υπολογίζουν και το κόστος από την ένταξη των δημοτικών υπαλλήλων στο ενιαίο μισθολόγιο του δημοσίου και το κόστος από το εκλογικό επίδομα, βάρη που η κυβέρνηση νομοθέτησε, αλλά ποτέ δεν κάλυψε ουσιαστικά.

Η απάντηση που θα δοθεί τελικά μέσα από τους δημοτικούς προϋπολογισμούς στην προφανή κυβερνητική επιδίωξη, είναι φανερό πως θα αντανακλά ανά δήμο τόσο το συσχετισμό των δυνάμεων στο Δημοτικό Συμβούλιο, όσο και την πίεση που θα ασκήσει ή όχι ο λαϊκός παράγοντας προς αυτήν ή την άλλη κατεύθυνση. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να γίνεται κατανοητό πως το πρόβλημα της κατάρτισης των δημοτικών προϋπολογισμών δεν είναι πρόβλημα που καλούνται να αντιμετωπίσουν μόνες οι δημοτικές κινήσεις και παρατάξεις. Το γεγονός ότι το λογαριασμό θα κληθούμε να τον πληρώσουμε όλοι μαζί δηλώνει και το εύρος των δυνάμεων που οφείλουν να κινητοποιηθούν.