«Θετική ατζέντα» και «πολιτικός διάλογος» είναι όψεις του ίδιου «οδικού χάρτη» για τα Ελληνοτουρκικά, που διαμορφώθηκε στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ και ξεδιπλώνεται τον τελευταίο χρόνο, με στόχο να καταλήξει σε διευθετήσεις που διασφαλίζουν «ήρεμα νερά» για το ΝΑΤΟ στη νοτιοανατολική του πτέρυγα, μέσω σειράς διευθετήσεων στην περιοχή που θα δένουν πιο σφικτά την Τουρκία στο δυτικό στρατόπεδο.

Ο «πολιτικός διάλογος» προχωράει παράλληλα με τη «θετική ατζέντα», η οποία περιλαμβάνει ζητήματα οικονομικής κυρίως συνεργασίας με διπλό στόχο: Από τη μια οι μπίζνες των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων Ελλάδας και Τουρκίας να διαμορφώσουν ένα ισχυρό πλέγμα «κοινών» συμφερόντων, ώστε το επόμενο βήμα των συμβιβασμών πάνω στα σοβαρά ζητήματα των Ελληνοτουρκικών να παρουσιαστεί περίπου ως αυτονόητη συνέχεια.

Κι από την άλλη, οι ίδιες οι επιχειρηματικές συνεργασίες διευρύνουν την πολιτική ατζέντα και την οδηγούν στην καρδιά των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, αφού βασικό πεδίο επιχειρηματικής δράσης είναι το Αιγαίο και η Ανατολική Μεσόγειος, κυρίως σε ό,τι αφορά τα Ενεργειακά, όπου συμμετέχουν βέβαια και άλλοι, μεγαλύτεροι παίκτες.

Αξίζει λοιπόν να δει κανείς τι βήματα κάνει κάτω από τα «ήρεμα νερά» η συνεργασία ελληνικών και τουρκικών επιχειρήσεων, των μεγαλύτερων στις δυο πλευρές του Αιγαίου, και πως τελικά τα συμφέροντα και τα κέρδη μιας χούφτας ομίλων, ενταγμένα στα συνολικότερα γεωπολιτικά συμφέροντα που συγκρούονται στην περιοχή, οδηγούν το κάρο των επώδυνων ΝΑΤΟικών διευθετήσεων για τον ελληνικό και τον τουρκικό λαό, που μόνο ειρήνη και σταθερότητα δεν πρόκειται να φέρουν γι' αυτούς και τους άλλους λαούς της περιοχής.

Οπως ανέφερε ο Κώστας Φραγκογιάννης, υφυπουργός για την Οικονομική Διπλωματία και Εξωστρέφεια, στο Φόρουμ που πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη λίγο πριν την επίσκεψη του Κυρ. Μητσοτάκη στην Τουρκία, «η θετική ατζέντα επικεντρώνεται σε τομείς οικονομικού ενδιαφέροντος» και αποτελεί μια «στρατηγική απόφαση, εν εξελίξει, δυναμική και θεσμοθετημένη διαδικασία».

Το φόρουμ συνδιοργάνωσαν το Ιδρυμα Τουρκικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Ιμπν Χαλντούν και το Ινστιτούτο Παγκόσμιων Υποθέσεων του Αμερικανικού Κολεγίου της Ελλάδας με σκοπό τη «Διερεύνηση κοινών συμφερόντων και ευκαιριών συνεργασίας» μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Εκεί συμμετείχαν πάνω από 200 ελληνικές και τουρκικές επιχειρήσεις, οι μεγαλύτερες στις δυο χώρες, που διερευνούν νέες συνεργασίες, ώστε τα επόμενα χρόνια να αυξηθούν στα 10 δισ. ευρώ οι διμερείς εμπορικές σχέσεις, από 5,4 δισ. που είναι σήμερα, όπως προβλέπει ο «οδικός χάρτης» για τα Ελληνοτουρκικά.

Tο διμερές εμπόριο Ελλάδας - Τουρκίας χαρακτηρίζεται διαχρονικά από την κυρίαρχη συμμετοχή (50% - 70%) των προϊόντων διύλισης πετρελαίου/καυσίμων και της ηλεκτρικής ενέργειας στη σύνθεση των ελληνικών εξαγωγών, αλλά και από την αυξανόμενη διεύρυνση του μείγματος των τουρκικών εξαγωγών.

