Το Δίστομο είναι το ηρωικό μνημείο της μαρτυρικής, αδούλωτης Ελλάδας. Είναι το αιώνιο αποτύπωμα ενός ιστορικού ολοκαυτώματος. Ο χιτλερικός βαρβαρισμός ισοπέδωσε την ιστορική πολίχνη. Εξανδραποδήθηκαν 325 κάτοικοι, άνδρες, γέροι, γυναίκες, παιδιά. Μετά τα Καλάβρυτα, το Δίστομο δοκίμασε τη θηριωδία του γερμανικού φασισμού. Οι Γερμανοί διαβλέποντας τη μεγαλύτερη αντίσταση (στην Ελλάδα), του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ άρχισαν συστηματικά να τρομοκρατούν αμάχους. Ο Rickert, Γερμανός ταγματάρχης των SS, στρατιωτικός διοικητής της Λιβαδειάς, ήταν ο εγκέφαλος. Ενα απόσπασμα από τη συγκλονιστική έκθεση του Δ. Κιουσόπουλου (επικεφαλής της Υπηρεσίας Εγκλημάτων Πολέμου), καταγράφει τις εικόνες.

«

Εις το πέρασμα των αιώνων ουδέποτε η ανθρωπότης εδοκίμασε τοσαύτην θηριωδίαν. Το Δίστομο μεταβάλλεται σε κόλασιν. Κάθε περιγραφή είναι αδύνατον να αποδώσει την τραγωδίαν εκατοντάδων κατοίκων... Αξιωματικοί, υπαξιωματικοί, στρατιώτες διαμοιράζονται εις ομάδας. Περιέρχονται τας οικίας, ως λυσσαλέαι ύαιναι, αιμοβόροι τίγρεις, κανίβαλοι της ζούγκλας! Επιπίπτουν κατά των δυστυχών κατοίκων - αδιακρίτως φύλου, ηλικίας. Σφάζουσι, φονεύουσι, βιάζουσι γυναίκες. Ξεκοιλιάζουσι εγκύους, γέροντες, νέοι είναι θύματα της αιμοβόρου μανίας. Δε φείδονται ουδενός. Φονεύουσιν τον ιερέα Σωτήριο Ζήση, εξορύσσουσι ζώντος έτι τους οφθαλμούς. Αποκόπτουσιν την κεφαλήν του, ρίπτουσιν εις τον βόρβορον. Πυροβολούσι την παρισταμένην σύζυγόν του, που κρατούσε εις τας αγκάλας της, θηλάζουσαν το μονοετές θυγάτριόν της Μαργαρίταν! Σκορπούν τα μυαλά της παιδίσκης εις το πρόσωπον της μητρός, ήτις τραυματισθείσα πίπτει χαμαί λιπόθυμος. Εκληφθείσα ως νεκρά - σώζεται διά να καταστεί, εν παραφροσύνη. Περί τους 15 κατοίκους - ελπίζοντας εις την οικίαν του ιερέως την σωτηρίαν - εφονεύθησαν. Φονεύουσιν εντός της οικίας του, την οικογένεια του Κατσινήν - τον Δάσκαλο Καρούμαλον - την Μορωσίαν, σύζυγο Ι. Φιλίππου - σύρουν εκ της κρύπτης της, με σκοπόν διά να τη βιάσουν. Αλλ' ότε είδον ότι αύτη ήτο έγκυος, διά μαχαίρας διάνοιξαν την κοιλίαν της. Το δε εκχυθέν έμβρυον μετά λύσσης εποδοπάτησαν»... Κι άλλα ανάλογα περιστατικά για να θυμίζουν τα κρεματόρια του Αουσβιτς, του Νταχάου. (Απ' το απόσπασμα της 3ης Ιουνίου - 1946).

Οι ελάχιστοι και από «θαύμα» διασωθέντες ζουν σήμερα. Εξιστορούν τη φρικτή εικόνα του Διστόμου. Αλλοι είχαν καλυφθεί από πτώματα - άλλοι λιποθύμησαν τραυματισμένοι, (νόμιζαν οι Γερμανοί ότι είχαν πεθάνει). Κάθε σπίτι είχε κι ένα νεκρό τότε. Εξιστορούν ότι η νύχτα του «Αγίου Βαρθολομαίου» ωχριά μπροστά στην ημέρα του Διστόμου! Το ίδιο αναφέρει και ο επικεφαλής της αποστολής του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, Ελβετός George Wehrly, τότε: «Το αίμα και ο κλαυθμός στο Δίστομο - σκηνές φρίκης και σαδισμού...».

Οι Γερμανοί κατακτητές στην Ελλάδα της σκλαβιάς (1941 - 1944) άρπαξαν, σκότωσαν, έκαψαν, λεηλάτησαν. Το θέμα των γερμανικών επανορθώσεων, όμως, ακόμη εκκρεμεί. «Εδώ μια στήλη απλή μαρμάρινη, όλη κι όλη με ονόματα, σεμνά, κι η Δόξα/, τα ανεβαίνει/ λυγμό - λυγμό, σκαλί - σκαλί, μεγίστη σκάλα». (Γιάννης Ρίτσος: Επίγραμμα για το Δίστομο). Ανάλογες σφαγές, γίνανε σ' όλη την Ευρώπη. Ανάλογα εγκλήματα κατά της Ανθρωπότητας διαπράττει τώρα η «νέα τάξη» του αίματος σε Μ. Ανατολή - Κ. Ασία - Βαλκάνια - Παλαιστίνη, τρομοκρατώντας τους λαούς που αντιστέκονται στις οικονομικοστρατιωτικές ορδές. Η τελική ήττα των εισβολέων ιμπεριαλιστών, όμως, είναι βεβαία. Αυτό διδάσκει η Ιστορία.