«Ο Χ. Μαρκογιαννάκης, εισηγητής της ΝΔ και πρόεδρος της Εξεταστικής Επιτροπής, έθεσε ένα ζήτημα για το οποίο ειλικρινά δεν αισθανόμαστε την ανάγκη να απαντήσουμε απολογητικά, αλλά επειδή είναι ένα συνηθισμένο και κλασικό πολιτικό επιχείρημα θα ήθελα να τοποθετηθώ: Λέει (σ.σ. ο Χ. Μαρκογιαννάκης) ότι όσοι ζητούν ή αποδέχονται τη σύσταση προανακριτικής επιτροπής θέλουν να κρατήσουν την κυβέρνηση σε ομηρία». Με τα παραπάνω ξεκίνησε την ομιλία της η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Αλέκα Παπαρήγα, στη χτεσινή συζήτηση στη Βουλή για το πόρισμα σχετικά με το Βατοπέδι. Και συνέχισε:

«Εμείς δεν έχουμε καμία ευθύνη - απαντάω για δικό μας λογαριασμό - στη γέννηση και στην ανάπτυξη αυτού του μεγάλου σκανδάλου που λέγεται Βατοπέδιο και το οποίο βεβαίως ούτε είναι το μεγαλύτερο, έχουμε και άλλα να δούμε μπροστά μας. Μας ενδιαφέρει όμως όσο γίνεται να φωτιστεί αυτό το ζήτημα και ως πολιτική ευθύνη και ως ποινική στο βαθμό που υπάρχει. Και μας ενδιαφέρει να καταλήξει και κάπου και αυτό το κάπου πρέπει να είναι πολιτικό. Δε θα καταλήξει βεβαίως η συγκεκριμένη επιτροπή, όπως δεν μπορούσε να καταλήξει η συγκεκριμένη Εξεταστική, αλλά μπορεί να ωριμάσει πολύ περισσότερο στη συνείδηση του ελληνικού λαού - γιατί δεν έχει αρκούντως ωριμάσει - και με αλλαγή του πολιτικού συσχετισμού, να αντιμετωπιστούν δύο ζητήματα παράλληλα ή και σχετιζόμενα μεταξύ τους:

Το ένα θέμα είναι η διάκριση, ο χωρισμός της Εκκλησίας από το κράτος ολόπλευρα και ουσιαστικά και το δεύτερο είναι η κατάργηση όλων εκείνων των νόμων - και δε λέω μόνο των χρυσόβουλων και των σιγιλίων, αλλά και όλων των νόμων που υπάρχουν και στη σύγχρονη Ελλάδα, στο σύγχρονο ελληνικό κράτος - που επιτρέπουν στην Εκκλησία και τα μοναστήρια να κατέχουν γη, ελεύθερη γη, που πρέπει να ανήκει στο λαό. Εμείς ζητάμε να καταργηθούν ακόμα και στην περίπτωση που δεν είναι με τη «βούλα του Βυζαντίου».

Διότι θεωρούμε ότι, ιδιαίτερα στις συνθήκες όπως έχουν εξελιχθεί - πέρα από τη γενική θεώρηση των πραγμάτων - δεν είναι δυνατόν δάση, δασικές εκτάσεις, ελεύθεροι χώροι έστω και εάν δεν έχουν θάμνο και πρασινάδα, παραλίες και ακτές να ανήκουν πουθενά: Ούτε σε επιχειρηματίες, ούτε στην εκκλησία, ούτε σε μοναστήρια, ακόμα και εάν νομίμως έχουν αποκτηθεί. Και το ξεκαθαρίζουμε αυτό το πράγμα: Αφορά την άποψή μας για την πολιτική γης και τη δυνατότητα εμπορευματοποίησης της γης, διότι ιδιοκτησία γης - δεν εννοούμε τη γη για το σπίτι μου ή ακόμα και το εξοχικό μου - αλλά η ιδιοκτησία τέτοιας γης συνεπάγεται και την εμπορευματοποίησή της.

Εχετε δει ιδιοκτήτες να έχουν χιλιάδες στρέμματα γης, να διεκδικούν χιλιάδες στρέμματα γης, μόνο και μόνο για να την αφήσουν ελεύθερη να βόσκουν ζώα ή να φυτεύουν; Εδώ και 50 - 60 χρόνια η γη θεωρείται μια πάρα πολύ καλή επένδυση για κέρδη και πρέπει να πάρουμε υπόψη όλη τη ληστεία γης που έχει γίνει και την κακοποίηση της γης μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ελλάδα με τις αντιπαροχές. Βεβαίως, έλυσε προσωρινά το ζήτημα της στέγης, δεν το έλυσε όμως ουσιαστικά, αφού συσσώρευσε τεράστια προβλήματα που τα επόμενα χρόνια θα είναι πολύ δύσκολο να επιλυθούν.

