Σε όλον τον κόσμο 48 χώρες είναι παγιδευμένες σε έναν φαύλο κύκλο φτώχειας κι απελπισίας, με αποτέλεσμα εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι - σχεδόν οι μισοί απ' αυτούς παιδιά - να βρίσκονται κυριολεκτικά στο έλεος του... Θεού. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού σ' αυτές τις χώρες ζει με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα, ενώ κάθε χρόνος που περνά δυσκολεύει όλο και περισσότερο τα πράγματα και την επιβίωσή τους.

Το πιο τραγικό, ωστόσο, με αυτές τις χώρες είναι ότι αποτελούν κυριολεκτικά τους μικρούς παραδείσους αυτού του κόσμου και παράγουν απ' τα εδάφη και τις θάλασσές τους όλα όσα ο άλλος κόσμος, ο δυτικός και «πολιτισμένος», θεωρεί πολύτιμα. Εκεί, λοιπόν, που βγαίνουν τα διαμάντια, τα μαργαριτάρια, ο χρυσός, το πετρέλαιο, το ρούμι, τα κοράλλια και τόσα άλλα πολύτιμα προϊόντα, ο θάνατος, η πείνα, οι αρρώστιες, ο αναλφαβητισμός, η παιδική εκμετάλλευση, η έλλειψη Υγείας και Παιδείας, η ανυπαρξία καθαρού νερού και συνθηκών υγιεινής και φυσικά οι εμφύλιες συρράξεις καραδοκούν, πληγώνουν και σκοτώνουν. Τυχαία; Καθόλου, μα καθόλου φυσικά. Οι 48 αυτές χώρες ακριβώς γι' αυτόν τον πλούτο τους, όλες τις προηγούμενες δεκαετίες, αρμέχτηκαν για τα καλά απ' τους αποικιοκράτες κατακτητές τους κι αφέθηκαν μετά στην ελεεινή τύχη τους. Κάθε δεκαετία που περνά τα στοιχεία γι' αυτές γίνονται όλο και χειρότερα. Και η απορία, πλέον, δεν είναι πώς φτάσανε ως εδώ - οι απαντήσεις σ' αυτό είναι κάτι παραπάνω από ξεκάθαρες - αλλά πού και πώς θα καταλήξουν...

Η Εκθεση που παρουσιάζεται παρακάτω διενεργήθηκε στις αρχές του καλοκαιριού απ' τη «Γιούνισεφ» και αφορά αυτές τις 48 χώρες που τις ονομάζει Λιγότερο Ανεπτυγμένες Χώρες του κόσμου (ΛΑνΧ). Το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού στις ΛΑνΧ - τονίζεται στην Εκθεση - ζούσε σε οικονομική ένδεια στο τέλος του 2000 απ' ό,τι το 1990. Είναι ενδεικτικό ότι το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα για το 44% των ανθρώπων που ζουν στις χώρες αυτές. Ωστόσο, και οι υπόλοιποι δε βρίσκονται σε πολύ καλύτερη κατάσταση, αφού ένα 77% του πληθυσμού αγωνίζεται να επιβιώσει με λιγότερο από 2 δολάρια την ημέρα.

Το 1990 ένα μωρό που θα γεννιόταν σε μια ΛΑνΧ είχε διπλάσιες πιθανότητες να πεθάνει από ένα μωρό σε μια αναπτυσσόμενη χώρα. Η ανισότητα στη βρεφική θνησιμότητα έχει διευρυνθεί ακόμα περισσότερο το 2000. Επίσης, χώρες με σημαντικά υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας κάτω των πέντε ετών έκαναν και τη μικρότερη πρόοδο στη μείωση των ποσοστών αυτών αυτών τη δεκαετία που μας πέρασε. Αυτή τη στιγμή το ένα στα έξι παιδιά που γεννιέται στις ΛΑνΧ δεν επιζεί μέχρι τα πέμπτα του γενέθλια, όταν το αντίστοιχο ποσοστό στις βιομηχανικές χώρες είναι 1 στα 167... Τα ποσοστά γίνονται ακόμα χειρότερα στις χώρες που έχουν γνωρίσει ένοπλες συρράξεις, όπως η Αγκόλα και η Σιέρα Λεόνε. Ενα στα τρία παιδιά δεν έχει καμία τύχη να ζήσει μετά τα πέντε του χρόνια!

Είναι, ωστόσο, χαρακτηριστικά και τα παρακάτω στοιχεία για τις ΛΑνΧ. Σχεδόν 4.000.000 παιδιά κάτω των πέντε ετών πεθαίνουν κάθε χρόνο από προλαμβανόμενες αιτίες όπως η διάρροια, οι οξείες πνευμονικές παθήσεις, η ελονοσία και άλλες ασθένειες, προλαμβανόμενες με εμβολιασμό. Παράλληλα, η φτώχεια συμβάλλει στον υποσιτισμό των παιδιών, ο οποίος με τη σειρά του εξασθενεί τα παιδιά και μειώνει την αντίστασή τους στις ασθένειες. Σχεδόν το 40% των παιδιών είναι λιποβαρή και το 45% των παιδιών πάσχουν από ανάσχεση της ανάπτυξής τους.

