Στις 6 Απρίλη 1941, με την επίθεση των στρατευμάτων της φασιστικής Γερμανίας, άρχιζε η δεύτερη φάση του πολέμου των δυνάμεων του Αξονα κατά της Ελλάδας. Παρά την ηρωική αντίσταση του ελληνικού λαού, τα ναζιστικά στρατεύματα, με δεδομένη την αριθμητική και τεχνική υπεροχή τους και επικουρούμενα από τη δράση των ντόπιων πεμπτοφαλαγγιτών, κατέλαβαν τα ελληνικά εδάφη. Θα ακολουθήσουν τέσσερα χρόνια σκληρής και εγκληματικής κατοχής, που πήρε διαστάσεις πραγματικής γενοκτονίας.

Η Ελλάδα, σύμφωνα με τα σχέδια της "νέας τάξης πραγμάτων" της ναζιστικής Γερμανίας, θα χρησιμοποιούνταν κατά πρώτο λόγο σαν διαμετακομιστική βάση και βάση ανεφοδιασμού για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Αίγυπτο και τη Μέση Ανατολή. Μέρος αυτών των σχεδίων, αλλά και προϋπόθεση επιτυχίας τους ήταν η εξόντωση όλων των αντιπάλων της "νέας τάξης" και, πριν απ' όλα, του εργατικού κινήματος, με επικεφαλής το ΚΚΕ.

Για να πετύχουν τους στόχους τους οι αρχές κατοχής, με την αμέριστη συμπαράσταση των δοσίλογων κυβερνήσεων, έθεσαν σε λειτουργία ένα ολοκληρωμένο σύστημα οικονομικής υποταγής και εκμετάλλευσης του λαού μας, που είχε σαν αποτέλεσμα τη μαζική πείνα, την εξαθλίωση, το θάνατο χιλιάδων συμπατριωτών μας και την ολοκληρωτική καταστροφή της χώρας.

Οπως και στις περισσότερες κατεχόμενες χώρες, έτσι και στην Ελλάδα, η πρώτη φάση της εκμετάλλευσης πήρε τη μορφή της απροκάλυπτης ληστείας. Η οδηγία του στρατάρχη Χ. Γκέρινγκ,στις 19 Απρίλη 1941 (Κρατικό Κεντρικό Αρχείο Πότσνταμ αρ. φιλμ 1.749), για την αρπαγή των μέσων παραγωγής στις κατεχόμενες χώρες της Νοτιανατολικής Ευρώπης, ήταν σαφής "...για την πραγματοποίηση των απαιτούμενων προγραμμάτων της Βέρμαχτ... εντέλλομαι όπως κατάλληλα μέσα παραγωγής μεταφερθούν από τον κατεχόμενο νοτιοανατολικό χώρο".

"...Τα εκατό περίπου κιλά χρυσός και τα είκοσι πέντε κιλά ασήμι σε κέρματα, καθώς και τα έξι κιβώτια κοσμήματα του ελληνικού εθνικού αμυντικού εράνου, που βρέθηκαν από το Ειδικό Απόσπασμα του υπουργείου Εξωτερικών στις 5 Ιούνη στο Ηράκλειο, αποστάλθηκαν από μένα σήμερα με αεροπλάνο στην Αθήνα, για να παραδοθούν στον πρέσβη Αλτενμπουργκ" (ΚΚΑ Πότσνταμ, αρ. φιλμ 14.092). Από το τηλεγράφημα του Εμπερχαρντ φον Κίνσμπεργκ, προϊσταμένου του αποσπάσματος, προς τον υπουργό Εξωτερικών του Γ Ράιχ Ρίμπεντροπ. Το απόσπασμα είχε κύριο καθήκον την κατάσχεση των αρχείων των υπουργείων Εξωτερικών των κατεχόμενων χωρών και την αρπαγή θησαυρών τέχνης και άλλων αντικειμένων αξίας.

Η διαρπαγή σαν "λεία πολέμου" από τους κατακτητές περιελάμβανε ό,τι ήταν αναγκαίο και άμεσα χρήσιμο για τα στρατεύματα κατοχής. Τρόφιμα, φάρμακα, είδη ρουχισμού και υπόδησης, καύσιμα και κάθε είδους εμπορεύματα, που βρέθηκαν σε μεγάλες ποσότητες σε κρατικές και ιδιωτικές επιχειρήσεις και αποθήκες κατασχέθηκαν. Η ληστρική εκστρατεία πήρε τέτοιες διαστάσεις που έκανε τον δικτάτορα Μουσολίνι να παρατηρήσει σαρκαστικά ότι "οι Γερμανοί πήραν από τους Ελληνες ακόμα και τα κορδόνια των παπουτσιών τους".

Σε έγγραφο του υπουργείου Εξωτερικών προς το υπουργείο Οικονομικών στις 30 Ιούνη 1941 (ΚΚΑ Πότσνταμ, αρ, φιλμ 43.103) αναφέρεται: "Σύμφωνα με τηλεγραφική αναφορά στις 20.6.1941 του πληρεξούσιου του Ράιχ για την Ελλάδα, προς το συμφέρον της γερμανικής αεροπορίας, είναι αναγκαία η εξασφάλιση της μελλοντικής σοδειάς του ελληνικού μεταξιού. Σύμφωνα με την αναφορά αυτή, οι σοδειές 1939/40 και 1940/41 ήδη εξασφαλίστηκαν".

