Απαντήσεις στις τοποθετήσεις τόσο του πρωθυπουργού, Κ. Καραμανλή, όσο και του προέδρου του ΠΑΣΟΚ, Γ. Παπανδρέου, περιείχε η δευτερολογία της Αλ. Παπαρήγα, στη χτεσινή συζήτηση. Κατ' αρχάς τόνισε ότι «επειδή γνωριζόμαστε καλά μεταξύ μας ως κόμματα, νομίζω ότι σε ορισμένα πράγματα έχει κατακτηθεί μία όχι κοινή λογική, αλλά αναγνώριση του τι εννοεί το κάθε κόμμα, όταν χρησιμοποιεί τον α΄ ή τον β΄ όρο».

«Εμείς, λοιπόν - συνέχισε η Αλ. Παπαρήγα - παλεύουμε μόνο για δημόσια δωρεάν Παιδεία. Το περιεχόμενό της θα υπηρετεί, κατά βάση, τις κυρίαρχες ιδέες του συστήματος. Τουλάχιστον να είναι δωρεάν. Πώς να σας το πω; Προκαλούμε την ελάφρυνση του βάρους που σηκώνει η εργατική τάξη και τα άλλα λαϊκά στρώματα. Θα μου πείτε, μα, είναι ουτοπία αυτό που λέτε, διότι σήμερα οι επιχειρηματίες μπαίνουν πιο ανοιχτά και στον τομέα της Παιδείας. Μία πάλη κάνουμε. Θέλουμε να δυσκολέψουμε τους επιχειρηματίες. Ε, τι να κάνουμε; Αυτή είναι η θέση μας. Δεν υπάρχει αντίφαση σε αυτό. Η όποια αντίφαση υπάρχει, είναι ζήτημα συσχετισμού δύναμης. Εμείς δεν είμαστε ΠΑΣΟΚ, να λέμε ότι είμαστε σοσιαλιστές. Εκεί να βρείτε φραστικές αντιφάσεις, εμείς δεν έχουμε. Εχουμε αντιφάσεις, ναι, αλλά είναι ο συσχετισμός δύναμης που τις προκαλεί. Δε θέλουμε να παραδοθούμε πλήρως στους νόμους της αγοράς. Τους αντιπαλεύουμε, όσο μπορούμε. Και είναι θέμα του λαού να άρει αυτές τις αντιφάσεις, όταν το αποφασίσει. Ποιος σας είπε ότι είμαστε εναντίον της αξιολόγησης και του υπουργείου Παιδείας και του έργου της εκάστοτε κυβέρνησης και της δικής μας αξιολόγησης και της αξιολόγησης των πανεπιστημίων; Εμείς το λέμε αυτό; Εμείς λέμε το εξής πράγμα: Ολο το σύστημα αξιολόγησης που έχετε, είναι υποταγμένο στους νόμους της αγοράς. Θα αξιολογούνται τα πανεπιστήμια, για να ταξικοποιούνται και να κατηγοριοποιούνται. Και να σας πω και κάτι άλλο, κυρία υπουργέ; Και εμένα με απασχολεί το ζήτημα, παραδείγματος χάριν, στις συνθήκες της κοινωνίας που εμείς παλεύουμε, ποια πρέπει να είναι τα κριτήρια αξιολόγησης της Παιδείας. Δεν είναι εύκολο. Και αυτά, ξέρετε, δεν κρίνονται ανά τετραετία. Δεν είναι εύκολο. Είναι σύνθετο ζήτημα η αξιολόγηση. Αυτή η απόδοση εν πάση περιπτώσει της Παιδείας. Αυτό σχετίζεται με ολόκληρη τη λειτουργία της κοινωνίας, της οικονομίας, τα αποτελέσματα και την προώθηση της έρευνας, το μορφωτικό επίπεδο, το επιστημονικό επίπεδο. Είναι πολλά ζητήματα. Αυτά δε λύνονται έτσι εύκολα. Εμείς παλεύουμε για το σοσιαλισμό και σας λέω ειλικρινά, αν μου πείτε τώρα, στις σημερινές συνθήκες, ποια πρέπει να είναι η αξιολόγηση, δεν μπορώ να σας πω εύκολα ένα σύστημα αξιολόγησης. Τα μελετάμε και στο Κόμμα. Εχουμε ωστόσο ξεκάθαρο ότι αυτό που προτείνετε είναι αξιολόγηση η οποία ωφελεί την ακόμα μεγαλύτερη ένταξη των πανεπιστημίων στους νόμους της αγοράς. Και γι' αυτό το απορρίπτουμε. Τι να κάνουμε δηλαδή; Επομένως, μιλάμε για δημόσια δωρεάν Παιδεία. Οχι το ιδανικό που εμείς θα θέλαμε, αλλά αυτό είναι το ζήτημα».

