Τι είναι «οργανική σύνθεση του κεφαλαίου»;

ΟΤΑΝ ΛΕΜΕ σύνθεση του κεφαλαίου εννοούμε τη σχέση του σταθερού κεφαλαίου προς το μεταβλητό κεφάλαιο. Στην πορεία της καπιταλιστικής παραγωγής, το κεφάλαιο συσσωρεύεται, αυξάνεται η συνολική μάζα του. Τα διάφορα μέρη του, δηλαδή το σταθερό και μεταβλητό, όμως, δεν αλλάζουν με τον ίδιο τρόπο. Σταθερό κεφάλαιο είναι το μέρος του κεφαλαίου που αντιπροσωπεύει την αξία των μέσων παραγωγής, (μηχανήματα, κτίρια, πρώτες ύλες κλπ.), ενώ μεταβλητό κεφάλαιο είναι αυτό το μέρος του κεφαλαίου που αντιπροσωπεύει την αξία της εργατικής δύναμης στην παραγωγική διαδικασία.

Η ΣΥΝΘΕΣΗ του κεφαλαίου έχει τρεις εκφράσεις: Ο καπιταλιστής, συσσωρεύοντας υπεραξία και διευρύνοντας την επιχείρησή του, εισάγει συνήθως καινούριες μηχανές και τεχνικές τελειοποιήσεις, γιατί αυτό του υπόσχεται αύξηση των κερδών. Ανάπτυξη της τεχνικής σημαίνει πιο γρήγορη αύξηση εκείνου του μέρους του κεφαλαίου που υπάρχει με τη μορφή των μέσων παραγωγής, δηλαδή του σταθερού κεφαλαίου. Απεναντίας, πολύ αργά αυξάνεται εκείνο το μέρος του κεφαλαίου που ξοδεύεται για την αγορά της εργατικής δύναμης, δηλαδή το μεταβλητό κεφάλαιο.

Η ΣΧΕΣΗ της μάζας των χρησιμοποιούμενων μέσων παραγωγής προς την απαιτούμενη για τη χρησιμοποίησή τους ποσότητα εργασίας, ονομάζεται τεχνική σύνθεση του κεφαλαίου.

Η ΣΧΕΣΗ της αξίας των μέσων παραγωγής (σταθερό κεφάλαιο) προς την αξία της εργατικής δύναμης (μεταβλητό κεφάλαιο) ονομάζεται αξιακή σύνθεση του κεφαλαίου.

Η ΤΕΧΝΙΚΗ και η αξιακή σύνθεση του κεφαλαίου, παρμένες μαζί ονομάζεται οργανική σύνθεση του κεφαλαίου.

Η ΟΡΓΑΝΙΚΗ σύνθεση του κεφαλαίου δεν είναι η ίδια στους διάφορους κλάδους της βιομηχανίας και στις διάφορες επιχειρήσεις του ίδιου κλάδου. Εκεί, όπου στον κάθε εργάτη αναλογούν περισσότερες σύνθετες και ακριβές μηχανές, περισσότερες επεξεργασμένες πρώτες ύλες είναι υψηλότερη.

ΕΚΕΙ, ΟΠΟΥ ΥΠΕΡΤΕΡΕΙ η ζωντανή εργασία, ενώ οι μηχανές και οι πρώτες ύλες που αναλογούν στον κάθε εργάτη είναι λιγότερες και στοιχίζουν σχετικά όχι ακριβά είναι χαμηλότερη.

ΟΙ ΚΛΑΔΟΙ και οι επιχειρήσεις με υψηλή οργανική σύνθεση έχουν μεγαλύτερο ποσοστό κέρδους σε σχέση με τους κλάδους και επιχειρήσεις με χαμηλή οργανική σύνθεση. Η άνοδος της οργανικής σύνθεσης αυξάνει την παραγωγικότητα της εργασίας, επομένως και τη μάζα των κερδών.

ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ της επιστημονικοτεχνικής προόδου και των παραγωγικών δυνάμεων στην καπιταλιστική κοινωνία η τάση είναι, το μερίδιο του σταθερού κεφαλαίου να αυξάνεται. Αυτό αναπόφευκτα οδηγεί στην αύξηση της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου, δηλαδή της σχέσης του σταθερού προς το μεταβλητό κεφάλαιο.

ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΣΤΟΣ επιχειρηματίας, αντικαθιστώντας ολοένα και περισσότερο τους εργάτες με μηχανές, κάνει φτηνότερη την παραγωγή, πλαταίνει την πώληση των εμπορευμάτων του και πετυχαίνει υπερκέρδη για τον εαυτό του. Οι καπιταλιστές, ανεβάζοντας την τεχνική, δηλαδή χρησιμοποιώντας ολοένα και τελειότερα μέσα παραγωγής, επιδιώκουν να βγάλουν όσο το δυνατόν περισσότερα κέρδη. Ταυτόχρονα, η τάση αυτή οδηγεί στη χρησιμοποίηση, σχετικά, ολοένα και λιγότερων εργατών. Ετσι, αυξάνεται η ανεργία, ή δεν μπορεί να μειωθεί.

ΕΠΙΣΗΣ, αυτή η τάση για χρήση τελειότερων μέσων παραγωγής των χωριστών επιχειρήσεων άρα και ανόδου της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου οδηγεί στη μείωση του γενικού ποσοστού κέρδους.

Η ΤΑΣΗ του ποσοστού κέρδους να πέφτει οξύνει τις αντιθέσεις του καπιταλισμού, οδηγεί στην υπερπαραγωγή προϊόντων που δεν μπορούν να πουληθούν λόγω ανεργίας, μείωση μισθών των εργατών κλπ., και εκδηλώνεται κρίση.