Στις Θέσεις του 19ου Συνεδρίου του Κόμματος αποτυπώνονται, ο εμπλουτισμός της αντίληψής μας για το σοσιαλισμό, καθώς και τα συμπεράσματα από τη στρατηγική του Κόμματος την περίοδο 1949 - 1968. Αυτά τα συμπεράσματα έρχονται μελετώντας συλλογικά την κοινωνία στην κίνησή της, όχι στατικά, αλλά επιστημονικά, μαρξιστικά.

Ανατρέχοντας στο Δοκίμιο Ιστορίας του Κόμματος (τόμος Β'), υπάρχει πλούσια πείρα που σήμερα είναι ανάγκη να κατανοηθεί για την ημερήσια διάταξη της επαναστατικής πάλης, για τη στρατηγική ενός κομμουνιστικού κόμματος, τις συμμαχίες και τη σχέση μεταξύ αυτών των δύο.

Η οργανωμένη μελέτη του Δοκιμίου από το Κόμμα και την ΚΝΕ αποτελεί ένα σοβαρό βήμα αφομοίωσης της στρατηγικής του Κόμματος σε μια περίοδο που, οπωσδήποτε τα συμπεράσματα θα μας χρειαστούν στην καθημερινή δράση.

Μια λογική σκέψη είναι η εξής. Οταν βάζουμε ένα στόχο, τι σκεφτόμαστε. Πώς, με ποιο τρόπο, φυσικά όσο πιο σίγουρα, αν είναι δυνατόν και γρήγορα αυτός ο στόχος θα επιτευχθεί, ποιες θα είναι οι απαιτήσεις, τι προβλήματα θα προκύψουν κλπ. Οταν τώρα μιλάμε σε επίπεδο κοινωνίας και τάξεων ο στόχος πηγάζει από τα υλικά συμφέροντα της πλευράς που εξετάζουμε και από τίποτα άλλο.

Συμφέρον υλικό, ανάγκη για την εργατική τάξη είναι το πώς μια για πάντα θα αποτινάξει την εκμετάλλευση και θα φέρει νέες σχέσεις στην παραγωγή, το νέο σύστημα, το σοσιαλισμό - κομμουνισμό. Η εργατική τάξη λοιπόν δεν μπορεί να έχει πολλές, αλλά μια στρατηγική. Βάσει αυτής διαμορφώνεται και ο καθημερινός στόχος, αλλά και η συμμαχία. Δηλαδή το εξής απλό «Σαν τάξη χρειάζεται ή όχι να συμμαχήσω με άλλους και γιατί; Αν ναι με ποιους».

Από τη μια οι σημερινοί ιδιοκτήτες του πλούτου δεν θέλουν σε καμία περίπτωση να φτάσει η κατάσταση έτσι που να απειληθεί η εξουσία τους και έχουν και αυτοί μελετήσει την ιστορία. Από την άλλη η εργατική τάξη πρέπει να υιοθετήσει και να κατακτήσει με οργάνωση αυτό το στόχο. Αυτή η διαδικασία δεν είναι ευθύγραμμη, ούτε ένα μείγμα που ανακατεύεται και πετυχαίνει. Υπάρχουν πολλές κοινωνικές παράμετροι μελετημένες από τους κλασικούς και αποδεδειγμένες ακόμα και από την πολύ πρόσφατη ιστορία.

Καθοριστικό παράγοντα σε όλα αυτά παίζει η ύπαρξη ενός επαναστατικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Τι εννοούμε με αυτό; Ενα κόμμα, που σε οποιεσδήποτε συνθήκες θα υπηρετεί ένα σκοπό, αυτόν για τον οποίο ιδρύθηκε ιστορικά. Να οδηγήσει την εργατική τάξη στην εξουσία της.

Τη χρονική περίοδο που μελετά το Δοκίμιο Ιστορίας, παρ' όλες τις προσπάθειες, ώστε να διαμορφώσουμε πρόγραμμα για την εξουσία, υπήρχε η αντίληψη ότι ο σοσιαλισμός δεν είναι ώριμος για τη χώρα μας ακόμα. (Αντίστοιχο με τη λογική του «υπό κατοχή» και του ότι «δεν παράγει τίποτα η Ελλάδα» που σήμερα συναντάμε).

Με αυτή τη βάση, σα συνέχεια ήρθε και ότι «Ο σοσιαλισμός αποτελεί το maximum πρόγραμμα. Σήμερα θέλουμε δημοκρατικά δικαιώματα, αμνηστία, απλή αναλογική και ψηλά ποσοστά στις εκλογές, ομαλό εκδημοκρατισμό της χώρας, ένα πρόγραμμα minimum».

