Η απόφαση της Συνόδου Κορυφής της Feira για την είσοδο της Ελλάδας στην 3η φάση της ΟΝΕ και την ένταξη της δραχμής στη ζώνη του ευρώ από 1/1/2001, συνοδεύτηκε, όπως ήταν αναμενόμενο, με μια εκτεταμένη καμπάνια θριαμβευτικών δηλώσεων - εκδηλώσεων - πανηγυρισμών.

Μόλις, όμως, κατακαθίσει ο κουρνιαχτός, θα χρειαστεί να βγουν ορισμένα χρήσιμα συμπεράσματα, να αξιολογηθεί αντικειμενικά η πραγματικότητα που διαμορφώνεται και οι συνέπειές της για τα ευρύτερα στρώματα του λαού μας, αλλά και για την ίδια την οικονομία της χώρας.

Από τεχνική άποψη, είναι αναμφισβήτητο ότι η Ελλάδα έφτασε να πληροί τα κριτήρια που θέτει η Συνθήκη του Μάαστριχτ για την είσοδο στην 3η φάση της ΟΝΕ, τουλάχιστο με τον τρόπο που τα πληρούσαν οι 11 χώρες που εντάχθηκαν στην ευρωζώνη πριν 2 χρόνια.

Το πρόβλημα, όμως, είναι πώς φτάσαμε ως εδώ και τι θα γίνει παραπέρα.

Η επίτευξη των ονομαστικών κριτηρίων σύγκλισης, απαίτησε δυσβάσταχτες θυσίες από τον ελληνικό λαό, ήταν αποτέλεσμα μιας πολιτικής σκληρής λιτότητας, που είχε και έχει ως βασικά χαρακτηριστικά της τη μείωση των κοινωνικών δαπανών, την άσκηση μιας ιδιαίτερα περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής, την καθήλωση των μισθών, τον περιορισμό της προστασίας των εργαζομένων, την απελευθέρωση των αγορών και την προώθηση των ιδιωτικοποιήσεων.

Την πραγματικότητα αυτή δεν αμφισβητεί ούτε ο κ. πρωθυπουργός, ο οποίος με τον τρόπο του, ουσιαστικά προκαλεί το κοινό αίσθημα, υπογραμμίζοντας ότι «ο ελληνικός λαός έδειξε πως είναι πρόθυμος να υποβληθεί σε θυσίες, για να είναι η Ελλάδα ισχυρή». Φυσικά, ο πρωθυπουργός δεν εννοεί τις θυσίες που επιβλήθηκαν στο λαό για να φτάσουμε ως εδώ, αλλά αυτές που θα επακολουθήσουν. Γιατί, αυτή η πολιτική, που έχει φέρει σε απόγνωση τα ευρύτερα στρώματα του λαού μας και έχει οδηγήσει σε δραματική αύξηση της ανεργίας, σε επιτάχυνση του ξεκληρίσματος του αγροτικού πληθυσμού και της αποβιομηχάνισης της χώρας, όχι μόνο δεν πρόκειται να χαλαρώσει ή, πολύ περισσότερο, να αντιστραφεί με την είσοδο στο ευρώ, αλλά, αντίθετα, θα ενταθεί. Τόσο οι υποχρεώσεις που επιβάλλει το Σύμφωνο Σταθερότητας όσο και οι αυστηρές συστάσεις που συνόδευσαν τις εκθέσεις της Κομισιόν και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας το επιβεβαιώνουν.

Την κατεύθυνση αυτή, συγκεκριμενοποίησε, εξάλλου, με απόλυτο τρόπο η Σύνοδος Κορυφής της Santa Maria da Feira, η οποία επικύρωσε τους γενικούς προσανατολισμούς της οικονομικής πολιτικής των κρατών - μελών και της Κοινότητας για το έτος 2000.