Στη συνέχεια η Αλ. Παπαρήγα, σχολιάζοντας την αναφορά του πρωθυπουργού ότι τα πανεπιστήμια πρέπει να βγάζουν πτυχιούχους που θα μπορούν να βρίσκουν δουλιά, έθεσε το θέμα του απαραίτητου προγραμματισμού και υπογράμμισε:

«Βεβαίως, πέρα από το ότι η επιστήμη έχει την αξία της, την ανάπτυξη της προσωπικότητας, κτλ. - ας μην πω όλες αυτές τις γενικότητες που είναι και λίγο βαρετές όταν επαναλαμβάνονται - η μια πλευρά είναι το επάγγελμα. Μπορείτε να μου πείτε εσείς πώς μπορείτε να κάνετε τον προγραμματισμό των επαγγελμάτων μέσα σε μια κοινωνία η οποία και τυπικά δεν έχει προγραμματισμό; Και από τη φύση της δεν μπορεί η κοινωνία την οποία εσείς υπηρετείτε να έχει προγραμματισμό. Μπορείτε να μου πείτε λοιπόν; Εδώ έχει καταργηθεί ακόμα και ο κλαδικός προγραμματισμός. Είναι οριζόντιος, όπως λέγεται. Κατά επιχείρηση. Μπορείτε να μου πείτε πώς θα προγραμματίσετε εσείς και με ποια κριτήρια τι επαγγέλματα χρειάζονται; Κοιτάξτε να δείτε: Βεβαίως, είμαστε αντίθετοι στο να επιβάλλεις στο μαθητή, στον φοιτητή και τον σπουδαστή τι επάγγελμα θα επιλέξει. Αυτό δεν είναι εύκολο. Ωστόσο, η έννοια του προγραμματισμού έχει και μια έννοια καθοδήγησης. Να σας πω ένα παράδειγμα: Οταν πήγε ο Γκαγκάριν στο φεγγάρι και όταν και ο Αρμστρονγκ περπάτησε στο φεγγάρι, είμαι βέβαιη ότι όλοι θα ήθελαν να γίνουν αστροναύτες. Φυσικό είναι αυτό. Ετσι είναι οι νέοι άνθρωποι. Σήμερα μπορεί όλοι να θέλουν να γίνουν τέρατα για να τραγουδήσουν στην τηλεόραση Lordi. Αυτά είναι φυσιολογικά πράγματα στους νέους και δεν μπαίνουν σε στενό προγραμματισμό. Και η πιο προγραμματισμένη κοινωνία δεν μπορεί να επιβάλλει τόσες θέσεις εκεί και τόσες αλλού. Αλλά ένας γενικός επιτελικός προγραμματισμός πρέπει να υπάρξει. Για πείτε μου εσείς, τι προγραμματισμό κάνετε; Πόσους φιλόλογους θέλετε, πόσους μαθηματικούς, πόσους χημικούς; Δεν μπορείτε να τον κάνετε αυτόν τον προγραμματισμό. Θα τον κάνει το κάθε πανεπιστήμιο με τους νόμους της αγοράς».

Οπως είναι φυσικό, η Αλ. Παπαρήγα δεν άφησε ασχολίαστη τη διαστρέβλωση της ομιλίας της από τον Γ. Παπανδρέου σχετικά με τη χρήση των e-mail και τόνισε καυστικά: «Κύριε Παπανδρέου, αν δεν καταλάβατε τι είπαμε σας συμπαρίσταμαι. Ειλικρινά. Αν καταλάβατε όμως μην κάνετε το άσπρο μαύρο».

