Η θέση της γυναίκας σε κάθε κοινωνία, αλλά και η σχέση της με την κοινωνικοπολιτική πάλη, έγινε αντικείμενο μελέτης των κλασικών του Μαρξισμού. Το ενδιαφέρον τους για το «Γυναικείο Ζήτημα» πήγαζε από την επιδίωξη τους να μελετούν κάθε κοινωνικό ζήτημα, αναπτύσσοντας την κοσμοθεωρία και καθοδηγώντας την επαναστατική δράση της εργατικής τάξης και των λαϊκών μαζών. Είναι χαρακτηριστικό το κλασικό έργο του Ενγκελς «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους», στο ολόπλευρο φώτισμα όλων των πτυχών των σχέσεων και των αντιθέσεων ανάμεσα στα δύο φύλα, της ταξικής τους καταβολής και της προοπτικής οριστικής λύσης τους στον κομμουνισμό, στο κοινωνικοοικονομικό σύστημα που θα απελευθερώσει πραγματικά τη γυναίκα. Μόνο με το πέρασμα από το μικρό σπιτικό στο συλλογικό νοικοκυριό μπορεί να πάψει πλέον να αποτελεί σκλάβα του σπιτιού και να αναλώνει τις δυνάμεις της σε πράγματα που την περιορίζουν, στενεύουν τους ορίζοντές της και την οδηγούν στην καθυστέρηση.

«Πρώτος αυτός», γράφει ο Φ. Ενγκελς στο βιβλίο του «Αντι-Ντίρινγκ», αναφερόμενος στον Φουριέ, «διατύπωσε τη σκέψη ότι ο βαθμός χειραφέτησης της γυναίκας στην κάθε δοσμένη κοινωνία αποτελεί το φυσικό μέτρο της γενικότερης χειραφέτησης» (1).

Σήμερα δημοσιεύουμε ορισμένα χαρακτηριστικά και επίκαιρα αποσπάσματα από έργα του Λένιν για το «Γυναικείο Ζήτημα».

Μακρύς ο δρόμος...

Ο Λένιν στο άρθρο του «Η μεγάλη πρωτοβουλία» αναφέρει:

«Πάρτε τη θέση της γυναίκας. Κανένα δημοκρατικό κόμμα στον κόσμο σε καμία από τις προχωρημένες αστικές δημοκρατίες δεν έκανε από αυτή την άποψη μέσα σε ολόκληρες δεκαετίες ούτε το ένα εκατοστό από όσα κάναμε εμείς στον πρώτο κιόλας χρόνο της εξουσίας μας. Δεν αφήσαμε, με την πραγματική σημασία της λέξης, πέτρα πάνω στην πέτρα από τους αισχρούς εκείνους νόμους για την ανισοτιμία της γυναίκας, για τους περιορισμούς στα διαζύγια, για τις απαίσιες διατυπώσεις που περιβάλλανε το διαζύγιο, για τη μη αναγνώριση των εξώγαμων παιδιών, για την αναζήτηση των πατεράδων τους κτλ., νόμους που τα υπολείμματά τους είναι πάρα πολλά σε όλες τις πολιτισμένες χώρες, προς αίσχος της αστικής τάξης του καπιταλισμού. Εχουμε χιλιάδες φορές το δικαίωμα να είμαστε περήφανοι για όσα κάναμε σ' αυτό τον τομέα. Οσο πιο παστρικά όμως καθαρίζουμε το έδαφος από τη σαβούρα των παλιών αστικών νόμων και θεσμών, τόσο πιο ξεκάθαρο γίνεται για μας ότι πρόκειται μονάχα για το ξεκαθάρισμα του εδάφους πριν από την ανοικοδόμηση, όχι όμως ακόμη και για την ίδια την ανοικοδόμηση.

Η γυναίκα εξακολουθεί να είναι σκλάβα του σπιτιού, παρ' όλους τους απελευθερωτικούς νόμους, γιατί την πιέζει, την πνίγει, την αποβλακώνει, την ταπεινώνει το μικρό σπιτικό νοικοκυριό, που την καρφώνει στην κουζίνα και στα παιδιά και σπαταλά την εργατική της δύναμη σε μια δουλιά μέχρι εξωφρενισμού μη παραγωγική, τιποτένια, εκνευριστική, αποβλακωτική, βασανιστική. Η πραγματική απελευθέρωση της γυναίκας, ο πραγματικός κομμουνισμός θα αρχίσει μόνο εκεί και τότε, όπου και όταν αρχίσει η μαζική πάλη (καθοδηγούμενη από το προλεταριάτο που κατέχει την κρατική εξουσία) ενάντια σ' αυτό το μικρό σπιτικό νοικοκυριό, ή πιο σωστά η μαζική ανασυγκρότησή του σε μεγάλο σοσιαλιστικό νοικοκυριό.