Το ίδιο θα γίνει και με το βαμβάκι και τον ελληνικό καπνό. Από την έκθεση δράσης του οικονομικού τμήματος του πληρεξούσιου του γερμανικού Ράιχ για την Ελλάδα, 30 Μάη 1941, για την εκμετάλλευση της Ελλάδας γίνεται γνωστό ότι:"...Είκοσι χιλιάδες εκτάρια βαμβακοκαλλιεργειών στη λίμνη της Κωπαϊδας θα περάσουν από αγγλικά σε γερμανικά χέρια για να αντιμετωπιστεί η καταστροφική έλλειψη βαμβακιού. Ολόκληρη η εσοδεία ελληνικού καπνού του 1939 και 1940 εξασφαλίστηκε για τη Γερμανία... Τα έσοδα του Ράιχ από άμεσους φόρους, απ' αυτή την επιχείρηση καπνού, ανέρχονται συνολικά σε 1,4 δισ. μάρκα του Ράιχ..."(ΚΚΑ Πότσνταμ, αρ. φιλμ 4.545).

Στην ίδια έκθεση επισημαίνεται το "ενδιαφέρον" των κατακτητών για την ελληνική οικονομία και ειδικότερα αποκαλύπτεται ο ρόλος της βιομηχανίας "Κρουπ" στην "αγορά" των ελληνικών μεταλλείων. "Σε σχέση με τον ευρωπαϊκό χώρο, το γερμανικό εμπορικοπολιτικό ενδιαφέρον για την Ελλάδα είναι φυσικά πολύ μεγαλύτερο... Εγιναν μεγάλες προσπάθειες, ώστε να περάσουν οι θέσεις - κλειδιά της ελληνικής οικονομίας σε γερμανικά χέρια... η εταιρία "Κρουπ" της Εσσης εν μέρει αγόρασε τις αξιόλογες ελληνικές επιχειρήσεις μεταλλείων και εν μέρει σύναψε μαζί τους συμφωνίες προμήθειας. Η ΝΟΡΝΤΙΤΣ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥΜ, που οι μετοχές της ανήκουν στο υπουργείο Αεροπορίας, ετοιμάζεται ν' αναλάβει τα αξιόλογα κοιτάσματα ελληνικού βωξίτη της γαλλικής εταιρίας "Βωξίτες Παρνασσού"...".

Ολες οι σημαντικές επιχειρήσεις ή τα προϊόντα τους, κυρίως οι επιχειρήσεις μεταλλείων και της παραγωγής ενέργειας, "εξασφαλίστηκαν" από εντεταλμένους γερμανικών μονοπωλίων, συνήθως με τη στολή της Βέρμαχτ για λογαριασμό του γερμανικού κεφαλαίου. "Ο διευθυντής της ΑΕΓΚΕ, Εντγκαρ Τομασχάουζεν, διορίζεται από μένα προσωρινός πληρεξούσιος και ανώτατος διευθυντής των ακόλουθων επιχειρήσεων: 1) Ηλεκτρική Εταιρία Αθήνας - Πειραιά, 2) Ηλεκτρική Εταιρία Μεταφορών ΑΕ. Στόχος η απόκτηση αυτών των επιχειρήσεων..." (Από τη σημείωση του συνταγματάρχη Πέτερ Βεντ, του Γραφείου Εφοδιασμού και Εξοπλισμών του Αρχηγείου της Βέρμαχτ, 7 Μάη 1941. ΚΚΑ Πότσνταμ, αρ. φιλμ 43.108).

Ενας από τους τρόπους που οι γερμανικές εταιρίες "απέκτησαν" τελικά τις ελληνικές αυτές επιχειρήσεις, και σε μια προσπάθεια "νομιμοποίησης" της ληστείας, ήταν η "εξαγορά" τους με το κατοχικό νόμισμα και τις πληθωριστικές δραχμές που τυπώνονταν ανάλογα με τις ανάγκες τους. Επίσης οι κυριότερες επιχειρήσεις, ιδιαίτερα οι βιομηχανικές, υποχρεώθηκαν να παραχωρήσουν το 51% του μετοχικού κεφαλαίου τους στους καταχτητές. Στα κεφάλαια των ανωνύμων εταιριών επιβλήθηκε φόρος 20% και στα κεφάλαια των τραπεζών 10%. Οσες από τις εταιρίες δεν ήταν σε θέση να εξοφλήσουν τον επιβαλλόμενο φόρο, υποχρεώνονταν να τον υπολογίζουν σαν κρατικό μερίδιο στο μετοχικό τους κεφάλαιο. Με το τέλος του πολέμου, οι θέσεις και η επιρροή, κυρίως των γερμανικών μονοπωλίων που δρούσαν ποικιλόμορφα στην Ελλάδα, όπως της"Ζίμενς",της ΑΕΓΚΕ,της "Οσράμ",της "Κρουπ" κ.ά. είχαν προωθηθεί σημαντικά, ενώ η ληστεία του εθνικού πλούτου είχε διευρυνθεί και πολλαπλασιαστεί (ΚΟΜΕΠ Ιούνης 1975, Γιώργη Κυριαζή: Οικονομικό σύστημα υποταγής και εκμετάλλευσης της Ελλάδας από τις δυνάμεις του άξονα 1941 - 1945).

