«Από εμάς δε θα ακούσετε τις συνηθισμένες φιλοφρονήσεις που τα άλλα κόμματα, ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, συνήθως σας απευθύνουν, περί της ραχοκοκαλιάς της οικονομίας και της Ελλάδας. Πρόκειται για λόγια χωρίς αντίκρισμα, αφού η πολιτική των κομμάτων αυτών πάνω απ' όλα είναι προσανατολισμένη να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα των μεγάλων επιχειρηματιών, των μονοπωλιακών επιχειρήσεων, της ολιγαρχίας του πλούτου. Μια πολιτική σε βάρος σας. Το ΠΑΣΟΚ φέρεται σαν να έχει στο τσεπάκι του τους ΕΒΕ, η ΝΔ δημαγωγεί ασύστολα, προσπαθεί κυριολεκτικά να αρπάξει την ψήφο τους κολακεύοντάς τους, ενώ την ίδια ώρα δε διαφέρει ούτε κεραία από την πολιτική του ΠΑΣΟΚ και στο ζήτημα αυτό. Και τα δύο κόμματα όταν μιλούν για επιχειρήσεις και επιχειρηματικότητα έχουν καρδιά και νου στραμμένα στο μεγάλο κεφάλαιο».

Με τα λόγια αυτά ξεκίνησε την ομιλία της η Αλέκα Παπαρήγα, που στη συνέχεια προχώρησε σε μια αναλυτική παρουσίαση της άποψης του ΚΚΕ όχι μόνο για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ΕΒΕ, αλλά και το δρόμο μέσα από τον οποίο είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν.

«Εμείς αντιμετωπίζουμε τη μεγάλη πλειοψηφία των μικρών επιχειρηματιών, συνέχισε η ΓΓ της ΚΕ του Κόμματος, σαν ένα κοινωνικό στρώμα που δέχεται σήμερα μεγάλη πίεση από το μονοπωλιακό κεφάλαιο. Που θα ζήσει χειρότερες μέρες όσο προχωρά η συγκέντρωση, η συγκεντροποίηση του κεφαλαίου, η λεγόμενη απελευθέρωση της αγοράς, που για τους ΕΒΕ είναι κυρίως δεσμά. Και βεβαίως, όσο χειροτερεύουν οι συνθήκες που διαμορφώνει η λεγόμενη απελευθέρωση της αγοράς, ενώ μειώνεται η αγοραστική δυνατότητα της εργατικής τάξης και των ίδιων.

Συνήθως το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ - όταν εμείς αναφερόμαστε με τα μελανά χρώματα της πραγματικότητας για τους ΕΒΕ - ισχυρίζονται ότι η μικρή επιχείρηση επιβιώνει στην Ελλάδα, αναπαράγεται, και αυτό τάχα αποτελεί απάντηση στη δήθεν δική μας καταστροφολογία. Τι δεν έχει ακούσει ο Μαρξ στο ζήτημα αυτό, εννοείται ο παραφρασμένος, παραποιημένος από τους αστούς ιδεολόγους Μαρξ.

Το ζήτημα είναι άμεσο και κρίσιμο, τι στάση θα κρατήσουν οι ΕΒΕ σ' αυτήν τη μάχη. Οι ΕΒΕ έχουν ανάγκη από αγωνιστικές τοπικές αρχές, που δε θα είναι δεσμευμένες από την πολιτική του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, από την πολιτική που ακολούθησε ο ΣΥΝ σε συνεργασία με το ΠΑΣΟΚ στην ΤΑ αλλά και στο κίνημα των ΕΒΕ.

Ξεπεράστηκε και ή όποια ισχνή συμβολή είχαν οι ανώδυνες προσπάθειες να υψώνονται πανό στις γειτονιές με τη γνωστή συμβουλή "ψωνίστε από την περιοχή σας". Οχι μόνο γιατί τέτοια μέτρα δεν μπορούν να αποτραβήξουν την όποια κατανάλωση γίνεται προς τα μεγάλα καταστήματα, αλλά και γιατί τώρα οι αλυσίδες και οι όμιλοι έχουν διεισδύσει βαθιά στη γειτονιά.

Κριτήριο ψήφου για τους ΕΒΕ πρέπει να είναι τα προβλήματά τους, η αντίθεσή τους με τα μονοπώλια, η στάση των κομμάτων και επομένως και των συνδυασμών στο ζήτημα αυτό, που έχει την έκφρασή του και στο θεσμό της ΤΑ.