Οι κάθε λογής προπαγανδιστές του «θριάμβου» της Feira, δε βρήκαν ούτε μια λέξη να πουν για τις γενικές κατευθύνσεις οικονομικής πολιτικής που απαιτούν:

- Αυστηρή εφαρμογή του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και αν είναι αναγκαίο να εντείνεται η δημοσιονομική εξυγίανση πέρα από τις ελάχιστες απαιτήσεις του Συμφώνου.

- Να επωφεληθούν τα κράτη - μέλη από την αναμενόμενη υψηλότερη οικονομική ανάπτυξη, ώστε να επιτύχουν το 2000 δημοσιονομικό αποτέλεσμα πολύ κάτω από τους στόχους που προβλέπουν τα προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης.

- Να επιτύχουν δημοσιονομικό αποτέλεσμα κοντά στο σημείο ισορροπίας (μηδενικό έλλειμμα) ή ακόμη και πλεονάσματα νωρίτερα από ό,τι προβλέπεται στα επικαιροποιημένα προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης, ώστε το αργότερο ως το 2001 να έχει δημιουργηθεί ένα περιθώριο ασφάλειας, που θα επιτρέπει την αντιμετώπιση δυσμενών κυκλικών διακυμάνσεων.

- Να βελτιώσουν τη δημοσιονομική τους θέση με περικοπές δαπανών και όχι με αυξήσεις των εσόδων.

- Να αναθεωρήσουν το σύστημα κοινωνικών παροχών και υγείας κατά τρόπο που να ευνοεί την... απασχόληση.

- Να επιδιώκουν, οι κυβερνήσεις των κρατών - μελών μισθολογικές αυξήσεις συνεπείς με τη σταθερότητα των τιμών. Στη ζώνη του ευρώ αυτό συνεπάγεται την επιδίωξη συνολικών αυξήσεων μισθών που είναι συνεπείς με αυξήσεις τιμών εντός των ορίων που θέτει ως στόχους η ΕΚΤ για τη σταθερότητα των τιμών.

- Να ενθαρρύνουν αυξήσεις των πραγματικών μισθών σε συνάρτηση με την παραγωγικότητα της εργασίας και τη διατήρηση της αποδοτικότητας των επενδύσεων. Ειδικότερα, η μείωση του χρόνου εργασίας δεν πρέπει να οδηγεί σε αύξηση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος (δηλ. μείωση ωρών εργασίας με ταυτόχρονη μείωση αποδοχών).

- Να εξασφαλίσουν ότι το σύστημα συλλογικών διαπραγματεύσεων λαμβάνει υπόψη τις διαφορές παραγωγικότητας λόγω επαγγελματικών προσόντων, εξειδίκευσης ή γεωγραφικής περιοχής (δηλ. εφαρμογή διαφοροποιημένων κατά γεωγραφική περιοχή ειδίκευση και επιχείρηση ΣΣΕ).

- Να στηρίξουν τη μετάβαση από τα παθητικά στα ενεργητικά μέτρα για την καταπολέμηση της ανεργίας, να αυξήσουν την «απασχολησιμότητα» των ατόμων, μέσω της μείωσης των φόρων για τους χαμηλούς μισθούς (βλέπε μείωση εργοδοτικών εισφορών στην κοινωνική ασφάλιση) και να διευκολύνουν την πρόσβαση στην κατάρτιση, την εκπαίδευση και τη διά βίου μάθηση στο πλαίσιο της αγοράς εργασίας.

- Να μεταρρυθμίσουν τα συστήματα φορολογίας και κοινωνικής προστασίας, για να εξασφαλίσουν ότι υπάρχουν κατάλληλα κίνητρα και αμοιβές για τη συμμετοχή στον ενεργό επαγγελματικό βίο, να αποφύγουν την ένταξη των ανέργων σε δαπανηρά, παθητικά συστήματα αποζημίωσης.

- Να ενισχύσουν την κινητικότητα της εργασίας.