Η πολιτική αυτή σε καμιά περίπτωση δεν ήταν περιστασιακή. Πολύ περισσότερο, ήταν αποτέλεσμα ενός μακροπρόθεσμου σχεδιασμού, που απέβλεπε στην εξυπηρέτηση του γερμανικού κεφαλαίου και μετά το τέλος του πολέμου. Τα παραπάνω με αποκαλυπτικό τρόπο διατυπώνονται στην ομιλία του Χέρμαν Φέλινγκερ,προέδρου της Διοίκησης των εργοστασίων "Ντίντιερ ΑΕ", κατά τη συνεδρίαση της Επιτροπής Εξωτερικού Εμπορίου της Ομάδας Βιομηχανίας του Ράιχ στις 8 Νοέμβρη 1941. "Στόχος - έλεγε ο ναζί αξιωματούχος - είναι η οικονομία μεγάλου χώρου σ' ένα ηπειρωτικό ευρωπαϊκό οικονομικό μπλοκ. Επιδιώκουμε μια όσο το δυνατό καλύτερη εκμετάλλευση των πηγών των πρώτων υλών και την αύξηση της παραγωγής... Γι' αυτή την ανοικοδομητική εργασία, η πρωτοβουλία της ιδιωτικής οικονομίας είναι απαραίτητη... Για το σκοπό αυτό, είναι αναγκαία μια ηγεσία, την οποία εμείς βέβαια αξιώνουμε για τη Γερμανία..." (ΚΚΑ Πότσνταμ, αρ. Φιλμ 5.628).

Τον Ιούλη του 1942, δούλευαν για τη Βέρμαχτ 335 εργοστάσια. Ενώ λίγο πριν την εκδίωξη των καταχτητών στο έδαφος της Γερμανίας "δούλευαν" 16.000 καταναγκαστικοί εργάτες. Η σοβαρότερη, όμως, επιβάρυνση ήταν τα έξοδα κατοχής και παρόμοιες αναγκαστικές πολεμικές παροχές. Η μηνιαία κατά κεφαλήν επιβάρυνση του πληθυσμού της Ελλάδας από τους κατακτητές ανερχόταν σε 78 μάρκα του Ράιχ και σύμφωνα με πίνακα της γερμανικής Κρατικής Τράπεζας της Ράιχσμπανκ, αποτελούσε τη μεγαλύτερη επιβάρυνση απ' όλες τις κατεχόμενες χώρες.

Η φασιστική τρομοκρατία και τα αντίποινα κάθε είδους συνόδευαν καθημερινά την εφαρμογή της οικονομικής εκμετάλλευσης και λεηλασίας του εθνικού πλούτου που δυνάμωναν με την όξυνση του αγώνα της Εθνικής Αντίστασης. Το τίμημα της Ελλάδας στον αντιφασιστικό αγώνα ήταν βαρύ. Τη μέρα της απελευθέρωσης, ένα μεγάλο μέρος της χώρας μας ήταν ένας σωρός ερειπίων. Είχαν καταστραφεί 1.600 χωριά και μικρές πόλεις, ένα εκατομμύριο Ελληνες είχαν μείνει άστεγοι. Το σιδηροδρομικό δίκτυο κατά τα 3/4 δε λειτουργούσε. Καμιά λιμενική εγκατάσταση δεν ήταν αξιοποιήσιμη. Αλλά το πιο φοβερό τίμημα ήταν οι ανθρώπινες απώλειες. Ο αριθμός των εκτελεσμένων ομήρων έφτασε τις 91.000, στη διάρκεια των "επιχειρήσεων τιμωρίας" βρήκαν το θάνατο 30.000 Ελληνες. Συνολικά, οι απώλειες του πληθυσμού της χώρας μας από τον πόλεμο και την Κατοχή έφτασαν τις 520.000 ζωές και αποτελούσαν το 7,2% του προπολεμικού πληθυσμού.

Μέχρι σήμερα, όμως, το γερμανικό κράτος αρνείται πεισματικά το δίκαιο αίτημα των κατοχικών αποζημιώσεων, ενώ η κυβέρνηση παραπέμπει στις ελληνικές καλένδες την επίσημη αξίωση από ελληνικής πλευράς.

Γιάννης ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ

Σημείωση: Τα ντοκουμέντα των γερμανικών αρχείων έχουν αντληθεί από το βιβλίο του Μάρτιν Ζέκεντορφ "Η Ελλάδα κάτω από τον αγκυλωτό σταυρό", που εκδόθηκε το 1991 από τη "Σύγχρονη Εποχή".