«Ο ανταγωνισμός κυριαρχεί όλο και περισσότερο στο κοινωνικό σύστημα που ζούμε, γι' αυτό και οι λέξεις "διαφθορά" και "υποβλέπω" επικρατούν όλο και περισσότερο. "Διαφθείρω" σημαίνει καταστρέφω περνώντας από μέσα - και οι άνθρωποι στα πλαίσια του ανταγωνισμού για να "ανέβουν" πρέπει να πατήσουν επί πτωμάτων. "Υποβλέπουν" τους ανταγωνιστές στην καριέρα τους, δηλαδή τους κατηγορούν και τους διαβάλλουν. Στο σύστημα αυτό επικρατούν τα χειρότερα ένστικτα του ανθρώπου...».

Το παραπάνω σχόλιο ανήκει στην πρόεδρο της Ενωσης Ελληνίδων Νομικών Ιριδα Αυδή - Καλκάνη και ακολούθησε την ομιλία της συντονίστριας του Εθνικού Συμβουλίου Γυναικών Αργεντινής Ζοζεφίνας Σεμιλιάν Δαρτιγελόνγε που αναφέρθηκε στον ατομισμό. Ηταν παρεμβάσεις που έγιναν πριν λίγες μέρες στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Συνέδριου Επαγγελματιών και Επιχειρηματιών Γυναικών που οργανώθηκε στην Αθήνα από την Ενωση Ελληνίδων Νομικών, την Ενωση Διπλωματούχων Ελληνίδων Μηχανικών (ΕΔΕΜ) και το Σύνδεσμο Επαγγελματιών Επιχειρηματιών Γυναικών Αθήνας. Ενα συνέδριο στο οποίο συμμετείχαν εκπρόσωποι χωρών κυρίως εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης, ανταλλάσσοντας προβληματισμούς και την αγωνία τους για την κατάσταση της εργαζόμενης γυναίκας.

Ενα γενικό συμπέρασμα: Η μη εφαρμογή της ισότητας είναι συχνά ηθελημένη γιατί έχει οικονομικό κόστος». Πραγματικά η οικονομική κρίση που μαστίζει τις περισσότερες κοινωνίες, επισήμανε η πρόεδρος της Ενωσης Ελληνίδων Νομικών, και ο περιορισμός του κράτους - πρόνοιας με πρώτα θύματα τις γυναίκες είναι, όπως όλες γνωρίζουμε, οι κυριότεροι παράγοντες που εμποδίζουν την εφαρμογή της ισότητας στην πράξη... Αρκεί να χαλαρώσει το γυναικείο κίνημα και αμέσως βλέπουμε να αναβιώνουν αντιλήψεις που τις θεωρούσαμε από καιρό ξεπερασμένες... Δε θα πρέπει επίσης να ξεχνούμε πως οι πόλεμοι ή οι πολεμικές επεμβάσεις που γίνονται σε τόσες περιοχές της Γης είναι ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας για την προσβολή των θεμελιωδών δικαιωμάτων των γυναικών...».

Πολλές και ενδιαφέρουσες οι παρεμβάσεις στη διάρκεια του συνεδρίου. Αναγκαστικά θα περιοριστούμε σε ορισμένες από αυτές, όπως στην ομιλία για τη γυναίκα στην ελληνική Δικαιοσύνη, της Σταυρούλας - Βιργινίας Βρυώνη - Κωνσταντινίδου, αντιπροέδρου της Ενωσης Δικαστών και Εισαγγελέων.

Από το 1953 δίνει το παρών η Ελληνίδα στη Δικαιοσύνη - το λεγόμενο ακρογωνιαίο λίθο της Δημοκρατίας. Οι άλλες εξουσίες όμως τη θεωρούσαν μέχρι την τελευταία δεκαετία του περασμένου αιώνα πτωχή εξαδέλφη, παρατήρησε η Στ. Βρυώνη και συνέχισε: «Γιατί; Τι άλλαξε; Φοβάμαι ότι λόγω της παγκοσμιοποίησης άλλαξαν τα πάντα. Η Δικαιοσύνη μετά το 1990 παρεμβαίνει ουσιαστικά για πρώτη φορά σε τέτοια έκταση, ώστε να αλλάζει το πολιτικό σκηνικό στην Ιταλία και να επηρεάζεται σοβαρά σε Ελλάδα, Γαλλία, Γερμανία, Βέλγιο και Ισπανία. Ο όγκος του λεγόμενου βρώμικου χρήματος είναι τόσο μεγάλος ώστε σε πρώτη φάση να οδηγεί μοιραία στην ποινικοποίηση της πολιτικής ζωής. Στα πλαίσια μιας Δικαιοσύνης που παίζει ένα τόσο σοβαρό ρόλο, η γυναίκα στην Ελλάδα όπως και στην Ευρώπη ολόκληρη έχει καταλάβει μια καίρια θέση.