(...) Οι κοινές εστίες φαγητού, οι βρεφικοί σταθμοί, οι παιδικοί κήποι - να τα δείγματα αυτών των φιντανιών, να τα απλά, τα καθημερινά μέσα που δεν έχουν τίποτε το πομπώδες, το μεγαλόστομο, το πανηγυρικό και που στην πράξη είναι ικανά να ελαττώσουν, να εξαλείψουν την ανισοτιμία της με τον άντρα, σ' ό,τι αφορά το ρόλο της στην κοινωνική παραγωγή και στην κοινωνική ζωή. Τα μέσα αυτά δεν είναι καινούρια, έχουν δημιουργηθεί (όπως όλες γενικά οι υλικές προϋποθέσεις του σοσιαλισμού) από το μεγάλο καπιταλισμό, όμως μέσα στο καπιταλιστικό καθεστώς κατάντησαν πρώτο, κάτι το σπάνιο, δεύτερο - πράγμα ιδιαίτερα σπουδαίο - έγιναν μικρεμπορικές επιχειρήσεις, με όλες τις χειρότερες πλευρές της κερδοσκοπίας, του κέρδους, της απάτης, της νοθείας, είτε κατάντησαν "ακροβατισμοί της αστικής φιλανθρωπίας", που οι καλύτεροι εργάτες με το δίκιο τους τη μισούσαν και την περιφρονούσαν» (2).

Σε άλλο σημείο σημειώνει: «Ελάχιστοι άντρες, ακόμα και προλετάριοι, σκέπτονται πόσο μπορούν να αλαφρώσουν απ' τα βάρη και τις φροντίδες τις γυναίκες ή και να τις απαλλάξουν ολότελα, αν έστεργαν να συνδράμουν στη "γυναικεία δουλιά". Αλλά όχι, γιατί αυτό αντίκειται, βλέπετε, "στα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια του άντρα". Ο άντρας θέλει να έχει την ανάπαυση και την άνεσή του. Σπιτική ζωή της γυναίκας είναι να θυσιάζει τον εαυτό της για χιλιάδες τιποτένια μικροπράγματα. Το παλιό δικαίωμα της κυριαρχίας του άντρα εξακολουθεί να ζει με συγκαλυμμένη μορφή. Αντικειμενικά η δούλα του τον εκδικείται γι' αυτό, επίσης με συγκαλυμμένη μορφή: η καθυστέρηση της γυναίκας, η μη κατανόηση των επαναστατικών ιδανικών του άντρα, μειώνει τη ζωτικότητα και την αποφασιστικότητά του για αγώνα» (3).

Ο Λένιν σε συζήτησή του με την Κλάρα Τσέτκιν, μπροστά στην προετοιμασία για το 3ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς, αναφέρει: «Στις θέσεις θα πρέπει να τονίζεται έντονα ότι η πραγματική απελευθέρωση των γυναικών είναι δυνατή μόνο στον κομμουνισμό. Πρέπει να ξεκαθαριστεί σε βάθος το ζήτημα της αδιάρρηκτης σχέσης ανάμεσα στη θέση της γυναίκας, σαν ανθρώπου και μέλους της κοινωνίας, και στην ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής. Ετσι θα ξεχωρίσουμε καλά από το αστικό κίνημα για τη "χειραφέτηση της γυναίκας". Αυτό θέτει επίσης τις βάσεις για την εξέταση του γυναικείου ζητήματος σαν μέρος του κοινωνικού, εργατικού ζητήματος, πράγμα που μας επιτρέπει να το συνδέουμε σταθερά με την προλεταριακή ταξική πάλη και επανάσταση... Σ' αυτό συνίσταται η σημασία του γυναικείου κινήματος για την ταξική πάλη του προλεταριάτου και το ιστορικό δημιουργικό του καθήκον: την οικοδόμηση της κομμουνιστικής κοινωνίας».