Ο στόχος μετά το 1950 ήταν ένα «σκαλοπάτι» πριν το σοσιαλισμό. Ηταν ουσιαστικά συμβιβασμός με την παρανομία, παρόλο που το κύρος του Κόμματος ήταν μεγάλο.

Με βάση αυτό το στόχο, φτιάχτηκε και η αντίστοιχη συμμαχία. Τέτοια ήταν η ΕΔΑ. Εκείνη την περίοδο η αιτιολόγηση της ΕΔΑ ήταν ότι έπρεπε να υπάρχει νόμιμη έκφραση του Κόμματος. Λόγω δηλαδή της παρανομίας.

Το Κόμμα μας όμως, ήδη από την περίοδο του Μεταξά (1936 και έπειτα) βρισκόταν στην παρανομία. Σε δύσκολες συνθήκες, μέχρι που από την Ακροναυπλία οι κομμουνιστές έφτασαν στο σημείο της απόδρασης για να πολεμήσουν στην Αλβανία.

Τα χρόνια πριν το 1942, η γραμμή του ΚΚΕ δε φαινόταν να «πείθει» την πλειοψηφία του λαού. Ξαφνικά όμως η δουλειά και οι αγώνες χρόνων εκφράστηκαν έως τον ηρωικό Δεκέμβρη του '44, άσχετα από την έκβασή του.

Αργότερα και με το τέλος του ηρωικού αγώνα του ΔΣΕ (1949) συνεχίστηκε η περίοδος παρανομίας του Κόμματος.

Οπως αναφέρεται στο Δοκίμιο Ιστορίας, η ΕΔΑ ήταν εξαρχής λανθασμένη επιλογή, καθώς αποτελούσε σχήμα συμμαχίας πολιτικών δυνάμεων και όχι κοινωνικό - πολιτικό μέτωπο πάλης. Αργότερα είδαμε πως στο όνομα μιας τυπικά νόμιμης δράσης, διαλύσαμε τις κομματικές οργανώσεις. Υπήρξε σημείο (8ο Συνέδριο) στο οποίο γινόταν αναφορά ακόμα και για εθνικά σκεπτόμενη αστική τάξη, για ιδιωτική πρωτοβουλία κ.ά.

Τα συμπεράσματα του Δοκιμίου είναι πολύ σημαντικά:

-- Στην κατανόηση του τι είδους συμμαχία έχει ανάγκη σήμερα η εργατική τάξη. Ποια κοινωνικά στρώματα.

-- Να σπάσουν σε μεγαλύτερο βαθμό οι εκλογικές αυταπάτες.

-- Στην κατανόηση ότι η στρατηγική είναι αυτή που καθορίζει τη συμμαχία. Δε γίνεται να «αλλάξουν» οι σύμμαχοι αν πρώτα δεν έχει ήδη αλλάξει η στρατηγική.

-- Στην πάλη με τον οπορτουνισμό και τη λογική της άρνησης της επανάστασης με διάφορες αφορμές και λόγους.

Εχει αξία να αναφερθεί ένα απόσπασμα από την εισαγωγή του Δοκιμίου Ιστορίας (σ.20, Γ): «Αποδείχθηκε στην πράξη ότι ήταν λάθος η υιοθέτηση από το ΚΚΕ και το Διεθνές ΚΚ "ενδιάμεσου" στόχου εξουσίας που χαρακτηριζόταν είτε ως "επαναστατική εξουσία αστικοδημοκρατικού χαρακτήρα" (...), είτε ως αντιιμπεριαλιστική - αντιμονοπωλιακή εξουσία, ή ως "αντιμονοπωλιακή διακυβέρνηση"». «Είναι ζήτημα προς ιστορική μελέτη σε ποιες συνθήκες και γιατί δεν κυριάρχησε σε όλη τη διάρκεια της ΚΔ η θετική πείρα της Οκτωβριανής Επανάστασης στη Ρωσία, αλλά αντίθετα γενικεύτηκε προγενέστερη στρατηγική πείρα του Κόμματος των μπολσεβίκων και του Λένιν που αφορούσε την περίοδο 1905 έως το Φλεβάρη του '17, που υπήρχε ακόμα στη Ρωσία φεουδαρχική πολιτική εξουσία (...) Σε αυτές τις συνθήκες ο Λένιν είχε προσδιορίσει έναν ενδιάμεσο στόχο ανάμεσα στη φεουδαρχική και την εργατική και όχι ανάμεσα στην αστική και την εργατική εξουσία».

Κατά τη γνώμη μου, το Σχέδιο Προγράμματος αποτυπώνει σε διεθνές επίπεδο τη συλλογική ωρίμανση της σκέψης και στρατηγικής του επαναστατικού κινήματος και είναι ανάγκη να αποτελέσει βάση προγράμματος ΚΚ και σε άλλες χώρες.