Προφητικός για την πορεία της νόσου του ΕΪΤΖ στη χώρα μας αποδείχτηκε ο καθηγητής Προληπτικής Ιατρικής Γ. Παπαευαγγέλου.

Ηταν Νοέμβρης του 1993 και σε μια συνέντευξη Τύπου, στην οποία ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα του 5ου Συνεδρίου για το ΕΪΤΖ, ο καθηγητής είπε: "Οι δυσμενείς συνέπειες από τον εφησυχασμό και την απραξία των τελευταίων ετών θα φανούν ύστερα από τρία - τέσσερα χρόνια"!

Φέτος, λοιπόν, διαπιστώθηκε ότι η Ελλάδα, μέσα σε δυο χρόνια, "ανέβηκε" πέντε σκαλοπάτια και απ' τη 14η θέση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όσον αφορά τα κρούσματα του ΕΪΤΖ, έφτασε στην 9η. Η εξέλιξη αυτή αποδίδεται στο γεγονός ότι υπήρξε μεγάλος αριθμός μολύνσεων την περίοδο 1989 - 1992 (δηλαδή πριν τη δημιουργία του Κέντρου Ελέγχου Ειδικών Λοιμώξεων). Μάλιστα, η Ελλάδα και η Πορτογαλία είναι οι χώρες στις οποίες το ΕΪΤΖ δεν παρουσιάζει κάμψη.

Αυτή η δυσμενής εξέλιξη ήρθε, παρά τις διαβεβαιώσεις των κυβερνήσεων στα τελευταία δέκα χρόνια ότι η χώρα μας ακολουθεί σωστή πολιτική απέναντι στο ΕΪΤΖ. Παρ' όλα αυτά ο αρμόδιος υφυπουργός Θ. Κοτσώνης (24.11.1998) εμφανίστηκε ικανοποιημένος, δηλώνοντας ότι "δεν απέχουμε πολύ από τις άλλες χώρες της Ευρώπης σε ό,τι αφορά την ενημέρωση".

Στο ίδιο μήκος κύματος αυτοϊκανοποίησης κινήθηκε χτες βράδυ και ο πρωθυπουργός Κ. Σημίτης, με το μήνυμά του ενόψει της σημερινής Παγκόσμιας Μέρας: "Η πολιτεία εδώ και αρκετά χρόνια έχει αναλάβει το βάρος της ευαισθητοποίησης και της ενημέρωσης της ελληνικής κοινωνίας με αρκετή έως σήμερα επιτυχία. Οι προσπάθειές μας πρέπει να ενταθούν", αναφέρει ο πρωθυπουργός στο μήνυμά του.

Βέβαια, η "ένταση των προσπαθειών" για την κυβέρνηση Σημίτη μεταφράζεται σε απαλλαγή του κράτους από βασικές του υποχρεώσεις: Ετσι, λοιπόν, ξεχάστηκε η προληπτική δραστηριότητα ως μέρος της οργανωμένης αγωγής υγείας. Η χορήγηση των φαρμάκων μετατίθεται στα ασφαλιστικά ταμεία, ενώ ο κρατικός προϋπολογισμός θα καλύπτει μόνο τους άπορους. Η κυβέρνηση προχωρά σ' αυτήν τη ρύθμιση όταν είναι πια διαπιστωμένο απ' τους επιστήμονες ότι η χορήγηση των νέων φαρμάκων αποτελεί και ασπίδα προστασίας της δημόσιας υγείας, καθώς - μετά τη χορήγησή τους - μειώνονται οι πιθανότητες μετάδοσης του ιού από μολυσμένα άτομα. Επομένως, η χορήγησή τους συνεισφέρει σημαντικά και στην πρόληψη.

Αντί ενός σχεδίου οργανωμένης παρέμβασης στους χώρους όπου εργάζονται, μαθαίνουν γράμματα και διαθέτουν τον ελεύθερο χρόνο τους οι πολίτες, οι κυβερνήσεις των τελευταίων δέκα χρόνων περιορίστηκαν σε κάποιες κεντρικές καμπάνιες, οι οποίες στην αρχή φάνηκαν άξιες προσοχής.