Πρέπει, λοιπόν, να πάρουμε ό,τι έχει συμβεί στο περιβάλλον, η τσιμεντοποίηση, φαινόμενα ερήμωσης και διάφορα άλλα τέτοια φαινόμενα.

Ακούμε από τους ηγέτες της εκκλησίας διαχρονικά αλλά και από τον κύριο Εφραίμ το ακούσαμε ότι θέλουν να εκμεταλλευτούν, να εμπορευτούν τη γη για να κάνουν γηροκομεία, παιδικούς σταθμούς, σπίτια για τις κακοποιημένες γυναίκες, ορφανοτροφεία, φτωχοκομεία όπως λένε κλπ.

Το θεωρούμε απαράδεκτο. Είναι άλλο πράγμα αν με τα εισοδήματά τους τα πενιχρά δίνουν και κάτι για να βοηθήσουν είτε τους πιστούς που έχουν είτε ανεξάρτητα από θρησκευτική πίστη και άλλο πράγμα να γίνονται επιχειρηματίες και να κάνουν off sore εταιρείες, για να μας κάνουν κάποια γηροκομεία. Εάν θέλουν να επιτελέσουν το φιλανθρωπικό τους έργο να παραχωρήσουν αυτό το μέρος της περιουσίας δωρεάν στο κράτος, απαιτώντας βεβαίως αυτά να διατεθούν προς όφελος των κατοίκων και του λαού.

Εδώ ειπώθηκε και από προηγούμενους ομιλητές και τον Αντ. Σκυλλάκο για διεκδικήσεις δεκάδων και εκατοντάδων χιλιάδων στρεμμάτων, χώρια όσα κατέχουν. Πού θα πάμε;

Αλλά, ας δούμε μια άλλη πιο απλή και πιο απτή πλευρά: Ρωτήστε τους δημάρχους, αφού δόξα τω θεώ και το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ έχουν τη μεγάλη πλειοψηφία των δημάρχων. Ακόμα και μικροί χώροι, ένα μέρος μιας πλατείας, ένας δρόμος, ένα μικρό οικοπεδάκι διεκδικείται, για να γίνει μια παιδική χαρά και η τοπική ή η κεντρική εκκλησία δεν το δίνει. Και έρχονται να μας πουν ότι θέλουν να εμπορευτούν τη γη για να προσφέρουν στο λαό γηροκομεία και φτωχοκομεία; Δεν είναι κύρια αποστολή της Εκκλησίας αυτή. Και εν πάση περιπτώσει να το ξαναπούμε: να τα κάνουν με τα λίγα, τα πενιχρά εισοδήματα που έχουν από τους πιστούς, από τους θρησκευάμενους, από αυτούς που αφήνουν στην εκκλησία την προσωπική τους περιουσία και δικαίωμά τους να το κάνουν.

Δεν μπορεί να έχουμε επιχειρηματία την Εκκλησία και τα μοναστήρια. Αυτή είναι η άποψή μας και κάνω αυτήν την επέκταση για τον εξής λόγο:

Γιατί από εδώ αρχίζουν οι τεράστιες πολιτικές ευθύνες, οι οποίες είναι βαρύτατες. Και εάν εν πάση περιπτώσει τον 19ο αιώνα ή το πρώτο μισό του 20ού δεν μπορούσε να λυθεί αυτό το ζήτημα για διάφορους λόγους και εάν μπορούσε κανείς να επικαλεστεί το θρησκευτικό αίσθημα και τα λοιπά και τα λοιπά, μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου στην Ευρώπη τέτοια μέτρα πάρθηκαν, χωρίς βέβαια να επιλύουν το πρόβλημα του κακού ρόλου της Εκκλησίας ή ενός μεγάλου μέρους σε επίπεδο ηγεσίας, γιατί δε μιλάμε για τους απλούς ιερείς. Τέτοια μέτρα πάρθηκαν, δεν είναι μέτρα επαναστατικά ούτε σοσιαλιστικά.

Θέλω να σχολιάσω και κάτι άλλο. Πρέπει να πάρουμε υπόψη σε ποια περίοδο συζητάμε αυτό το ζήτημα. Βεβαίως, έχει τη σχετική του αυτοτέλεια, αφού θα μπορούσε η Εξεταστική Επιτροπή να γίνει πριν από έξι μήνες ή και μετά από ένα χρόνο. Ομως, πρέπει να πάρουμε υπόψη την περίοδο που διανύουμε, όπου υπάρχει νεανική οργή, αγανάκτηση, δυσαρέσκεια δικαιολογημένη.