Κατ' αρχάς ποτέ εμείς δεν ισχυριστήκαμε ότι τα μικροαστικά στρώματα στην Ελλάδα θα εξαφανιστούν. Η καταστροφή, η επιβίωση όπως όπως, ακόμα και η αναπαραγωγή δεν αναιρεί την κύρια τάση ότι ένα μεγάλο μέρος των στρωμάτων αυτών έχουν ήδη φθάσει στα όρια της φτώχειας, ένα άλλο μέρος τείνει προς τα εκεί και ένα άλλο νιώθει δικαιολογημένη ανασφάλεια για το άμεσο μέλλον. Η επιβίωση της μικρής επιχείρησης δεν ταυτίζεται με την επιβίωση σε όλες τις περιπτώσεις και του αντίστοιχου επιχειρηματία. Η δημιουργία νέων μικρών επιχειρήσεων επίσης δε μαρτυρά άνθηση και προοπτική για όλους.

Κλείνουν επιχειρήσεις, μετατρέποντας τους ιδιοκτήτες σε χαμηλοσυνταξιούχους με ανεπαρκή περίθαλψη και πρόνοια, σε ανθρώπους που αναζητούν μισθωτή εργασία, σε άνεργους. Τα στοιχεία λένε ότι το 50% των μικρών συνοικιακών μαγαζιών έχει κλείσει. Το τελευταίο διάστημα είδαν το φως της δημοσιότητας στοιχεία που αποδεικνύουν ότι το 50% ακόμα και των νέων μικρών επιχειρήσεων που ανοίγουν κλείνουν στον πρώτο χρόνο ζωής ή λίγο μετά, αφορούν μάλιστα στην πλειοψηφία γυναίκες 24-44 ετών, και μάλιστα κατόχους πτυχίων και γενικά κάποιων τίτλων σπουδών. Στην προκειμένη περίπτωση η ανεργία, που είναι ακόμη μεγαλύτερη στις γυναίκες και στους νέους, αποτελεί παράγοντα ίδρυσης μιας μικρής επιχείρησης, με μικρή όμως διάρκεια ζωής σε πολλές περιπτώσεις.

Σημειώνουμε ακόμα ότι οι γυναίκες ΕΒΕ έχουν λιγότερα δικαιώματα από τις υπόλοιπες εργαζόμενες, στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, σε παροχές που σχετίζονται με το δικαίωμα στη μητρότητα.

Εργατοϋπάλληλοι άνεργοι, μη βλέποντας προοπτική στη μισθωτή εργασία, υποχρεώνονται - πουλώντας προσωπικά περιουσιακά στοιχεία, δανειζόμενοι - να ανοίξουν ένα μαγαζί με την ελπίδα να βγάλουν ένα μεροκάματο τουλάχιστον.

Η μικρή επιχείρηση υπάρχει εκεί που το μονοπώλιο δε θέλει ή δεν ενδιαφέρεται, προς το παρόν, να διεισδύσει και να την εκτοπίσει.

Της αφήνει αντικειμενικά έναν μικρό χώρο για να φυτοζωεί. Αν αποφασίσει να διεισδύσει, τότε η χρεοκοπία θα αγκαλιάσει έναν νέο αριθμό επιχειρήσεων, αυτό είναι εντελώς βέβαιο.

Η μικρή επιχείρηση χρειάζεται στο μονοπώλιο, τη χρησιμοποιεί με τη μορφή του φασόν ή του εμπορικού τμήματος (ανεξαρτήτως της τυπικής ανεξαρτησίας που υπάρχει) για να κυκλοφορούν τα εμπορεύματά του.

Χρειάζεται για να σηκώνει τα βάρη των εξόδων και των υποχρεώσεων, των ευθυνών που δε θέλουν να σηκώνουν άμεσα οι μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις.

Να προβάρουν στην αγορά νέα είδη, να αναλαμβάνει το ρίσκο, και αν τα πράγματα πάνε καλά, τότε τα μονοπώλια θα έρθουν πάνω στην έτοιμη αγορά για να κυριαρχήσουν.

Οι επιχειρηματικοί όμιλοι-εργολήπτες μεγάλων έργων, με λιγότερα έξοδα, με λιγότερες υποχρεώσεις, δίνουν δουλιά σε υπεργολάβους, παρέχοντας ένα μικρό μέρος των υπερκερδών τους, φορτώνοντάς τους όμως με ευθύνες να απασχολούν ανειδίκευτο προσωπικό, με όρους υπερεντατικοποίησης και με αδυναμία να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες ενός οργανωμένου σχεδίου προστασίας από εργατικά ατυχήματα και άλλα προβλήματα υγείας. Δεν είναι τυχαίο ότι όταν έχουμε τώρα εργατικά ατυχήματα σε μεγάλα έργα που τα έχουν αναλάβει μεγαθήρια, οι εργολήπτριες εταιρίες "νίπτουν τας χείρας τους", μεταθέτοντας ουσιαστικά τις ευθύνες στους υπεργολάβους, στον τεχνικό ασφάλειας που είναι υπάλληλος του εργοδότη. Ο ενδιάμεσος ή τελευταίος τροχός της αμάξης δεν έχει την άμεση ευθύνη.