Οπως αναφέρεται στην τελευταία έκθεση του Γραφείου Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων της Πρεσβείας της Ελλάδας στην Αγκυρα, για μία δεκαετία, από το 2009, το εμπορικό ισοζύγιο των δύο χωρών ήταν πλεονασματικό υπέρ της Ελλάδας (με εξαίρεση το 2016). Το 2022, οι ελληνικές εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 21,5%. Ο συνολικός όγκος εμπορίου μεταξύ των δύο χωρών αυξήθηκε το 2022 κατά 18,4% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, και έφτασε σε 5,4 δισ. ευρώ περίπου. Οι ελληνικές εξαγωγές ανήλθαν σε 2,5 δισ. ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση 21,5%, ενώ οι εισαγωγές ανήλθαν σε 2,9 δισ. ευρώ.

Τον περασμένο Φλεβάρη, οργανώθηκε ένα ακόμα επιχειρηματικό φόρουμ στην Κωνσταντινούπολη, στο οποίο συμμετείχαν περίπου 100 Ελληνες και άλλοι 200 Τούρκοι επιχειρηματίες από διάφορους κλάδους, όπως των τροφίμων και ποτών, των κατασκευών, του ναυτιλιακού εξοπλισμού, της Ενέργειας και των ΑΠΕ, των νέων τεχνολογιών και του τουρισμού.

Μεταξύ των εταιρειών που συμμετείχαν στην ελληνική επιχειρηματική αποστολή ήταν: Ομιλος Μυτιληναίου, Intracom, Aegean Airlines, Παπαστράτος, Eunice Energy Group, Prisma Electronics κ.ά. Από τουρκικής πλευράς μεταξύ άλλων συμμετείχαν οι Polat Holding, Dogus, Dardanel, Aksa Generator, Pegasus Airlines, May Pharma, Cilek Holding, Otokoc Automotive κ.ά.

Η σύσταση του Επιχειρηματικού Συμβουλίου Ελλάδας - Τουρκίας αποτελεί ξεχωριστή θεματική της «θετικής ατζέντας» και αναμένεται να παίξει καθοριστικό ρόλο στην παγίωση της διμερούς επιχειρηματικής συνεργασίας σε διάφορους τομείς, εποπτεύοντας αυτοτελώς τις επαφές των επιχειρηματικών ομίλων των δύο κρατών.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα, οι κλάδοι που θα εκπροσωπούνται στο συμβούλιο θα είναι της διατροφής, της αναψυχής και του τουρισμού, των νέων τεχνολογιών και του περιβάλλοντος. Παράλληλα, θα υπάρχει και ένα θεσμοποιημένο κανάλι επικοινωνίας μέσω της Κεντρικής Ενωσης Επιμελητηρίων Ελλάδος και του τουρκικού DIEK.

Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι δύο επικεφαλής του Επιχειρηματικού Συμβουλίου: Ο Τούρκος μεγαλοεπιχειρηματίας Αντνάν Πολάτ, που δραστηριοποιείται κυρίως στις κατασκευές και τις ΑΠΕ, και ο εφοπλιστής Γιώργος Προκοπίου.

Ο τελευταίος, ένας από τους ισχυρότερους Ελληνες εφοπλιστές, έχει αγοράσει τα ναυπηγεία Σκαραμαγκά, κλάδος με μεγάλη ανάπτυξη στην Τουρκία, ενώ η εισηγμένη στην αμερικανική χρηματαγορά Dynagas δραστηριοποιείται στη μεταφορά LNG. Τον Ιούλη του 2023, η Dynagas έκλεισε νέα συμφωνία με την αμερικανική NextDecade για τη μεταφορά LNG από τον υπό κατασκευή τερματικό σταθμό Rio Grande στο Τέξας των ΗΠΑ.

Οι ελληνικοί επιχειρηματικοί όμιλοι διατηρούν σημαντική επενδυτική (για τα μεγέθη της Ελλάδας) παρουσία στην Τουρκία, η οποία ενισχύεται σταθερά. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας, το 2021 το απόθεμα των ελληνικών επενδύσεων στην Τουρκία ανερχόταν στο 4% του συνόλου της τουρκικής οικονομίας, δηλαδή 337 εκατ. ευρώ έναντι 316 εκατ. το 2020.

Να σημειωθεί πως το 2016 οι Ελληνικές Αμεσες Ξένες Επενδύσεις στην Τουρκία ανέρχονταν σε μόλις 136 εκατ. ευρώ, καθώς είχε προηγηθεί σημαντική αποεπένδυση ελληνικών κεφαλαίων, με σημαντικότερη την αποχώρηση της Εθνικής Τράπεζας από την τουρκική αγορά. Από την άλλη, αν και χαμηλότερες σε συνολική αξία (104 εκατ. ευρώ το 2021) οι τουρκικές επενδύσεις αυξήθηκαν θεαματικά σε σχέση με το 2016, που βρίσκονταν σε επίπεδα μόλις 6 εκατ. ευρώ.