Σχολιάζοντας τις θέσεις του ΠΑΣΟΚ και του Γ. Παπανδρέου για το ρόλο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην εκπαίδευση υπογράμμισε:

«Είπατε ότι τα σχολεία που προτείνατε, με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, θα είναι της αυτοδιαχείρισης, της λαϊκής συμμετοχής. Εκεί ο λαός θα αποφασίζει τοπικά. Θα πω κάτι που το έχω ξαναπεί απ' αυτό το βήμα στον κ. Παπανδρέου. Είναι άλλο πράγμα να υπάρχουν όργανα κοινωνικού λαϊκού ελέγχου ανεξάρτητα από οποιαδήποτε κρατική δομή - και σας διαβεβαιώ αυτό το εννοώ και σήμερα και αύριο και όχι μόνο στις συνθήκες του καπιταλισμού -, όργανα κοινωνικού και λαϊκού ελέγχου αποδεσμευμένα από την κρατική τους δομή, που πρέπει τοπικά να ελέγχουν -και εδώ είναι ένα σημείο-κλειδί - και άλλο αυτό που είπε ο κ. Παπανδρέου ότι όλος ο κόσμος τοπικά, δηλαδή οι επιχειρηματίες, οι γονείς, οι μαθητές, οι δάσκαλοι θα διαμορφώνουν το πρόγραμμα του σχολείου. Και κεντρικά, όπως έχω διαβάσει, θα υπάρχει ένας γενικός σχεδιασμός. Πάμε για κατηγοριοποίηση και εμείς προσθέτουμε ταξικοποίηση σχολείου και για διάσπαση της αναγκαιότητας ενιαίου προγράμματος διδασκαλίας που δεν μπορεί να διαφοροποιείται στην Κόρινθο από το Κιάτο, στη Φλώρινα από τα Χανιά. Είναι άλλο πράγμα πώς λειτουργεί το σχολείο, πώς αναπτύσσεται η πρωτοβουλία, η ομαδική εργασία. Εδώ πρόκειται για ένα μοντέλο, το οποίο, όπως έχω διαβάσει, χωρίς να έχω απόλυτη εμπιστοσύνη, ήδη στις Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχει προβληματισμός ότι έχει αποτύχει. Και εν πάση περιπτώσει στις ΗΠΑ πέρα από το πολιτικό ζήτημα - δεν το βάζω τώρα αυτό - είναι μια τεράστια χώρα με ξεχωριστές πολιτείες, με σχετική αυτονομία, κλπ.

Σε αυτήν, όμως, την Ελλάδα το σχολείο πέρα από το πολύ γενικό, τι θα είναι τοπικά; Θα αποφασίζει η τοπική κοινωνία το περιεχόμενο των μαθημάτων και θα κρίνει τους καθηγητές; Και, επιπλέον, δεν υπάρχει κοινωνία των πολιτών. Δηλαδή, οι κ. κ. Λάτσης, Κόκκαλης και Βαρδινογιάννης είναι ίδιοι με αυτόν που δουλεύει στη Ναυπηγοεπισκευαστική; Και εννοώ στα ζητήματα των αποφάσεων. Εχουν την ίδια βαρύτητα και θα κάτσουν μαζί με τον εργάτη τους ή με τον κλητήρα τους ή με την καθαρίστρια και θα αποφασίζουν όλοι ισότιμα ως κοινωνία των πολιτών; Πού τα βρήκατε αυτά; Μα, ούτε στο σοσιαλισμό, όπως τον βλέπουμε εμείς, που είναι μια μεταβατική κοινωνία, που έχει κοινωνική διαφοροποίηση, δεν μπορεί να γίνει έτσι ακριβώς. Δηλαδή, τι είναι αυτή η κοινωνία των πολιτών; Είμαστε όλοι ίσοι;».

Σε παρατήρηση της βουλευτή του ΠΑΣΟΚ Α. Διαμαντοπούλου ότι «η κοινωνία των πολιτών» είναι έκφραση, η Αλ. Παπαρήγα τόνισε: «Γεια και χαρά σας, κυρία Διαμαντοπούλου. Αυτά δε μας τα δείξατε τόσα χρόνια. Δηλαδή, την κοινωνία των πολιτών. Είκοσι χρόνια ήσασταν στην κυβέρνηση».