Το σκηνικό μέσα στο οποίο εξελίχθηκαν οι διπλωματικές διαβουλεύσεις για το Κυπριακό το 2004 περιγράφει στην εμπεριστατωμένη της ετήσια έκθεση η ελληνική πρεσβεία στη Λευκωσία, προχωρώντας σε προσεκτικές μεν, ουσιαστικές δε, διαπιστώσεις, οι οποίες βοηθούν να εξαχθούν συμπεράσματα και διδάγματα για το μέλλον.

Στην έκθεση που παρουσίασε την περασμένη Κυριακή η εφημερίδα «ΠΑΡΟΝ» επισημαίνεται κατ' αρχήν η συστηματική προσπάθεια της κυβέρνησης Ερντογάν να παραμερίσει τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Ρ. Ντενκτάς, ο οποίος αποτελούσε το ανάχωμα επάνω στο οποίο έσβηνε κάθε προσπάθεια προώθησης της επίλυσης του κυπριακού προβλήματος. Η ενίσχυση των δυνάμεων που αντιπολιτεύονταν τον Ντενκτάς στο ψευδοκράτος, ήταν για την Αγκυρα, η οποία αναζητούσε την έξωθεν καλή μαρτυρία, προκειμένου να προωθήσει την ένταξή της στην ΕΕ, βασική πολιτική επιλογή της.

Ουσιαστική πτυχή των εξελίξεων για το Κυπριακό κατά το έτος 2004 ήταν οι συνομιλίες της 13 Γενάρη στη Νέα Υόρκη. Εκεί η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ δέσμευσε τη χώρα, άρα και την επόμενη κυβέρνηση, σε μια διαδικασία, η οποία εκτός από το ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα προέβλεπε και την παραπομπή του προβλήματος στην επιδιαιτησία του ΓΓ του ΕΕ.

Στη Νέα Υόρκη, όπως αναφέρει η έκθεση, «τα μέρη δεσμεύτηκαν να διαπραγματευτούν με καλή πίστη το «σχέδιο Ανάν» και με στόχο να επιτευχθεί μια συνολική επίλυση του κυπριακού προβλήματος, με ξεχωριστά και ταυτόχρονα δημοψηφίσματα και πριν την 1η Μάη 2004. Για το σκοπό αυτό, τα μέρη θα επιδιώξουν να συμφωνήσουν σε αλλαγές και να συμπληρώσουν το σχέδιο σε όλες τις πτυχές μέχρι τις 22 Μάρτη 2004, στο πλαίσιο της αποστολής καλών υπηρεσιών του ΓΓ, ούτως ώστε να καταλήξουν σε ένα τελικό κείμενο.

»Σε περίπτωση έλλειψης μιας τέτοιας συμφωνίας ο ΓΓ του ΟΗΕ θα συγκαλέσει συνάντηση των δύο πλευρών, με τη συμμετοχή της Ελλάδας και της Τουρκίας, προκειμένου να προσφέρουν τη συνεργασία σε μια συντονισμένη προσπάθεια να συμφωνήσουν σε ένα τελικό κείμενο μέχρι τις 29 Μάρτη. Ως τελική επιλογή, στην περίπτωση αδιεξόδου, τα μέρη δέχτηκαν ο ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών να χρησιμοποιήσει τη διακριτική του ευχέρεια να διαμορφώσει το τελικό κείμενο που θα υποβληθεί σε δημοψηφίσματα στη βάση του σχεδίου του».

Με τη συμφωνία της Νέας Υόρκης, τα επόμενα βήματα για το Κυπριακό ήταν αυστηρά προκαθορισμένα και εν τέλει οδηγούσαν στην επιδιαιτησία του ΓΓ του ΟΗΕ. Το δικαίωμα αυτό ο Κ. Ανάν το άσκησε όταν οι συνομιλίες που πραγματοποιήθηκαν από τις 24 μέχρι τις 29 Μάρτη στη Λουκέρνη της Ελβετίας δεν καρποφόρησαν. Η κυβέρνηση της ΝΔ, που μόλις είχε κερδίσει τις εκλογές, ακολούθησε την κυπριακή κυβέρνηση, η οποία απογοητευμένη από τις προτάσεις επίλυσης που προέβλεπε το «σχέδιο Ανάν», το απέρριψε, αφήνοντας τον ΓΓ του ΟΗΕ να ασκήσει το επιδιαιτητικό του δικαίωμα. «Το τελικό σχέδιο Ανάν, αναφέρει η έκθεση της ελληνικής πρεσβείας, έγινε δεκτό με έκδηλη ικανοποίηση από την τουρκική αντιπροσωπεία, χωρίς καθόλου σχόλια από την κυπριακή και με επιφύλαξη από την ελληνική».

Το «σχέδιο Ανάν», όπως είναι γνωστό, καταψηφίστηκε από τους Ελληνοκύπριους. Η έκθεση αναφέρεται στις δυσχέρειες που αντιμετώπισε η Λευκωσία μετά το «όχι» στο δημοψήφισμα και επισημαίνει την άθλια έκθεση του ΓΓ του ΟΗΕ, με την οποία καλεί τα κράτη - μέλη του ΟΗΕ «να τερματίσουν την απομόνωση των Τουρκοκυπρίων».

Εκτοτε, το κυπριακό πρόβλημα παραμένει ανοιχτό ζήτημα και επανέρχεται στο προσκήνιο, καθώς συνεχίζονται οι προσπάθειες των Αγγλοαμερικανών για την αναβάθμιση του διεθνούς καθεστώτος του ψευδοκράτους. Πτυχές αυτών των προσπαθειών που συνοδεύονται από ασφυκτική πίεση, θα έχει την ευκαιρία σύντομα να διαπιστώσει από πρώτο χέρι η Αθήνα, καθώς στο τέλος της βδομάδες μεταβαίνει στην Ουάσιγκτον ο υπουργός Εξωτερικών Π. Μολυβιάτης...