- Να εκσυγχρονίσουν την οργάνωση της εργασίας σε συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους, με μέτρα όπως: τα ευέλικτα ωράρια εργασίας σε ετήσια βάση, η διευκόλυνση της μερικής απασχόλησης και η αναθεώρηση της αυστηρής νομοθεσίας για την προστασία της εργασίας και τις υψηλές αποζημιώσεις κατά την απόλυση.

- Να συνδυάσουν μια ενδεχόμενη μείωση του συνολικού χρόνου εργασίας, είτε εκ του νόμου, είτε συμβατική, με προσπάθειες για την αποφυγή της αύξησης του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος.

- Να προωθήσουν πολιτικές που καθιστούν την εργασία συμβατή με την οικογενειακή ζωή.

- να ολοκληρώσουν την απελευθέρωση της αγοράς τηλεπικοινωνιών έως τα τέλη του 2001, και, ειδικότερα να εντείνουν τον ανταγωνισμό στα τοπικά δίκτυα έως τα τέλη του 2000.

- Να επιταχύνουν την απελευθέρωση των τομέων της ενέργειας (ηλεκτρική ενέργεια και φυσικό αέριο), των ταχυδρομικών υπηρεσιών και των μεταφορών.

- Ως ελάχιστο μέτρο, να εφαρμόσουν πλήρως τις κοινοτικές οδηγίες για το άνοιγμα των αγορών υπηρεσιών κοινής ωφέλειας.

- Να ενισχύσουν τον ανταγωνισμό στους τομείς των υπηρεσιών, ιδίως των χρηματοπιστωτικών, της διανομής και των υπηρεσιών που παρέχονται σε επιχειρήσεις, να εξασφαλίσουν την ανεξαρτησία των αρχών που είναι αρμόδιες για τον ανταγωνισμό και να περιορίσουν τις κρατικές ενισχύσεις.

5. Για την τόνωση των κεφαλαιαγορών με την περαιτέρω ενοποίηση και εμβάθυνσή τους

Σύμφωνα με τους συντάκτες των γενικών κατευθύνσεων οικονομικής πολιτικής (Κομισιόν και ECOFIN) ο τομέας των χρηματοπιστωτικών αγορών έχει κεντρική πολιτική προτεραιότητα για την ΕΕ. Η ύπαρξη αποτελεσματικών και ενοποιημένων χρηματοπιστωτικών αγορών βελτιώνει την κατανομή των κεφαλαίων και μειώνει το κόστος τους. Διευκολύνει τη διαδικασία διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και έχει ουσιώδη σημασία για την προώθηση του επιχειρηματικού πνεύματος. Από την εισαγωγή του ευρώ η ενοποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών έχει σημειώσει ενθαρρυντική πρόοδο, χάρη, όπως λένε, στην εφαρμογή προγραμμάτων δράσης για τις αγορές χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου.

Στη βάση αυτών των εκτιμήσεων, το ECOFIN και η Κομισιόν ζητούν:

- Να διευκολυνθεί η ευρύτερη δυνατή πρόσβαση στα κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου στο επίπεδο της ΕΕ.

- Να διευκολυνθεί η συμμετοχή όλων των επενδυτών σε μια ενοποιημένη αγορά με την εξάλειψη των εμποδίων στις επενδύσεις των συνταξιοδοτικών ταμείων.

- Να προωθηθεί η ενοποίηση των αγορών κρατικών ομολόγων, να βελτιωθεί η λειτουργία διασυνοριακών αγορών συμφωνιών πώλησης και επαναγοράς τίτλων και να εξασφαλιστεί μια πιο στενή συνεργασία μεταξύ των ρυθμιστικών και εποπτικών αρχών των χρηματοπιστωτικών αγορών της ΕΕ.

- Να επιταχυνθεί η εφαρμογή φορολογικών μέτρων για τη στήριξη νέων επιχειρήσεων στο στάδιο ανάπτυξης και επενδύσεων σε κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου.