Στο θέμα αυτό δε χωράει σκόντο. Οι διάφοροι μικροί εργολάβοι δεν μπορεί να ανέχονται μια τέτοια κατάσταση.

Αλλο παράδειγμα της επικαιρότητας με αφορμή το μποϊκοτάζ. Μπήκαν στο ίδιο τσουβάλι μεγάλοι, μεσαίοι και μικροί επιχειρηματίες ως όλοι μαζί υπεύθυνοι για τις ανατιμήσεις. Η κυβέρνηση έστησε ένα μποϊκοτάζ και βεβαίως δεν έβαλε στο στόχαστρο τους μεγαλοβιομηχάνους και μεγαλεμπόρους, αλλά τον πάγκο της λαϊκής, το μικρομάγαζο της γειτονιάς. Κουβέντα βεβαίως για το κέρδος που προκύπτει στην παραγωγική διαδικασία, για τις τιμές χονδρικής και λιανικής, ούτε λόγος βεβαίως για την υπεραξία και πώς αυτή μοιράζεται. Ακόμα οι μαύρες λίστες να βγουν στη δημοσιότητα...

Εχει ήδη ανοίξει το θέμα της ποιότητας των τροφίμων, της υγιεινής των ειδών διατροφής, όλα τα δάχτυλα και τα ρεπορτάζ δείχνουν κυρίως τα μικρομάγαζα και τους πάγκους.

Οταν γίνεται λόγος για καθυστέρηση, για χαμηλή παραγωγικότητα, για έλλειψη τεχνολογικού εκσυγχρονισμού και σύγχρονης οργάνωσης της επιχείρησης, όλα τα σφυριά χτυπάνε στους μικρούς. Και τότε ανακαλύπτουν τα διάφορα προγράμματα πληροφορικής, ειδίκευσης και τάχα γνώσης των εξελίξεων. Λες και το μικρομάγαζο μπορεί επί ίσοις όροις να πληροφορείται, να κινείται, να διαθέτει κεφάλαια και μεσάζοντες, λες και όλοι μπορεί να έχουν μπάρμπα στην Κορώνη.

Οταν γίνεται λόγος για παραοικονομία, τα βέλη πέφτουν πάλι πάνω στους μικρούς επιχειρηματίες. Οι μικροί επιχειρηματίες γίνονται το μαξιλάρι για να εξαντλούνται εκεί τα χτυπήματα, γίνονται ο προφυλακτήρας, ώστε να μείνουν στο απυρόβλητο οι πραγματικοί υπεύθυνοι.

Είτε με άμεσο είτε με έμμεσο τρόπο ένα μεγάλο μέρος των μικρών αλλά και των μεσαίων επιχειρήσεων είναι εξαρτημένες από τα μονοπώλια, επομένως είναι προβληματικές, ανασφαλείς στο μεγάλο τους μέρος και δεν μπορούν να αντέξουν το βάρος του ανταγωνισμού που επιβάλλουν τα μεγαθήρια.

Το μεγάλο ερώτημα που πρέπει να μας απασχολήσει σήμερα είναι, αν και κατά πόσον το μεγαλύτερο μέρος των μικρών επιχειρηματιών έχουν κατανοήσει ποιος είναι ο κύριος αντίπαλός τους, αν έχουν κατανοήσει προς τα πού πρέπει να στρέψουν τα βέλη τους, προς τα πού πρέπει να αναζητήσουν λύσεις.

Εκτιμάμε ότι τα τελευταία χρόνια οι μικροί επιχειρηματίες είναι περισσότερο προβληματισμένοι από πριν. Βλέπουν πιο καθαρά ποιος είναι ο ταξικός αντίπαλός τους, το μεγάλο κεφάλαιο, τα μονοπωλιακά μεγαθήρια. Εκτιμάμε ότι περισσότερο από πριν κατανοούν πως οι διαφορές τους με τους εργαζόμενους στο χώρο είναι πολύ λιγότερες σε σχέση με τα κοινά τους συμφέροντα. Ακόμα όμως υπάρχει πολύς δρόμος για μια ουσιαστική κατανόηση της ουσίας του πολιτικού ζητήματος. Γι' αυτό και ένα μεγάλο μέρος εξακολουθούν να παγιδεύονται από το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ.

