Σοβαρότατα προβλήματα ψυχικής υγείας παρουσιάζουν οι μετανάστες που έχουν επιστρέψει στην Ελλάδα. Στους παλιννοστούντες, κύρια από τις μητροπόλεις του καπιταλισμού, η ψυχιατρική έρευνα διαπιστώνει νοσηρότητα σε ποσοστό 43%. Τα ψυχοπαθολογικά φαινόμενα που παρατηρούνται συνήθως, είναι κρίση ταυτότητας, πολιτιστικό σοκ, προβλήματα νοσταλγίας, ανορεξίες, αϋπνίες, έμμονες ιδέες κλπ. Το στρες υπάρχει και σε άτομα δεύτερης γενιάς μεταναστών (κρίση ταυτότητας).

Τα ενδιαφέροντα αυτά στοιχεία δόθηκαν από τον καθηγητή ψυχιατρικής Μ. Μαδιανό και τους συναδέλφους του σε επιστημονικό συμπόσιο που οργάνωσε το Σάββατο στη Θεσσαλονίκη η Ελληνική Εταιρεία Εξωιδρυματικής Αποκατάστασης Ψυχικής Υγείας και το Ψυχιατρικό Τμήμα του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης.

Αν και η χώρα μας υπήρξε κατ' εξοχήν "πηγή" μεταναστευτικών ρευμάτων, ελάχιστες κοινωνικοψυχιατρικές μελέτες έγιναν στον τομέα αυτό. Μέχρι τώρα γνωρίζαμε πως τα εμβάσματα των μεταναστών επιδρούσαν θετικά στο ισοζύγιο πληρωμών. Κι από αυτή την πλευρά η μετανάστευση για πολλούς αστούς οικονομολόγους αποτελούσε "ευλογία".

Οι μετανάστες όμως, λένε τώρα οι επιστήμονες, μαζί με τα εμβάσματα φέρνουν και το στρες που τους συνόδευε στις χώρες υποδοχής. "Βέβαια - υποστηρίζει ο καθηγητής Μ. Μαδιανός - οι μετανάστες δεν είναι άτομα άρρωστα, είναι όμως ευάλωτα άτομα, άνθρωποι που η κοινωνία τους περιθωριοποιεί και νιώθουν πως έχουν ξεριζωθεί". Σύμφωνα με τις λίγες υπάρχουσες μελέτες, που παρουσιάστηκαν στο συμπόσιο, στους 225 μετανάστες δεύτερης γενιάς Ελλήνων της Ν. Υόρκης, ένα 17% παρουσίαζε έξι ή περισσότερα ψυχοπαθολογικά φαινόμενα. Η ψυχική νοσηρότητα ανάμεσα στους Ελληνοκυπρίους του Λονδίνου, έφτανε το 14%. Οσοι Ελληνες μετανάστες είχαν απορρίψει εύκολα την ελληνική τους ταυτότητα στη Ν. Υόρκη, είχαν περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν διάφορα ψυχοπαθολογικά φαινόμενα κι αυτό δείχνει την αξία να κρατάει ο άνθρωπος τις ρίζες του.

Προβλήματα, όμως, παρουσιάζονται και στις οικογένειες που ένα μέλος τους(κυρίως ο προστάτης) βρίσκεται στην ξενιτιά. Εξαίρεση παρουσιάζουν οικογένειες που μέλος τους βρίσκεται σε ξένη χώρα, αλλά υπάρχει άτομο που αναπληρώνει τον απόντα πατέρα ή μητέρα (παππούς ή γιαγιά). Στα προβλήματα που δημιουργούνται στη χώρα υποδοχής μεταναστών αναφέρθηκε ο καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σάλτσμπουργκ Τ. Οικονόμου."Φοβίες προκαλούνται από την άγνοια για το ξένο και το άγνωστο όπως δημιουργείται και ανταγωνισμός στο χώρο εργασίας, κατοικίας κλπ", δήλωσε ο καθηγητής. Οπως είπε, ακόμη παρατηρείται εθνοκεντρισμός, ρατσισμός, προκαταλήψεις.

Στα προβλήματα των Αλβανών μεταναστών αναφέρθηκε η καθηγήτρια ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Σ. Γιαννίτση.Σε σύνολο 184 Αλβανών που έκαναν χρήση των ψυχιατρικών υπηρεσιών στα Γιάννενα, την τελευταία πενταετία, οι διαγνώσεις ήταν συναισθηματικές διαταραχές και αγχώδεις διαταραχές.

Να σημειωθεί ότι περίπου οι μισοί ασθενείς απ' αυτούς δεν είχαν προηγούμενο ιστορικό στην Αλβανία πριν έρθουν στην Ελλάδα. Ακόμη, στο συμπόσιο έγινε αναφορά στις μειονότητες που ζουν στη Θράκη (μουσουλμάνοι, Πομάκοι, Ρωσοπόντιοι) και στην ψυχοπαθολογία τους. Ολοι αυτοί, υποστήριξε ο καθηγητής ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος,παραμένουν σ' ένα γκέτο. "Αυτή τη στιγμή - συνέχισε - ζούμε στη Θράκη έντονα το πάθος και τις προκαταλήψεις απέναντι στον άλλο, τον ξένο. Θεωρείσαι ανθέλληνας αν δώσεις διατριβή σε φοιτητή με τούρκικο όνομα και είσαι ύποπτος αν πεις "τούρκικος καφές" κι όχι "ελληνικός". Χρειάζεται παροχή πρόνοιας και μεγαλύτερη επικοινωνία με τη μειονότητα". Ο καθηγητής υποστήριξε πως αυτό που νιώθουν οι Ρωσοπόντιοι στη Θράκη είναι πως αποτελούν ομάδα χωρίς περιορισμό και βιώνουν καθημερινά την έλλειψη ανεκτικότητας από την κοινωνία και την έλλειψη στοργής από το κράτος.

Α. Ν.