«Και... θα πείτε ναι, αλλά κυρίως στον πρώτο βαθμό. Θα μου επιτρέψετε να σας απαντήσω ότι ο πρώτος βαθμός είναι η βάση της Δικαιοσύνης. (...) Ηδη, από το 1990, η γυναίκα αποτελεί το μισό πληθυσμό του πρώτου βαθμού και ένα σημαντικό μέρος του δεύτερου βαθμού (το 2000 υπάρχουν 78 γυναίκες στο Εφετείο). Ο αριθμός των γυναικών στην ελληνική Δικαιοσύνη αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο. Ηδη στη Σχολή Δικαστών που ιδρύθηκε το 1994 φοιτούν κατά κανόνα κάθε χρόνο σπουδαστές που κατά δύο τρίτα είναι γυναίκες!

«Και θα μου πείτε, τι θα γίνει από εδώ και εμπρός. Ασφαλώς εδώ είναι τα δύσκολα. Το βρώμικο χρήμα που πολεμήθηκε από τη Δικαιοσύνη την προηγούμενη δεκαετία, έχει κατά το πλείστον εισχωρήσει στη θεσμοθετημένη νομιμότητα. (...) Ο ρόλος της γυναίκας στη Δικαιοσύνη είναι άρρηκτα δεμένος με τη μοίρα του χώρου της. Ενός χώρου που οπωσδήποτε βάλλεται από τα μεγάλα συμφέροντα. Ηδη παρατηρούμε βολές που υφίσταται σε ευρωπαϊκό επίπεδο η Δικαιοσύνη, με τάσεις περιορισμού της ανεξαρτησίας της...».

Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα στοιχεία για τις επαγγελματίες γυναίκες, αλλά και γι' αυτές που δουλεύουν σε επιχειρήσεις, επισήμανε στην ομιλία της η Δρ Φυλίτσα Παγουροπούλου, πρόεδρος της Ενωσης Επαγγελματιών και Επιχειρηματιών Αθήνας.

Στη χώρα μας είπε, το λιανικό και χονδρικό εμπόριο χαρακτηρίζεται από πολύ μεγάλο αριθμό πολύ μικρών επιχειρήσεων, όπως φαίνεται σε έρευνα της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ελληνικού Εμπορίου. Το 68,2% των επιχειρήσεων απασχολεί ένα ή δύο άτομα.

Ενα άλλο αξιοπρόσεκτο σημείο είναι η στενή διασύνδεση της επιχειρηματικής δραστηριότητας με την οικογενειακή ζωή. Το 82,3% είναι προσωπικές επιχειρήσεις και από αυτές το 58,8% απασχολεί τουλάχιστον ένα μέλος της οικογένειάς τους. Το 97,2% είναι αυτοδιοικούμενες.

«Η ανάγκη συνεχούς εκπαίδευσης και κατάρτισης των απασχολουμένων στις πολύ μικρές επιχειρήσεις, αποτελεί σύμφωνα με την άποψη της ομιλήτριας, «πρωταρχικό καθήκον διότι θα πρέπει να συνδεθεί με την πίεση του χρόνου λόγω του περιορισμένου καταμερισμού της εργασίας».