Παρακάτω υπογραμμίζει την αναγκαιότητα της ειδικά σχεδιασμένης δουλιάς για τις γυναίκες: «Η άρνηση της αναγκαιότητας ειδικών οργάνων για τη δουλιά μας ανάμεσα στις πλατιές μάζες γυναικών είναι μια απ' τις εκδηλώσεις της αρκετά ριζωμένης και πολύ ριζοσπαστικής θέσης των "ακριβών μας φίλων" από το Κομμουνιστικό Εργατικό Κόμμα.(...) Πώς τα βγάζουν πέρα κάτι τέτοιοι τηρητές των "καθαρών αρχών" με τις αναγκαιότητες που μας επιβάλλονται ιστορικά στην επαναστατική μας πολιτική; Ολοι οι συλλογισμοί αυτοί γίνονται σκόνη μπροστά στην αδυσώπητη αναγκαιότητα: δεν μπορούμε να πραγματοποιήσουμε τη δικτατορία του προλεταριάτου χωρίς τα εκατομμύρια των γυναικών, δεν μπορούμε χωρίς αυτές να επιτελέσουμε το έργο της κομμουνιστικής ανοικοδόμησης. (...) Γι' αυτό είναι ολότελα σωστό που προωθούμε αιτήματα προς όφελος των γυναικών. Δεν είναι αυτό μίνιμουμ πρόγραμμα, δεν είναι πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων με σοσιαλδημοκρατικό πνεύμα, με το πνεύμα της 2ης Διεθνούς. (...) Τα δικαιώματα και τα κοινωνικά μέτρα που διεκδικούμε για τη γυναίκα από την αστική κοινωνία είναι απόδειξη ότι καταλαβαίνουμε τη θέση και τα συμφέροντα των γυναικών και ότι θα τα λάβουμε υπόψη στη δικτατορία του προλεταριάτου. Φυσικά όχι με καταπραϋντικά μέτρα κηδεμονίας. Οχι, φυσικά, όχι έτσι, αλλά σαν επαναστάτες που καλούν τις γυναίκες σαν ισότιμες να δουλέψουν οι ίδιες για την αναδιοργάνωση της οικονομίας και του ιδεολογικού εποικοδομήματος». (4)

Σήμερα ο καπιταλισμός προβάλλει ως «σύγχρονο» επίτευγμά του την εξασφάλιση δήθεν της ισότητας ανδρών-γυναικών. Τα «πρότυπα» γυναικών, που στα πλαίσιά του κατακτούν την «ισότητα» τους και «διαφημίζουν» την «ανεξαρτησία» τους είναι αυτό της «γυναίκας - επιχειρηματία», δηλαδή της γυναίκας που «χειραφετήθηκε» γιατί εκμεταλλεύεται εργαζόμενους, ή της γυναίκας που η κοινωνικοοικονομική ή και πολιτική της δραστηριότητά συμβάλλει στην αναπαραγωγή και διαιώνιση των σχέσεων εκμετάλλευσης. Προβάλλει ως «αξία» την ικανότητα της γυναίκας να χρησιμοποιεί τα ιδιαίτερα φυλετικά χαρακτηριστικά της τα οποία υποτίθεται τη «χειραφετούν» από το «ανταγωνιστικό» ανδρικό φύλο αφού της παρέχουν οικονομική ανεξαρτησία, ή της γυναίκας του καπιταλιστή που στα πλαίσια της «οικογένειας» διαφημίζει το «φιλάνθρωπο» πρόσωπο της απάνθρωπης κοινωνίας. Το πρότυπο του «θηλυκού επιχειρηματία», της εκμετάλλευσης των φυλετικών χαρακτηριστικών,ή της φιλάνθρωπης αστής, είναι οι χειρότερες μορφές υποδούλωσης στη σαπίλα της αντίδρασης των επιχειρηματιών και της εξουσίας τους για τη συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών.

Τα προβλήματα της ανεργίας, της κατώτερης αμοιβής, της σύνταξης, της καταπίεσης από την ενασχόληση με το άχαρο νοικοκυριό, της επιβολής του ρόλου της αποκλειστικής ενασχόλησης με ό,τι η καπιταλιστική κοινωνία απεχθάνεται να αντιμετωπίσει, όπως π.χ η παροχή προνοιακών υπηρεσιών, θα αρχίσουν να αντιμετωπίζονται μόνο μέσα από την κοινή πάλη γυναικών και ανδρών των λαϊκών στρωμάτων, στο δικό τους κοινωνικοπολιτικό μέτωπο πάλης, κόντρα στις επιδιώξεις, στην πολιτική και την εξουσία της πλουτοκρατίας. Μόνο έτσι θα ανατρέψουν την πραγματικότητα της σκλαβιάς και της διπλής καταπίεσης, για να κάνουν μαζί την «έφοδο στον ουρανό», κατακτώντας το δικό τους μέλλον, με το πέρασμα από «το βασίλειο της αναγκαιότητας στο βασίλειο της ελευθερίας».

1. Κ. Μαρξ και Φ. Ενγκελς, Απαντα, ρ εκδ., τ. 20, σελ. 270-271

2. Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τ. 39, σελ. 23-25

3. Αναμνήσεις για τον Β. Ι. Λένιν, ρ. εκδ., τ. 5, 1970, σελ. 37-39

4. Αναμνήσεις για τον Β. Ι. Λένιν, ό.π.