53ο ΜΕΡΟΣ

Ενας δεκανέας του συντάγματος Παβλόφ, μας αφηγήθηκε πώς άρχισε η εξέγερση: "Τη νύχτα της 6ης του Νοέμβρη (24 του Οχτώβρη) το σύνταγμα ήταν της υπηρεσίας στο Γενικό Επιτελείο. Εγώ ήμουνα σκοπός μαζί με μερικούς άλλους συντρόφους. Ο Ιβάν Πάβλοβιτς κι ένας ακόμα σύντροφος, δε θυμούμαι τ' όνομά του, κρύφτηκαν στις κουρτίνες των παραθυριών του δωματίου, όπου συνεδρίαζε το επιτελείο, και άκουσαν κρυφά εκεί πάρα πολύ σοβαρά πράγματα. Ακουσαν, λόγου χάρη, τη διαταγή να μεταφερθούν την ίδια νύχτα στην Πετρούπολη οι ευέλπιδες της Γκάτσινα και τη διαταγή προς τους κοζάκους να είναι το πρωί έτοιμοι για δράση... Ολα τα κύρια σημεία της πόλης έπρεπε να καταληφθούν πριν ξημερώσει ακόμα. Μετά απ' αυτό οι επιτελικοί ετοιμάστηκαν να σηκώσουν τις γέφυρες. Οταν όμως άρχισαν να λένε ότι πρέπει να κυκλώσουν το Σμόλνι, τότε ο Ιβάν Πάβλοβιτς δεν κρατήθηκε. Την ώρα εκείνη έμπαινε κι έβγαινε πολύς κόσμος και μπόρεσε να γλιστρήσει από το δωμάτιο και να 'ρθει στο δωμάτιο υπηρεσίας. Εκεί έμεινε να κρυφακούει ο άλλος σύντροφος.

Εγώ υποπτευόμουνα ότι κάτι μαγειρεύεται. Στο επιτελείο όλη την ώρα έρχονταν αυτοκίνητα με αξιωματικούς. Βρίσκονταν ακόμα κι όλοι οι υπουργοί. Ο Ιβάν Πάβλοβιτς μου είπε όλα όσα άκουσε. Η ώρα ήταν δύο και μισή το πρωί... Μαζί μας βρισκόταν ο γραμματέας της επιτροπής του συντάγματος. Του τα είπαμε όλα και τον ρωτήσαμε τι να κάνουμε.

"Να συλλάβετε όλους όσοι μπαίνουν και βγαίνουν", μας απάντησε. Ετσι και κάναμε. Υστερα από μια ώρα, είχαμε συλλάβει κάμποσους αξιωματικούς και δύο υπουργούς και τους στείλαμε στο Σμόλνι. Η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή όμως δεν ήταν ακόμα έτοιμη: Δεν ήξερε τι να κάνει κι από κει ήρθε γρήγορα διαταγή να τους απολύσουμε όλους και να μην κρατούμε πια κανέναν. Ορμήσαμε προς το Σμόλνι, τρέχοντας σ' όλο το δρόμο. Ωσπου να τους δώσουμε να καταλάβουν πως ο πόλεμος άρχισε κιόλας, πέρασε, νομίζω, όχι λιγότερο από μια ώρα. Γυρίσαμε στο επιτελείο μόλις κατά τις πέντε το πρωί και στο διάστημα αυτό όλοι οι συλληφθέντες το είχαν σκάσει. Μερικούς ωστόσο τους ξαναπιάσαμε, κι όλη η φρουρά βρισκόταν πια σε κίνηση...".

Ενας κοκκινοφρουρός από το νησί Βασιλέφσκι μου διηγήθηκε πολύ αναλυτικά, πώς πέρασε η μεγάλη μέρα της εξέγερσης στον τομέα του. "Δεν έχουμε ούτε ένα πολυβόλο", έλεγε χαμογελώντας. "Κι από το Σμόλνι με κανέναν τρόπο δεν μπορούσαμε να πάρουμε. Ο σύντροφος Ζάλκιντ, μέλος της διοίκησης του τομέα, θυμήθηκε πως στα γραφεία της διοίκησης, στην αίθουσα των συνεδριάσεων, είναι ένα πολυβόλο, λάφυρο από τους Γερμανούς. Πήραμε ακόμα ένα σύντροφο και πήγαμε. Εκεί συνεδρίαζαν οι μενσεβίκοι κι οι εσέροι. Ανοίξαμε την πόρτα και τραβήξαμε καταπάνω τους. Εκείνοι κάθονταν στο τραπέζι, δώδεκα - δεκαπέντε άνθρωποι, κι εμείς ήμασταν τρεις. Μόλις μας είδαν, αμέσως σώπασαν και μας κοιτούσαν. Τραβήξαμε μέσα από το δωμάτιο και λύσαμε το πολυβόλο. Ο σύντροφος Ζάλκιντ έριξε στον ώμο το ένα κομμάτι, το άλλο εγώ και φύγαμε... Και κανένας δε μας είπε ούτε λέξη!..".

"Ξέρετε πώς πάρθηκαν τα Χειμερινά Ανάκτορα;", ρώτησε κάποιος ναύτης. "Στις έντεκα η ώρα είδαμε ότι από την πλευρά του Νέβα δεν έμεινε ούτε ένας εύελπις. Τότε ορμήσαμε στην πόρτα κι ανεβήκαμε τη σκάλα, άλλοι ένας - ένας κι άλλοι σε μικρές ομάδες. Στο πάνω κεφαλόσκαλο, οι ευέλπιδες τους έπιαναν όλους και τους αφόπλιζαν. Ομως τα δικά μας τα παιδιά όλο και πλησίαζαν, μέχρι που μπήκαμε όλοι. Τότε κινηθήκαμε ενάντια στους ευέλπιδες και τους αφοπλίσαμε...".