Η κατάσταση γίνεται ακόμα δυσκολότερη για τα παιδιά, αλλά και για τους ενήλικες των χωρών αυτών, αφού πέρα απ' τον υποσιτισμό υπάρχει και η δυσκολία πρόσβασης σε καθαρό πόσιμο νερό. Πρόκειται κυριολεκτικά για ένα ζήτημα ζωής και θανάτου, καθώς είναι ένα πρόβλημα που χαρακτηρίζει τη ζωή μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού στις ΛΑνΧ. Κατά μέσο όρο το 39% των ανθρώπων αυτών των χωρών δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό, σε σύγκριση με το 19% των ανθρώπων στις άλλες αναπτυσσόμενες χώρες. Ακόμη λιγότεροι είναι αυτοί που έχουν πρόσβαση σε ικανοποιητικές εγκαταστάσεις υγιεινής. Πάντως, και για τα δύο, η κατάσταση στις αγροτικές περιοχές είναι πολύ χειρότερη απ' ό,τι στις αστικές.

«Η πρόσβαση σε καθαρό νερό και εγκαταστάσεις υγιεινής είναι ένα κρίσιμο ζήτημα δημόσιας Υγείας», τονίζει η διεθνής οργάνωση και αναφέρεται στο παράδειγμα του Μαλάουι, όπου λιγότερο από το 50% του πληθυσμού έχει πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό. Ετσι, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η διάρροια είναι μια από τις κύριες αιτίες της παιδικής θνησιμότητας εκεί, όπως επίσης δεν αποτελεί έκπληξη ότι η επιδημία της χολέρας (πάλι στην ίδια αιτία οφειλόμενη) στη Μαδαγασκάρη το 1999 οξύνθηκε από τα χαμηλά επίπεδα υγιεινής.

Τα στοιχεία που δίνονται στη συγκεκριμένη Εκθεση, γίνονται ακόμη πιο συγκλονιστικά όταν αναφέρονται σε κάποιες απ' τις χώρες αυτές, που έχουν ταλαιπωρηθεί από ένοπλες συρράξεις. «Σε αρκετές ΛΑνΧ οι ένοπλες συρράξεις ανέκοψαν την πρόοδο, καταστρέφοντας έργα υποδομής, όπως δρόμους, γέφυρες, κτίρια, αλλά και τη γεωργική παραγωγή, τα συστήματα ύδρευσης και το φυσικό περιβάλλον. Εκατομμύρια ανθρώπων εκτοπίστηκαν, καταστρέφοντας την οικονομική και κοινωνική ζωή. Το χειρότερο απ' όλα ήταν οι επιπτώσεις στις ανθρώπινες ζωές, ιδιαίτερα των παιδιών», σημειώνεται ενδεικτικά. Συγκεκριμένα, μεταξύ του 1990 και του 1998, 20 απ' τις 48 ΛΑνΧ επλήγησαν από βίαιες συρράξεις. Και οι 10 χώρες που παρουσιάζουν τα υψηλότερα επίπεδα παιδικής θνησιμότητας είναι στην κατηγορία των ΛΑνΧ, ενώ οι εφτά απ' αυτές έχουν πληγεί από ένοπλες συρράξεις. Αρκεί να αναφέρουμε ότι σε συρράξεις που έγιναν στο ανατολικό τμήμα του Ζαΐρ, την περίοδο 1998 - 2000, σκοτώθηκαν 1,7 εκατομμύρια άμαχοι, απ' τους οποίους το 1/3 ήταν παιδιά κάτω των πέντε ετών. Επίσης, από τις 40 χώρες με το μεγαλύτερο αριθμό εσωτερικά εκτοπισμένου πληθυσμού από συρράξεις, οι 16 ανήκουν στις ΛΑνΧ.

«Το δυσβάστακτο οικονομικό κόστος των συρράξεων συνοδεύεται με το τεράστιο κοινωνικό κόστος που παραμένει επί δεκαετίες, καθώς μια ολόκληρη γενιά παιδιών υποφέρει απ' τις συνέπειες στην κακή υγεία, την ανεπαρκή εκπαίδευση και τα ψυχικά τραύματα από την καταστροφή των οικογενειών και των κοινοτήτων τους», καταλήγει στο συγκεκριμένο ζήτημα η Εκθεση.

Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι τα παιδιά στις χώρες αυτές να εργάζονται από πολύ μικρές ηλικίες και σε πολύ σκληρές δουλιές. Είναι ενδεικτικό αυτό που αναφέρει η διεθνής οργάνωση: «Οι οικιακοί βοηθοί - που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των εργαζόμενων παιδιών, κατά πλειοψηφία κορίτσια - εργάζονται ατέλειωτες ώρες για σχεδόν ανύπαρκτη αμοιβή και πολύ συχνά υποσιτίζονται». Πάντως, σύμφωνα με τα στοιχεία που δίνονται, το εισόδημα που προσφέρουν τα παιδιά στις ΛΑνΧ υπολογίζεται στο 20% - 25% του οικογενειακού εισοδήματος και βοηθάει τις οικογένειες από το να πέφτουν σε βαθύτερη φτώχεια. Το πιο απεχθές, σκληρό και βάρβαρο στην όλη ιστορία είναι πως σ' αυτές τις χώρες δύσκολα θα τερματιστεί η παιδική εργασία, γιατί οι οικογένειες βασίζουν την επιβίωσή τους στη συνεισφορά του εισοδήματος που φέρνουν σπίτι τα παιδιά.