Ακόμα όμως υπάρχουν αυταπάτες ότι είναι δυνατό ο καθένας να σώσει εαυτόν, να μη του συμβεί αυτό που συνέβη στον διπλανό του. Ακόμα υπάρχουν αυταπάτες ότι με ατομικές προσπάθειες και θυσίες τα πράγματα μπορεί να γίνουν καλύτερα ή να μη γίνουν χειρότερα. Αντιλήψεις ότι οι εργαζόμενοι στους ΕΒΕ πρέπει να μη ζητούν ό,τι δικαιούνται ή ό,τι τους αξίζει γιατί θα χαθούν και οι δύο, εργοδότες και εργαζόμενοι. Το ζήτημα πρέπει να αντιμετωπιστεί διαφορετικά όσο και αν είναι υπαρκτό. Τι ενώνει και τι χωρίζει, ποιο είναι το κύριο σήμερα.

Οσο και να ξεζουμίσει σήμερα ένας μικρός επιχειρηματίας τον υπάλληλό του, δεν πρόκειται να ανεβάσει τον τζίρο και τα κέρδη του σε σημείο που να εξασφαλίσει την πρόοδο της επιχείρησής του, και σε αρκετές περιπτώσεις ούτε την επιβίωση.

Πριν λίγα χρόνια, π.χ., οι επαγγελματίες στους εμπορικούς δρόμους των πόλεων ή ακόμα και στα εμπορικά κέντρα πίστευαν ότι μπορούν να τα βγάλουν πέρα με βάση ένα ποσοστό εμπορικού κέρδους που είχε διαμορφωθεί σε άλλες φάσεις και κάτω από άλλες προϋποθέσεις, στις σύγχρονες συνθήκες καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων, όπως, π.χ., διαμορφώθηκαν από τις αρχές της 10ετίας του '90. Το μέσο όμως ποσοστό κέρδους καθορίζεται από τα μονοπώλια, από τις χονδρικές τιμές που επιβάλλουν.

Και τα έσοδα και τα έξοδα των μικρών επιχειρήσεων τα καθορίζουν τα μονοπώλια και όχι η ικανότητα του ενός ή του άλλου μικροϊδιοκτήτη.

Πριν λίγα χρόνια μπορούσαν να κρατήσουν τα μικρά καταστήματα το κοινό της γειτονιάς τους, βασισμένοι και στις προσωπικές σχέσεις, στην πιο άμεση εξυπηρέτηση. Ομως ήδη τα πράγματα τα τελευταία χρόνια έχουν αλλάξει. Δεν είναι μόνον τα κεντρικά πολυκαταστήματα αλλά και τα δίκτυα που φτιάχνονται σε κάθε γειτονιά.

Είναι η πλατιά χρήση του πλαστικού χρήματος, με τις άτοκες τάχα δόσεις, με αγορές που οι δόσεις αρχίζουν τον επόμενο χρόνο, με τις ειδικές προσφορές. Η τάση επομένως θα είναι η μεγαλύτερη συγκέντρωση στα μεγάλα καταστήματα και στα δίκτυά τους.

Οι εξελίξεις μπορεί να είναι και ραγδαίες, καθώς πια με μεγαλύτερη ταχύτητα ξαναμοιράζεται η παραγωγή και η αγορά σε βάρος των μικρομεσαίων, με μεγαλύτερη σφοδρότητα απ' ό,τι στο παρελθόν.

Οι βιοτέχνες δεν μπορεί να μην έχουν συνέπειες από τη γενικότερη κατάσταση που βρίσκονται οι κλάδοι της μεταποίησης όσον αφορά στη συγκέντρωση, στην παραγωγικότητα, στο πού βρίσκεται η πορεία κατασκευής ενδιάμεσων ή τελικών προϊόντων, τι εισαγωγές γίνονται.

Αλλά και οι άλλοι οι μικροεπαγγελματίες από την ενίσχυση των μονοπωλίων στο χώρο των υπηρεσιών. Οι ιδιοκτήτες ταξί, μικρών και μεγάλων φορτηγών επίσης ζουν τις συνέπειες από τη δράση των μεγάλων ανώνυμων εταιριών.

Τα μικρά συνεργεία αυτοκινήτων από τις εξελίξεις στον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας, που φτιάχνει τα δικά της συνεργεία με άλλους όρους.

Οι αρτοποιοί, οι εστιάτορες επίσης αντιμετωπίζουν τη συρρίκνωση του χώρου, ανάλογες επιπτώσεις έχουν οι ιδιοκτήτες καθαριστηρίων, μαγαζιών επίπλων κλπ.

Αναμφισβήτητα υπάρχει και η άλλη πλευρά, το πρόβλημα της μείωσης της αγοραστικής ικανότητας των εργαζομένων. Ομως αυτό από μόνο του δεν απαντά στο πρόβλημα της μείωσης του τζίρου. Ακόμα και αν υποθετικά υπάρχει μια καλύτερη εισοδηματική πολιτική, και πάλι ο τζίρος θα συγκεντρώνεται στους λίγους και στους μεγάλους.