Εκείνη τη στιγμή, μπήκε ο διοικητής, ένας εύθυμος νεαρός υπαξιωματικός με το χέρι περασμένο στον αορτήρα. Κάτω από τα μάτια του, ήταν βαθιοί κύκλοι από την αϋπνία. Κοίταξε τον κρατούμενο που άρχισε αμέσως να του εξηγεί.

"Μάλιστα, μάλιστα", τον διέκοψε. "Είστε μέλος της επιτροπής, που την Τετάρτη αρνήθηκε να παραδώσει το επιτελείο. Ωστόσο δε σας χρειαζόμαστε, πολίτη. Σας ζητούμε συγνώμη...". Ανοιξε την πόρτα και με μια κίνηση του χεριού έδειξε στον κόμητα Τολστόι πως είναι ελεύθερος. Ορισμένοι απ' αυτούς που βρίσκονταν εκεί, ιδιαίτερα οι κοκκινοφρουροί, εναντιώθηκαν κάπως, μα ο ναύτης είπε θριαμβευτικά. "Να!.. Τι σας έλεγα εγώ;".

Δύο στρατιώτες απευθύνθηκαν στο διοικητή. Διαμαρτύρονταν από μέρους της φρουράς του φρουρίου. "Οι κρατούμενοι", έλεγαν, "παίρνουν την ίδια μερίδα, όπως κι η φρουρά, και στο μεταξύ η μερίδα δε φτάνει σε κανέναν. Για ποιο λόγο να φερνόμαστε με τέτοια λεπτότητα στους αντεπαναστάτες;".

"Σύντροφοι, εμείς είμαστε επαναστάτες, κι όχι ληστές", τους απάντησε ο διοικητής. Υστερα στράφηκε σε μας. Του είπαμε πως στην πόλη κυκλοφορούν φήμες, ότι δήθεν οι κρατούμενοι ευέλπιδες υποβάλλονται σε βασανιστήρια κι ότι οι υπουργοί βρίσκονται σε θανάσιμο κίνδυνο. "Δε θα μας επιτραπεί να επισκεφθούμε τους κρατούμενους για να 'χουμε τη δυνατότητα μετά να το διακηρύξουμε σ' όλο τον κόσμο;..".

"Οχι!", απάντησε στενοχωρημένα ο νεαρός στρατιωτικός. "Δεν μπορώ ν' ανησυχήσω περισσότερο τους κρατούμενους. Μόλις τους ξύπνησα κι αυτοί νόμισαν πως τώρα θα τους ξεκάνουμε όλους... Αλλωστε οι πιο πολλοί από τους ευέλπιδες αφέθηκαν κιόλας ελεύθεροι κι οι υπόλοιποι θα αφεθούν αύριο". Κι απότομα μας γύρισε τις πλάτες.

"Αφού είναι έτσι, δεν μπορούμε να μιλήσουμε με την επιτροπή του Δημοτικού Συμβουλίου;".

Ο διοικητής που γέμιζε αυτή τη στιγμή ένα ποτήρι τσάι, κούνησε το κεφάλι."Είναι ακόμα εκεί, στην αίθουσα", είπε αδιάφορα.

Και πραγματικά, τα μέλη της επιτροπής στέκονταν ακριβώς πίσω από την πόρτα σ' ένα αδύνατο φως λάμπας πετρελαίου και μιλούσαν νευριασμένα για κάτι, έχοντας περικυκλώσει το δήμαρχο.

"Κύριε δήμαρχε", του είπαμε. "Είμαστε Αμερικανοί ανταποκριτές. Δε θα είχατε την καλοσύνη να μας ανακοινώσετε επίσημα τα αποτελέσματα της έρευνά σας;..".

Στράφηκε γεμάτος ευγένεια:

"Σ' όλες αυτές τις διαδόσεις δεν υπάρχει ούτε η ελάχιστη δόση αλήθειας", είπε αργά. "Με εξαίρεση εκείνα τα επεισόδια που έγιναν την ημέρα της μεταγωγής των υπουργών εδώ, συμπεριφέρονται πάντα σ' όλους όσο δε γίνεται καλύτερα. Οσον αφορά τους ευέλπιδες, κανένας τους δεν έπαθε το παραμικρό...".

Στη λεωφόρο Νέβσκι, μέσα στην ήσυχη και σκοτεινή νύχτα, βάδιζαν οι ατέλειωτες και σιωπηλές φάλαγγες των στρατιωτών που πήγαιναν στη μάχη ενάντια στον Κερένσκι. Στους σκοτεινούς παράλληλους δρόμους κινούνταν προς όλες τις κατευθύνσεις αυτοκίνητα με σβησμένα τα φώτα. Στην οδό Φοντάνκα 6, όπου ήταν η έδρα του Σοβιέτ των αγροτών - βουλευτών, σε μερικά διαμερίσματα ενός πελώριου κτιρίου στη λεωφόρο Νέβσκι και στον πύργο των Μηχανικών, γινόταν δραστήρια μυστική δουλιά. Το Δημαρχείο ήταν φωτισμένο ολόκληρο...

Και στο ινστιτούτο Σμόλνι δούλευε η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή κι οι σπίθες πετιούνταν απ' αυτό, όπως πετιούνταν από ένα παραφορτωμένο με ρεύμα δυναμό...

ΑΥΡΙΟ ΤΟ 54ο ΜΕΡΟΣ