Ενδεικτικά στο Μπαγκλαντές, όταν έκλεισε μια βιομηχανία ενδυμάτων, απολύθηκαν σχεδόν 50.000 εργαζόμενα παιδιά, κυρίως κορίτσια κάτω των 14 ετών. Αντί, όμως, η απόλυση αυτών των παιδιών να τα απελευθερώσει, να βελτιώσει τη ζωή τους ή να πάνε σχολείο, τα εξανάγκασε να εργαστούν σε χειρότερες εργασίες με μικρότερους ακόμα μισθούς...

Κι επειδή σχεδόν πάντα όταν «όλα τα 'χει η Μαριωρή, ο φερετζές της λείπει», οι πλειοψηφία αυτών των χωρών δεν έχει να αντιμετωπίσει μόνο τη φτώχεια αλλά και τον άλλον μεγάλο εχθρό που ακούει στο όνομα... Εϊτζ. Εντεκα από τις ΛΑνΧ - τονίζει η Εκθεση - παρουσίασαν μια αντιστροφή στο μέσο προσδόκιμο επιβίωσης τη 10ετία του 1990, κυρίως εξαιτίας του Εϊτζ, αν και συνεισέφεραν σημαντικά σε αυτό και οι βίαιες συρράξεις. Οι ΛΑνΧ της Αφρικής είναι εκείνες που χτυπήθηκαν πιο σκληρά, με αποτέλεσμα το προσδόκιμο επιβίωσης να πέσει απ' τα 48 χρόνια στα 40!

Το Εϊτζ αυτή τη στιγμή είναι η πρώτη αιτία θανάτου για ανθρώπους 15 - 49 ετών στο Μαλάουι, την Τανζανία, την Ουγκάντα και τη Ζάμπια. «Μερικές χώρες θα χάσουν ένα σημαντικό ποσοστό των νέων και μέσης ηλικίας ενηλίκων - το παραγωγικότερο τμήμα πληθυσμού στην οικονομία - συχνά αφήνοντας πίσω παιδιά να μεγαλώσουν χωρίς γονική φροντίδα», σημειώνεται χαρακτηριστικά.

Τα στοιχεία σκιαγραφούν ένα σκοτεινό μέλλον. Υπολογίζεται ότι σε χώρες όπου είναι φορείς το 15% ή περισσότερο των ενηλίκων, τουλάχιστον το 35% των αγοριών που είναι τώρα 15 ετών θα πεθάνουν απ' τη νόσο. Στη Ζάμπια υπολογίζονται σε 650.000 τα ορφανά από Εϊτζ. Στην Αϊτή μέχρι το τέλος του 1999, 75.000 παιδιά έχασαν τις μητέρες τους απ' αυτή την ασθένεια. Και σα να μην έφταναν όλα αυτά, τα παιδιά αυτά, ήδη ευάλωτα απ' την απώλεια των γονιών τους, δεν μπορούν να υπερασπίσουν τον εαυτό τους απέναντι στις διακρίσεις, εξαιτίας του στίγματος που συνοδεύει την ασθένεια σε πολλές χώρες. Πολλά απ' αυτά αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το σχολείο και να δουλέψουν για να επιβιώσουν. Ως αποτέλεσμα, χώρες με υψηλά επίπεδα του Εϊτζ γνωρίζουν αύξηση και στην παιδική εργασία.

Πάντως, αν και οι αφρικανικές ΛΑνΧ έχουν προς το παρόν το υψηλότερο ποσοστό κρουσμάτων Εϊτζ στον κόσμο, η Καραϊβική και ασιατικές χώρες γνωρίζουν μεγάλες αυξήσεις στα επίπεδα μετάδοσης. Περισσότερο από το 5% των ενηλίκων στην Αϊτή, για παράδειγμα, ζουν με τον ιό του Εϊτζ. Στην Καμπότζη και τη Βιρμανία, περισσότερο από το 2% των ατόμων 15 - 49 ετών είναι φορείς του ιού. «Τέτοια ποσοστά μπορούν να αυξηθούν δραματικά μέσα σε λίγα χρόνια, όπως ακριβώς συνέβη στη Νότια της Σαχάρας Αφρική κατά τη δεκαετία του 80' και του 90', εκτός εάν παρθούν μέτρα να περιοριστεί η εξάπλωση της νόσου», σημειώνεται στην Εκθεση της «Γιούνισεφ». Κι επειδή μέτρα δεν παίρνονται, απλώς περιμένουμε τα χειρότερα...