Οι σημαντικότερες ελληνικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Τουρκία είναι: ΤΙΤΑΝ, CHIPITA, Ελληνικοί Λευκόλιθοι, Πλαστικά Κρήτης, Palaplast, Alumil, Isomat, Eurodrip, Kleemann, Fourlis/Intersport, Kαρέλια, Intralot (μετέχει στην εταιρεία INTELTEK), Intelli Solutions.

Από την άλλη πλευρά, οι πιο σημαντικές επιχειρήσεις που διατηρούν παρουσία στην ελληνική αγορά είναι: DOGUS GOUP (επενδύσεις σε τουριστικές υποδομές), EREN HOLDING και PAK HOLDINGS (Xαρτοποιία - συσκευασία), POLISAN (Χημικά στη ΒΙΠΕ Βόλου), ZIRAAT BANΚ (τουρκική κρατική τράπεζα) και SUOZ ENERGY (φωτοβολταϊκά πάνελ).

Ειδικά τα τελευταία χρόνια, μεγάλοι ελληνικοί επιχειρηματικοί όμιλοι έχουν κάνει σημαντικά «ανοίγματα» στην τουρκική αγορά. Για παράδειγμα, ο όμιλος Μυτιληναίος, μετά την επέκταση των δραστηριοτήτων της ΜΕΤΚΑ και τη δημιουργία θυγατρικής στην Τουρκία, από τον Δεκέμβριο του 2018 αποτέλεσε την πρώτη ιδιωτική ελληνική εταιρεία που εισάγει φυσικό αέριο από την Τουρκία, εκτός της ΔΕΠΑ. Ενώ τον Γενάρη του 2024, η τσιμεντοβιομηχανία «ΤΙΤΑΝ» απέκτησε δικαιώματα παραχώρησης σε ορυχείο ποζάνης στον Ανατολικό Μαρμαρά.

Ταυτόχρονα, σύμφωνα με το Ελληνοτουρκικό Επιμελητήριο Β. Ελλάδας, σε προχωρημένο στάδιο διαπραγματεύσεων βρίσκονται δύο τουρκικοί επιχειρηματικοί όμιλοι για την πραγματοποίηση επενδύσεων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από φυσικό αέριο σε συνεργασία με ελληνικές εταιρείες, ύψους περίπου 200 εκατ. ευρώ.

Βασικός πυλώνας της «θετικής ατζέντας» είναι ο ενεργειακός τομέας, καθώς τόσο η ελληνική όσο και η τουρκική αστική τάξη επιδιώκουν τη μετατροπή των δύο κρατών σε ενεργειακούς κόμβους για την αγορά της ΝΑ Ευρώπης και ευρύτερα.

Ελλάδα και Τουρκία είναι εταίροι σε μία σειρά από στρατηγικούς ενεργειακούς τομείς, όπως είναι ο ηλεκτρισμός, το φυσικό αέριο, οι ΑΠΕ, η μεταφορά ηλεκτρισμού και οι ανταλλαγές Ενέργειας. Σ' αυτό το πλαίσιο, λειτουργούν μεγάλες διασυνδέσεις φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού που διασχίζουν τα σύνορα Ελλάδας - Τουρκίας στον Εβρο, ενώ έχουν αναπτυχθεί και διασυνοριακές ανταλλαγές Ενέργειας.

Τα παραπάνω επισημάνθηκαν και στο πρώτο ελληνοτουρκικό ενεργειακό φόρουμ που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλη του 2024 στην Κωνσταντινούπολη με πρωτοβουλία του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης, στο οποίο συναντήθηκαν ανώτατα διευθυντικά στελέχη από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις και οργανισμούς του ελληνικού και τουρκικού ενεργειακού τομέα.

«Στόχος της διοργάνωσης του ΙΕΝΕ ήταν να αναδειχθεί η βαρύνουσα σημασία του ενεργειακού τομέα στις διμερείς οικονομικές και εμπορικές σχέσεις, καθώς βρίσκεται σε εξέλιξη, στους τομείς αυτούς, η οικοδόμηση μίας "θετικής ατζέντας" ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία», τονίστηκε στο συνέδριο.

Σ' αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση, στο πρόσφατο φόρουμ της Κωνσταντινούπολης κατατέθηκαν προτάσεις για αιολικά πάρκα στο Αιγαίο και επέκταση των διασυνδέσεων ηλεκτρικής ενέργειας, από τα ελληνικά νησιά προς την Τουρκία, σχέδια που εκ των πραγμάτων «ακουμπούν» ζητήματα κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων.