Στα πλαίσια των γενικών προσανατολισμών οικονομικής πολιτικής που οι κύριες κατευθύνσεις τους αφορούν σ' όλα τα κράτη - μέλη της ΕΕ, διατυπώνονται ειδικότερα υποδείξεις για την Ελλάδα, με ιδιαίτερη έμφαση:

- Στην εφαρμογή πιο αυστηρής δημοσιονομικής πολιτικής για τα έτη 2000 και 2001 από αυτή που προβλέπει το επικαιροποιημένο πρόγραμμα σύγκλισης της ελληνικής οικονομίας.

- Στην προώθηση της μεταρρύθμισης του τομέα της κοινωνικής ασφάλισης, προκειμένου να εξασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του συστήματος, να βελτιωθεί η διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων των ταμείων και να συνεχιστεί ο εξορθολογισμός και ο έλεγχος των δαπανών.

- Στην υλοποίηση των ιδιωτικοποιήσεων που έχουν προγραμματιστεί για το 2000 και τα επόμενα έτη, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ταχύτερη μείωση του δείκτη του δημοσίου χρέους.

- Στην επιτάχυνση της απελευθέρωσης των τομέων των τηλεπικοινωνιών, της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου.

- Στην εξασφάλιση πλήρους και αποτελεσματικής υλοποίησης των μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας, που αποφασίστηκαν το 1998 με ιδιαίτερη αιχμή την επέκταση της μερικής απασχόλησης και την αύξηση της ευελιξίας στις ώρες εργασίας (σ.σ. στη βάση ακριβώς αυτής της κατεύθυνσης πρέπει να δει κανείς την επισήμανση του κ. Γ. Παπαντωνίου σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή» ότι τα σχήματα μερικής απασχόλησης προσφέρουν διέξοδο στην ανεργία όπως δείχνουν τα παραδείγματα των ΗΠΑ, Βρετανίας και Ολλανδίας και ότι η ελληνική οικονομία προσφέρεται για την εφαρμογή αποτελεσματικών σχημάτων μερικής απασχόλησης).

- Στην επανεξέταση από κοινού με τους «κοινωνικούς εταίρους» των συστημάτων διαμόρφωσης των μισθίων, με στόχο την προσαρμογή των μισθολογικών αυξήσεων στις διαφορές παραγωγικότητας σε γεωγραφικό, κλαδικό και επίπεδο μεμονωμένων επιχειρήσεων, εξασφαλίζοντας ιδίως στην πράξη τη δυνατότητα παρέκκλισης, στο πλαίσιο των τοπικών συμφώνων απασχόλησης από τις κλαδικές μισθολογικές συμφωνίες

Οι θριαμβολογίες, οι ενθουσιασμοί, οι φιέστες και τα πανηγύρια που συνόδευσαν τη Σύνοδο Κορυφής, δεν μπορούν να κρύψουν τη σκληρή πραγματικότητα που διαμορφώνουν οι γενικές κατευθύνσεις οικονομικής πολιτικής, τις οποίες με περισσή υποκρισία χαιρέτισαν οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων στη Santa Maria da Feira της Πορτογαλίας, αξιώνοντας τη λήψη άμεσων και πρακτικών μέτρων υλοποίησής τους.

Οι εργαζόμενοι και το συνδικαλιστικό τους κίνημα χρειάζεται να συνειδητοποιήσουν ότι ο λογαριασμός της εντός ΟΝΕ εποχής έρχεται και θα πληρωθεί ακριβά αν δεν υπάρξει έντονη, δυναμική και οργανωμένη λαϊκή αντίσταση και πάλη.

Η προστασία της δημόσιας περιουσίας, η περιφρούρηση των εργασιακών, μισθολογικών, κοινωνικών και ασφαλιστικών κατακτήσεων και δικαιωμάτων, μπορεί και πρέπει να γίνει βάση συσπείρωσης των πιο ζωντανών πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων του τόπου, μέσο διαμόρφωσης μιας ισχυρής κοινωνικοπολιτικής συμμαχίας σε εθνικό αλλά, γιατί όχι, και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.