«Πώς δει ιστορίαν συγγράφειν» | ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

«Πώς δει ιστορίαν συγγράφειν»

Τέθηκε ως ερώτημα και στο προχτεσινό ντιμπέιτ των πολιτικών αρχηγών, αλλά αναπτύσσεται και μια αρθρογραφία για την αντίδραση του ΚΚΕ και της ΚΝΕ στην εκδήλωση του Πανεπιστήμιου Μακεδονίας, με θέμα: «Ενθυμούμενοι τον κομμουνισμό. Γιορτάζοντας τα 15 χρόνια της δημοκρατίας στην Ανατολική Ευρώπη». Σ' αυτήν την εκδήλωση εξέχων προσκεκλημένος ήταν και ο Στεφάν Κουρτουά, επικεφαλής ομάδας Γάλλων δημοσιογράφων και ιστορικών που συνέγραψαν το βιβλίο «Η μαύρη βίβλος του Κομμουνισμού».

«Το σκεπτικό της αντίδρασής μας ήταν να μη μετατραπεί το Πανεπιστήμιο σε φορέα μαύρης προπαγάνδας και ευτελισμού της επιστημονικής ανάλυσης και έρευνας» έγραψε χτες στο «Ριζοσπάστη» ο Χρίστος Κόφφας, Γραμματέας της ΚΟΘ και μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ.

Θα πρόσθετα, επίσης, ότι η αντίδραση του ΚΚΕ ήταν επιβεβλημένη κι από μια άλλη συγκυρία. Η εκδήλωση συνέπιπτε (ήταν προγραμματισμένη για τις 4-5 Ιούνη 2004) με τις μέρες που τα παιδιά μας έδωσαν εξετάσεις στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο.

Ενα απ' τα κεφάλαια της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας στη Β΄ τάξη Γυμνασίου είναι για το «χρέος και το ήθος του ιστορικού» (σελίδες 73 και 78-79), όπου υπάρχουν δυο σχετικά και ιδιαίτερα διδακτικά αποσπάσματα από έργα του Πολύβιου¹ και του Λουκιανού².

Γράφει, λοιπόν, ο Πολύβιος για το χρέος του ιστορικού: «Εν μεν τω λοιπώ βίω [...] φιλόφιλον δει είναι τον αγαθόν άνδρα και φιλόπατριν και συμμισείν τοις φίλοις τους εχθρούς και συναγαπάν τους φίλους^. όταν δε το ιστορίας ήθος αναλαμβάνη τις, επιλαθέσθαι χρη των πάντων των τοιούτων, και πολλάκις μεν ευλογείν και κοσμείν τοις μεγίστοις επαίνοις τους εχθρούς, όταν αι πράξεις το απαιτώσι τούτο, πολλάκις δ' ελέγχειν και ψέγειν επονειδίστως τους αναγκαιοτάτους, όταν αι των επιτηδευμάτων αμαρτίαι τούθ' υποδεικνύωσιν. Ωσπερ γαρ ζώου των όψεων αφαιρεθεισών αχρειούται το όλον, ούτως εξ ιστορίας αναιρεθείσης της αληθείας το καταλειπόμενον αυτής ανωφελές γίνεται διήγημα. Διόπερ ούτε των φίλων κατηγορείν ούτε τους εχθρούς επαινείν οκνητέον [...] επειδή τους εν πράγμασιν αναστρεφομένους ούτ' ευστοχείν αεί δυνατόν ούθ' αμαρτάνειν συνεχώς εικός». (Ιστορίαι 1, 14, 4-7).

Η μετάφραση*: «Στην υπόλοιπη ζωή, πρέπει ο ενάρετος άντρας να αγαπά τους φίλους και την πατρίδα και να μισεί μαζί με τους φίλους του τους εχθρούς και να αγαπά τους φίλους. Οταν όμως κάποιος επωμίζεται την ευθύνη του ιστορικού, πρέπει να λησμονήσει όλα αυτά και πολλές φορές να εγκωμιάζει και να στολίζει τους εχθρούς με τους πιο μεγάλους επαίνους όταν οι πράξεις το απαιτούν, και πολλές φορές να ελέγχει και να κατηγορεί με σκληρά λόγια τους πιο στενούς συγγενείς, όταν οι αποτυχίες των ενεργειών τους αυτό υποδεικνύουν. Γιατί, όπως ακριβώς, όταν αφαιρεθούν τα μάτια από ένα ζωντανό πλάσμα, αχρηστεύεται το σύνολο, έτσι και όταν αφαιρεθεί η αλήθεια από την ιστορία αυτό που απομένει γίνεται μια άχρηστη διήγηση. Γι' αυτό δεν πρέπει να διστάζει κανείς ούτε να επαινεί τους εχθρούς, αφού όσοι ασχολούνται με τα δημόσια πράγματα ούτε να πετυχαίνουν πάντα είναι δυνατόν ούτε είναι φυσικό συνεχώς να αποτυγχάνουν».

Και για το ήθος του ιστορικού ο Λουκιανός επισημαίνει: «Τοιούτος ουν μοι ο συγγραφεύς έστω, άφοβος, αδέκαστος, ελεύθερος, παρρησίας και αληθείας φίλος, ως ο κωμικός φησι "τα σύκα σύκα, την σκάφην δε σκάφην" ονομάζων, ου μίσει ουδέ φιλία τι νέμων ουδέ φειδόμενος ή ελεών ή αισχυνόμενος ή δυσωπούμενος, ίσος δικαστής, εύνους άπασιν άχρι του μη θατέρω απονείμαι πλείον του δέοντος». (Πώς δει ιστορίαν συγγράφειν, 41)

Η μετάφραση*: «Κατά τη γνώμην μου, λοιπόν, τέτοιος ας είναι ο συγγραφέας, δηλαδή άφοβος, υπεράνω χρημάτων, ελεύθερος, φίλος της αλήθειας και με το θάρρος της γνώμης του, και, όπως λέει ο κωμικός, να ονομάζει "τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη", χωρίς να αποδίδει σε κάποιον κάτι από μίσος ή φιλία, και χωρίς να δείχνει μικροψυχία ή συμπόνοια ή ντροπή ή αμείλικτη διάθεση, δίκαιος κριτής, ευνοϊκά διατεθειμένος προς όλους γενικά, ως το σημείο να μην αποδώσει περισσότερο από όσο πρέπει είτε στη μια είτε στην άλλη πλευρά».

Ηταν, λοιπόν, μια αντίδραση από χρέος και στο «πώς δει ιστορίαν συγγράφειν», αλλά και στο δικαίωμα των παιδιών μας να ξέρουν την αληθινή ιστορία και όχι μια «άχρηστη διήγηση».

`Η πιο απλά: «Ετσι να λέμε πια τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη» (Γ. Ρίτσος, «Καπνισμένο Τσουκάλι»).

Σημειώσεις:

1. Ο ιστορικός Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης (περίπου 200 - 120 π.Χ.) είναι γνωστός για το έργο του «Ιστορίαι», που καλύπτει τα ιστορικά γεγονότα από το 264 - 146 π. Χ.

2. Ο Λουκιανός (Σαμόσατα Συρίας 121 μ. Χ. - Αθήνα 180 μ. Χ.) ήταν σοφιστής και συγγραφέας. Ιδιαίτερα αξιόλογο είναι το δίτομο έργο του «Αληθής Ιστορία».

* Οι μεταφράσεις είναι απ’ τα «Ελληνικά Γράμματα, Ελληνική Εκπαίδευση».

Γιώργος ΜΟΥΣΓΑΣ