Υπάρχει γενικότερη λαϊκή δυσαρέσκεια, διότι ο νέος όταν οργίζεται δεν οργίζεται μόνο γιατί είναι 15 χρόνων ή γιατί είναι 19 και 20. Οργίζεται και για αυτά που ζει ο ίδιος σαν μαθητής, σαν ανήλικος εργαζόμενος, σαν αυτός που αναγκάζεται να αφήσει το σχολείο και να πάει να δουλέψει, σαν ανήλικος εργαζόμενος του ΟΑΕΔ. Αλλά ταυτόχρονα οργίζεται γιατί ζει σε μια οικογένεια, σε μια κοινωνική τάξη, ανήκει σε ένα λαϊκό στρώμα.

Και με την ευκαιρία, μπορεί μια κυβέρνηση να πετάξει το λουκούμι της κατάργησης των εισαγωγικών εξετάσεων στα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ και ενδεχομένως ένα μέρος της νεολαίας, να το δει αυτό και να ανακουφιστεί η μεγάλη πλειοψηφία των εργατοϋπαλλήλων, αλλά με μια κατάλληλη βεβαίως συζήτηση και εφόσον συνεξετάσει όλα αυτά, μπορεί να δει πως και οι εξετάσεις μπορεί να καταργηθούν και η τσέπη των εργαζομένων να αδειάζει ακόμη περισσότερο, αφού το πολύ πολύ να μεταφερθούν τα φροντιστήρια στο πρώτο έτος των πανεπιστημίων.

Για να έρθουμε, λοιπόν, στο θέμα:

Εμείς δεχόμαστε ότι υπάρχουν αντικειμενικές πολιτικές ευθύνες. Ποιες είναι όμως αυτές;

Οι αντικειμενικές πολιτικές ευθύνες δεν έχουν καμία σχέση με πορίσματα εξεταστικών επιτροπών. Οι αντικειμενικές πολιτικές ευθύνες υπάρχουν στην ιδιωτικοποίηση, στην εμπορευματοποίηση της γης, για να το πω με μια φράση στη στρατηγική, στο χαρακτήρα του συστήματος που ζούμε, στη γενική πολιτική που ακολουθείται. Στο πρόγραμμα και τη στρατηγική της ΝΔ. Εχει και αντικειμενικά χαρακτηριστικά, αφού αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο σύστημα. Το ίδιο ισχύει και για το ΠΑΣΟΚ.

Ομως να κάνουμε το εξής ερώτημα, γιατί το αντικειμενικό το ξέρουμε, το αντιπαλεύουμε ή πρέπει να το αντιπαλέψει ο λαός. Να πάμε όμως στο υποκειμενικό, με αυτό ασχολείται η Εξεταστική Επιτροπή. Με το αντικειμενικό ασχολείται το κοινοβούλιο ή ασχολείται ο λαός στους δρόμους ή τους μη δρόμους. Το υποκειμενικό στοιχείο είναι το εξής:

Μα δε βρέθηκε ένας υπουργός, ένας πρωθυπουργός που αν θέλετε στη δεκαετία του '90, όταν ανοίγει ο ασκός του Αιόλου για τις ιδιωτικοποιήσεις, όταν ανοίγει η συζήτηση για το Κτηματολόγιο, που να μη σκεφθεί ότι εδώ πια δε θα μείνει τίποτα όρθιο;

Δεν ακούστηκαν καθόλου οι διαμαρτυρίες; Δε λέω ότι παντού διαμαρτυρήθηκαν οι εργαζόμενοι και οι κάτοικοι, γιατί τα μοναστήρια ή η Εκκλησία διεκδικούσαν περιουσία. Οχι, δυστυχώς, δεν ήταν παντού οι διαμαρτυρίες και ούτε παντού ήταν έντονα, γιατί σε αρκετές περιπτώσεις παραπλανήθηκαν ότι με το να γίνουν ξενοδοχειακά συγκροτήματα και ξενοδοχεία στα χωριά θα πλουτίσουν και οι κάτοικοι. Ωστόσο, υπήρχαν διαμαρτυρίες. Μα ένας υπουργός δε σκέφθηκε το εξής πράγμα; Πέρα από το να ρωτήσει το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, τις διάφορες δημόσιες υπηρεσίες ή την κτηματική υπηρεσία, μπορώ να προτείνω ως υπουργός, κατ' αρχάς στην κυβέρνηση, αν θέλετε να το κάνει και ψιθυριστά σε πρώτη φάση: Μπορώ ως υπουργός να προτείνω την αλλαγή των νόμων; Την κατάργηση νόμων που υπάρχουν; Τι είναι το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους; Λειτουργεί με βάση τους κείμενους νόμους. Μα εδώ πρέπει να αλλάξουν οι νόμοι.