Μέσα στον Μάη πραγματοποιήθηκε ένα ακόμα επιχειρηματικό φόρουμ, αυτήν τη φορά οργανωμένο από το υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ. Το «Trade Winds», το μεγαλύτερο φόρουμ εμπορικών αποστολών και επιχειρηματικής ανάπτυξης υπό την ηγεσία της αμερικανικής κυβέρνησης, έφερε πάνω από 120 αμερικανικές επιχειρήσεις στην Τουρκία, με επίκεντρο την Ενέργεια και την «πράσινη ανάπτυξη».

Το ίδιο διάστημα, η αμερικανική JP Μοrgan συνέδεσε επενδυτικά την Ελλάδα και την Τουρκία, προσκαλώντας μερικούς από τους μεγαλύτερους πελάτες της σε Αθήνα και Κωνσταντινούπολη για συναντήσεις. Συμμετείχαν κυρίως στελέχη του τραπεζικού τομέα, μεγάλων επιχειρήσεων και κυβερνητικοί αξιωματούχοι των δύο χωρών.

Η Τουρκία αποτελεί μία από τις «αρένες» στις οποίες τα ρωσικά και τα αμερικανικά μονοπώλια της Ενέργειας συγκρούονται. Το 2022, οι εισαγωγές φυσικού αερίου της Τουρκίας προήλθαν από τη Ρωσία (39%), το Ιράν (17%), το Αζερμπαϊτζάν (16%) και τις ΗΠΑ (10%).

Καθώς οι ροές της Ρωσίας προς την Ευρώπη έχουν μειωθεί από τις αρχές του 2022, η Τουρκία έχει γίνει μια από τις πιο σημαντικές διαδρομές για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο από την Κεντρική Ασία και τη Μέση Ανατολή προς την Ευρώπη, κυρίως μέσω αγωγών όπως ο BTC, ο TANAP, ο TAP και ο CPC. Οι αγωγοί που μεταφέρουν το φυσικό αέριο της Ρωσίας, όπως ο «Turkish Stream» και ο «Blue Stream», έχουν επίσης αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία.

Καθώς πολλά από τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια της Τουρκίας με ρωσικά ενεργειακά μονοπώλια λήγουν μέσα στο 2025, τα αμερικανικά επιχειρούν να πατήσουν πόδι στην τουρκική ενεργειακή αγορά.

Σε αυτό το πλαίσιο, στις 9 Μάη 2024, ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας και Φυσικών Πόρων, Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, ανακοίνωσε την υπογραφή δεκαετούς συνεργασίας Τουρκίας - ΗΠΑ στον ενεργειακό τομέα. Υπό τη σκέπη της, υπογράφηκε και η συμφωνία συνεργασίας για την εμπορία LNG μεταξύ της τουρκικής κρατικής εταιρείας Ενέργειας ΒOTAS και του αμερικανικού ενεργειακού κολοσσού «ExxonMobil», για την προμήθεια έως και 2,5 εκατ. τόνων LNG ανά έτος, με κόστος περίπου 1,1 δισ. δολάρια.

Καθώς το έδαφος προετοιμάζεται για την αύξηση των εξαγωγών αμερικανικού LNG και στην Τουρκία, προοικονομούνται νέα πεδία κερδοφορίας για το ελληνικό εφοπλιστικό κεφάλαιο, που διαδραματίζει ήδη κυρίαρχο ρόλο στον εφοδιασμό της Ευρώπης με LNG, καθώς περίπου ένα στα πέντε πλοία του παγκόσμιου στόλου μεταφοράς LNG ανήκει σε ελληνικά συμφέροντα.

Υπενθυμίζεται πως ήδη από το 2019, οι κορυφαίοι φορτωτές αμερικανικού LNG είναι ελληνικές ναυτιλιακές που ακολουθούνται από ναυτιλιακούς κολοσσούς από τη Νότια Κορέα και την Κίνα. Πιο συγκεκριμένα, τα πλοία του ομίλου Αγγελικούση («Maran Gas») είναι οι κορυφαίοι φορτωτές υγροποιημένου φυσικού αερίου στις ΗΠΑ και ακολουθούν η «GasLog» του Πέτρου Λιβανού και η «Tsakos Energy Navigation» του Παναγιώτη Τσάκου.

Στη συνέχεια της λίστας βρίσκονται οι «Dynagas» (Γιώργος Προκοπίου), TMS (Γιώργος Οικονόμου), «Thenamaris» (Νικόλας Μαρτίνος), «Chandris Hellas», «Alpha Gas» (Αννα Αγγελικούση), «Capital Gas» (Βαγγέλης Μαρινάκης), «Latsco» (Πάρις Κασιδόκωστας Λάτσης) και «Minerva Marine» (Ανδρέας Μαρτίνος).