Ομως, απ' τη φύση τους, αυτές οι καμπάνιες έμοιαζαν με την τσάπα σκαπτικού μηχανήματος που δεν "πιάνει χώμα". Ετσι, οι κυβερνώντες, αντί να επανασχεδιάσουν την προληπτική δραστηριότητα στο ευρύτερο πεδίο της αγωγής υγείας, μετήλθαν και εδώ την εκσυγχρονιστική λύση: Εκχώρησαν την καμπάνια σε επαγγελματίες της διαφήμισης.

Από τους πρώτους Ελληνες επιστήμονες που είχαν ζητήσει να γίνει "ενημέρωση σε απλή γλώσσα μέχρι τον τελευταίο κάτοικο, για να σωθούμε", ήταν ο καθηγητής Γυναικολογίας Αρ. Αντσακλής,στις 10 Γενάρη 1987, σε συνέντευξη που είχε δώσει στην "Ελευθεροτυπία". Την ίδια εποχή, τα κόμματα της αντιπολίτευσης κατηγορούσαν την κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου και τον υπουργό Υγείας Γ. Γεννηματά για ελλιπή ενημέρωση.

Δύο χρόνια αργότερα, το Δεκέμβρη του 1989, δημοσιεύτηκε στον Τύπο έρευνα που είχε γίνει σε 14 Λύκεια. Η έρευνα είχε δείξει ότι το 66% των μαθητών δεν είχε αλλάξει σεξουαλική συμπεριφορά και δε χρησιμοποιούσε προφυλακτικό. Οι μαθητές είχαν ζητήσει καλύτερη ενημέρωση.

Την ίδια χρονιά, στο μεγαλύτερο σχολικό συγκρότημα, αυτό της Γκράβας, άρχισε να λειτουργεί ιατρείο. Η λειτουργία του δεν κράτησε περισσότερο από χρόνο. Το 1990, παραμονές της Παγκόσμιας Ημέρας κατά του ΕΪΤΖ, σε περιοδεία των τότε υπουργών Υγείας και Παιδείας Μ. Γιαννάκου - Κουτσίκου και Β. Κοντογιαννόπουλου,αντίστοιχα, διαπιστώθηκε ότι το ιατρείο δε λειτουργούσε.

Το 1991 ο αριθμός των κρουσμάτων είχε αυξηθεί σημαντικά, η ενημέρωση, όμως, του κόσμου σχετικά με τα μέτρα προφύλαξης που πρέπει να λαμβάνει παρέμενε σε νηπιακό επίπεδο. Η καμπάνια του υπουργείου Υγείας, για το καλοκαίρι του 1991, με σύνθημα: "Το ΕΪΤΖ σας περιμένει. Προφυλαχθείτε", ξεκίνησε, με καθυστέρηση τριών μηνών, στα μέσα Αυγούστου.

Ενα μήνα μετά, δηλαδή το Σεπτέμβρη του 1991, ανακοινώθηκε η ίδρυση του Κέντρου Ελέγχου Ειδικών Λοιμώξεων (ΚΕΕΛ). Ο τότε υπουργός Υγείας Γ. Σούρλας και τα μέλη της Εθνικής Επιτροπής ΕΪΤΖ (σ.σ. πρόεδρος, ο καθηγητής Ν. Ματσανιώτης), είχαν παραδεχτεί, σε συνέντευξη Τύπου, τη σοβαρή καθυστέρηση στην ενημέρωση του κοινού. Επίσης, το καμπανάκι του κινδύνου είχε χτυπήσει και ο καθηγητής Γ. Παπαευαγγέλου,στη συνέντευξη που είχε δώσει στην εφημερίδα "Μεσημβρινή", την 1η Νοέμβρη 1991. Τότε, ο καθηγητής ήταν διευθυντής του Κέντρου Αναφοράς ΕΪΤΖ. "Η ενημέρωση του κοινού βρίσκεται σε ύφεση", είχε πει και είχε προτείνει να γίνεται κυρίως στα σχολεία και στο στρατό. "Σ' αυτό πρέπει να συμβάλουν όλοι: Γονείς, δάσκαλοι, Τοπική Αυτοδιοίκηση και, φυσικά, το κράτος", είχε τονίσει.