Αυτό είναι το υποκειμενικό στοιχείο. Δεν υπήρχε κανένας υπουργός που να ευαισθητοποιήθηκε ότι εν πάση περιπτώσει δεν μπορεί η μισή Χαλκιδική να διεκδικείται. Δε θα πάρω τη Βιστωνίδα, δεν μπορεί η μισή Χαλκιδική να διεκδικείται από τις Μονές του Αγίου Ορους.

Εν πάση περιπτώσει εάν το 1950 έγινε έτσι το δύο χιλιάδες τόσο μπορεί να γίνει αλλιώς. Οταν πουλιέται το σύμπαν. Αρα υπάρχουν υποκειμενικές ευθύνες και βεβαίως υποκειμενικές ευθύνες για εμάς προσωποποιούνται στους υπουργούς και θα το πω και καθαρά βεβαίως άπτονται και των ευθυνών των κομμάτων, των πρωθυπουργών κλπ. Ωστόσο, σαν Εξεταστική Επιτροπή δεν μπορεί να μετατρέψουμε ένα πόρισμα - όσον αφορά εμάς - και νομίζω είναι και φυσιολογικό, σε μια γενική καταδίκη κάποιων κομμάτων, πέρα από τη γενική καταδίκη των κομμάτων και των πολιτικών θα μιλήσεις και για τους υπουργούς. Και πολύ περισσότερο που υπάρχουν κάτοικοι οι οποίοι αντιδρούν και που υπάρχουν και νομικά παράθυρα να πατήσει κανείς και να ανοίξουν την πόρτα μελλοντικής διευθέτησης του ζητήματος.

Βεβαίως, επί ΠΑΣΟΚ νομιμοποιήθηκε το συγκεκριμένο θέμα με τη Βιστωνίδα. Οι ανταλλαγές επί ΝΔ έφτασαν στο απόγειο ας πούμε ενός σκανδάλου που είναι διαχρονικό, με τις υπερτιμολογήσεις και τις υποτιμολογήσεις. Θα μου πείτε ότι εμείς ως κόμμα θεωρούμε ότι δεν πρέπει να υπάρχει κανένα τιμολόγιο πάνω στη γη. Αλλά αφού μπαίνει τιμολόγιο είμαστε αντίθετοι και στην εκποίηση και στην ανταλλαγή. Υπάρχει λοιπόν σοβαρό πρόβλημα, υπάρχουν υποκειμενικές πολιτικές ευθύνες συγκεκριμένες.

Υπάρχουν ποινικές; Εδώ είναι ένα ζήτημα αν θέλετε και για προβληματισμό. Συνήθως δεν ποινικοποιούμε τις πολιτικές πράξεις γιατί έτσι δε θα βρίσκαμε άκρη. Κάθε κυβέρνηση θα έστελνε στη φυλακή την προηγούμενη. Δε λύνεται αυτό το ζήτημα. Ομως όταν υπάρχουν ζημιές, ή όταν μιλάμε για τη γη και μιλάμε για τη δυναμική που έχει η παραχώρηση στην άλφα μονή μιας περιουσίας και η δυναμική υπάρχει σε όλη την Ελλάδα, επομένως υπάρχει ένα ζήτημα. Πέρα από το υποκειμενικό πολιτικό.

Εμείς δεν έχουμε καμία αντίρρηση να προχωρήσει παραπέρα το ζήτημα και δεν έχει καμία σχέση με την ομηρία κανενός κόμματος. Αλλωστε, δεν έχουμε ανάγκη να βάλουμε σε ομηρία τη ΝΔ πάνω στο Βατοπέδι και να πω στον κύριο Μαρκογιαννάκη και την κυβέρνηση ότι έχουμε πολλά ράμματα για τη γούνα της κυβέρνησης και, τουλάχιστον, έχετε πειστεί όλοι ότι ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχουμε βάλει ένα ζήτημα πάνω από το άλλο γιατί για εμάς υπάρχει ο πυρήνας και η στρατηγική μιας πολιτικής, πέρα από τις συγκεκριμένες ενέργειες.