Στη θέση των Ελληνίδων μηχανικών και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, επικεντρώθηκε η παρέμβαση της προέδρου της ΕΔΕΜ Νάντιας Χρυσικοπούλου. Σήμερα, είπε, η γυναίκα γίνεται μηχανικός και δουλεύει στη βαριά βιομηχανία, βάζει το κράνος και κατεβαίνει σε υπόγειες στοές μεγάλων εργοταξίων της χώρας, δίνει λύσεις άμεσα και έγκυρα σε τεχνικά θέματα, διατηρεί μικρή ή μεγάλη δική της επιχείρηση, δικό της τεχνικό γραφείο και προσπαθεί να εξασκήσει όσο γίνεται καλύτερα το επάγγελμά της. Εχουν όμως οι γυναίκες μεγαλύτερη επαγγελματική ανασφάλεια και δυσκολίες στην απορρόφησή τους στην αγορά εργασίας, παρατήρησε. Υπάρχει μια σημαντική στέρηση στην ανάληψη θέσεων διοικητικής ευθύνης. Το ήδη χαμηλό ποσοστό κάλυψης θέσεων ευθύνης από τις γυναίκες μηχανικούς μειώνεται περισσότερο καθώς ανεβαίνουμε στην κλίματα της ιεραρχίας. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το χαμηλό ποσοστό επιχειρηματικής δραστηριότητας που παρατηρείται στο χώρο των γυναικών μηχανικών.

«Η επίδραση της εκπαίδευσης στον επαγγελματικό προσανατολισμό των γυναικών και ιδιαίτερα όσον αφορά τα τεχνικά επαγγέλματα και τις νέες τεχνολογίες», ήταν ένα αλληλένδετο με το προηγούμενο θέμα που ανέπτυξε η Μπέττυ Ρούνη, υπ. διδάκτωρ του ΕΜΠ και ταμίας της ΕΔΕΜ. Αποδίδοντας το χαμηλό αριθμό των γυναικών στα τεχνικά επαγγέλματα στις προκαταλήψεις, έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στο ρόλο της τηλεόρασης που συμβολίζει μια σύγχρονη εποχή, αλλά με την εικόνα προωθεί στα παιδιά στερεότυπα του περασμένου αιώνα.

Ερευνα που διεξήγαγαν μετεκπαιδευόμενοι δάσκαλοι στην Ελλάδα με ερωτηματολόγιο σε μαθητές δημοτικού για το πώς φαντάζονται το μέλλον τους και την απασχόλησή τους, κατέγραψε μεγαλύτερη σιγουριά και αυτοπεποίθηση των αγοριών για την επιλογή τους σε επιστημονικό ή τεχνικό επάγγελμα, ενώ η εικόνα που είχαν για την παρουσία και γυναικών σε αυτά τα επαγγέλματα είναι χαμηλή.

Τα κορίτσια από την άλλη, είναι πιο διστακτικά να επιλέξουν επιστημονικό ή τεχνικό τομέα, ενώ η αναφορά στη γυναικεία παρουσία σε αυτά τα επαγγέλματα δείχνει ότι έχουν σωστότερη εικόνα της πραγματικότητας και δίνουν προσοχή στις γυναίκες σε αυτούς τους κλάδους. Αρα, μάλλον τα πρότυπα που παρουσιάζονται μέσα από το σχολείο και τα παραδείγματα, δεν καταφέρνουν να αμβλύνουν αυτή την κοινωνική εικόνα που θέλει τη γυναίκα να ασχολείται με τα προσκολλημένα στο μητρικό πρότυπο αλλά καθόλου ευκαταφρόνητα επαγγέλματα της νοσοκόμας και της δασκάλας. «Αυτός όμως, τόνισε η Μπέττυ Ρούνη, πρέπει να είναι ο ρόλος του σχολικού βιβλίου και της διαδικασίας εκπαίδευσης γενικότερα. Το βιβλίο όμως αποδεικνύεται σήμερα αδύναμο να υπερισχύσει άλλων εποπτικών μέσων πιο ελκυστικών για το παιδί, όπως είναι η τηλεόραση όπου δεν υπάρχει φιλτράρισμα καλών και κακών παραδειγμάτων».

Πιλοτική πρωτοβουλία της ΕΔΕΜ για συνεργασία με σχολεία, με στόχο τη συζήτηση στην τάξη του επαγγέλματος του μηχανικού και της παρουσίας των γυναικών μηχανικών, ώστε να υπάρξει σχετική καλλιέργεια των παιδιών και προβληματισμός, είχε θετικά αποτελέσματα, κατέγραψε όμως ότι γυναίκα μηχανικός θεωρείται από τα παιδιά σαν κάτι το ιδιαίτερο και δεν είναι εξοικειωμένα με την εικόνα της. Ας μην παραλείψουμε βέβαια την επισήμανση που έκαναν όλα τα παιδιά για την κούραση που δημιουργούν και οι παράλληλες οικογενειακές υποχρεώσεις...