Το Νοέμβρη του 1992, η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης και Αντιμετώπισης του ΕΪΤΖ διαπιστώνει: "Ο ετήσιος προϋπολογισμός της "Κόκα - Κόλα" είναι μεγαλύτερος από τον προϋπολογισμό του ελληνικού κράτους για την αγωγή της υγείας". Ο Γ. Παπαευαγγέλου είχε τονίσει: "Η πολιτεία δεν ανταποκρίνεται αρκετά στην κατάσταση που διαμορφώνεται τα τελευταία χρόνια. Στην Ελλάδα αυξάνει η ετεροφυλοφιλική διασπορά και, όμως, η ενημέρωση έχει παύσει". Τρεις μέρες μετά, ο υπουργός Γ. Σούρλας ομολογεί τον αναποτελεσματικό τρόπο αντιμετώπισης του ΕΪΤΖ και ανακοινώνει τη συγκρότηση του ΚΕΕΛ. Το σύνθημα της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ) ήταν: "Δραστηριοποίηση της κοινότητας".

Ωστόσο, το Δεκέμβρη του 1993, ο τότε υπουργός Υγείας Δ. Κρεμαστινός εμφανίστηκε αισιόδοξος: Ισχυρίστηκε ότι οι υπουργοί όλων των κυβερνήσεων ακολούθησαν την εντολή που είχε δώσει ο Ανδρέας Παπανδρέου το 1983 για προγραμματισμένη πλατιά ενημέρωση και προφύλαξη του πληθυσμού και κατέταξε την Ελλάδα στην ομάδα των χωρών που αντιμετωπίζουν επιτυχώς το ΕΪΤΖ. Από την πλευρά του, ο Ι. Πιερουτσάκος - γενικός γραμματέας του υπουργείου Υγείας μέχρι μέχρι τον Οκτώβρη του 1993 - είπε τότε ότι "η διάθεση 1,5 - 2,9 δισ. δολαρίων κάθε χρόνο για την πρόληψη του ΕΪΤΖ μπορεί μέχρι το 2000 να μειώσει στο μισό τα νέα κρούσματα μόλυνσης από τον ιό".

Φτάνουμε στο 1998. Στις 4 Ιούνη, στην ημερίδα που διοργάνωσε το ΚΕΕΛ με θέμα: "ΕΪΤΖ και πρωτοβάθμια φροντίδα", η Μ. Καρά,υπεύθυνη της Επιτροπής Ενημέρωσης του Κέντρου, ανέφερε ότι το ΚΕΕΛ διαθέτει μόνο 50 εκατ. δραχμές ετησίως για ενημερωτικές καμπάνιες, όταν για τη διετία 1995 - 1996 το κόστος ήταν ένα δισ. δραχμές. Μάλιστα, είχε δηλώσει ότι η χρηματοδότηση για την ενημέρωση του κόσμου προέρχεται στο μεγαλύτερο μέρος της από δωρητές και λιγότερο από το υπουργείο Υγείας.

• Επίκαιρη Ερώτηση για τον υπουργό Υγείας Λ. Παπαδήμα κατέθεσε χτες στη Βουλή ο πρώην υπουργός Υγείας και βουλευτής της ΝΔ Γ. Σούρλας, ο οποίος περιορίζει την κριτική στη διακοπή του μη ταυτοποιήσιμου ελέγχου και στη μείωση των κονδυλίων για την ενημέρωση.