Ο πρωθυπουργός είπε το εξής πράγμα: Εχω προσωπική ευθύνη, γιατί υποτίμησα το ζήτημα. Δεν το δεχόμαστε με την έννοια που το έθεσε. Βεβαίως, μπορεί ο ίδιος να αισθάνεται αυτό το πράγμα και δε λέω και δεν έχω καμία διάθεση να πω ότι δεν ήταν ειλικρινής. Εμείς όμως θα το πούμε ότι είναι απόρροια του γενικού πολιτικού προσανατολισμού, δεν είναι απόρροια ούτε ανικανότητας, ούτε κοροϊδίας, ούτε παγίδας, ούτε τίποτα. Και πάλι γιατί ήταν ένα κεντρικό ζήτημα. Να δεχτούμε, αν θέλετε, μπορεί να συμβεί και στον οποιονδήποτε δεν είναι στην κυβέρνηση. Κανένας πρωθυπουργός δεν μπορεί να ασχολείται με όλα, έχει τα επιτελεία του. Δεν μπορεί να ψάχνει το καθένα λεπτομερειακά. Ακόμα και ένα στέλεχος ενός κόμματος που δεν είναι στην κυβέρνηση, ούτε εγώ μπορώ να ψάχνω λεπτομερειακά όλα τα χαρτιά γιατί τότε δεν κάνω τίποτα άλλο. Βεβαίως θα δεχτείς τη γνώμη του επιτελείου όχι ενός προσώπου.

Ομως, το ζήτημα της εκκλησιαστικής και της μοναστηριακής γης δεν είναι ένα ζήτημα που μπορεί να πει ούτε ο κύριος Καραμανλής, ούτε ο κύριος Παπανδρέου ότι δεν ξέρανε, ότι ήταν ανύποπτοι. Μπορεί να είσαι ανύποπτος σε μια συγκεκριμένη πλευρά.

Για εμάς λοιπόν είναι απόρροια του γενικού πολιτικού προσανατολισμού δεν είναι ποινικής ευθύνης αλλά ακριβώς όταν η επιχειρηματικότητα, όταν η ανταγωνιστικότητα η κερδοφορία έχει πια διεισδύσει παντού και η εκκλησία και τα μοναστήρια είναι οικονομικός παράγοντας δε νομίζω ότι συγχωρείται να πει κανείς υποτίμησα ή υπερτίμησα. Είναι γενικός πολιτικός προσανατολισμός και αυτόν τον προσανατολισμό τόσο της ΝΔ όσο και του ΠΑΣΟΚ τον έχουμε απορρίψει, ασχέτως εάν ξεκινάει από ιδεολογία ή σε κάποια πρόσωπα συνδέεται και με ορισμένα άλλα.

Και, τέλος, θα σας το πω καθαρά: Δεν είναι καλό να φορτώνονται οι διοικητικές υπηρεσίες την ευθύνη. Ακόμα και εάν ένας υπουργός υπερτίμησε τη συμβουλή του παρακαθήμενού του συμβούλου ή υποτίμησε την προειδοποίηση κάποιου άλλου, στο σκαμνί από ό,τι καταλαβαίνω θα πάνε δημόσιοι υπάλληλοι.

Αυτό είναι απαράδεκτο και δεν το λέμε από λαϊκισμό. Αυτό είναι μια εύκολη μετάθεση ευθυνών. Ολοι να βγούμε αγγελούδια και τελειώσαμε. Είναι απαράδεκτο. Από ό,τι ακούσαμε όλοι παραπλανήθηκαν. Είναι σαν το μήλο του Αδάμ και της Εύας. Είναι απαράδεκτο.

Εμείς - δε λέω δεν τρέφουμε ελπίδες - είμαστε υποχρεωμένοι να συνηγορήσουμε και στην προανακριτική επιτροπή, αλλά η μεγαλύτερη ελπίδα είναι ότι η μεγάλη πλειοψηφία του λαού θα πειστεί και στο χωρισμό της Εκκλησίας από το κράτος - δεν είναι πεισμένη, δε θα κάνουμε ως κόμμα τέτοιες γενικεύσεις «ο λαός το θέλει». Οχι, είναι μπερδεμένος. Να καταλάβει ότι μπορεί να θρησκεύεται να πηγαίνει στην εκκλησία δέκα φορές την ημέρα και να κάνει το σταυρό του. Αυτά τα δύο πρέπει να διαχωριστούν και η εκκλησία και τα μοναστήρια να είναι στο ρόλο τους. Δε μας χρειάζονται επιχειρηματίες στον τομέα αυτόν. Αρκετά έχουμε στους άλλους τομείς».