Τα αυτοκίνητα στην Ελλάδα ξεπέρασαν τα τέσσερα εκατομμύρια, ενώ την ίδια στιγμή στον πλανήτη κυκλοφορούν πάνω από πεντακόσια εκατομμύρια (με αυξητικές τάσεις). Η ετήσια αύξηση του αριθμού τους στις χώρες της ΕΕ είναι 4,2%. Μ' άλλα λόγια ο πληθυσμός των αυτοκινήτων αυξάνεται παγκόσμια, γρηγορότερα από τους ανθρώπους. Υπάρχει η εκτίμηση, ότι αρχές του 2000 ο στόλος των αυτοκινήτων θα ξεπεράσει το ένα δισεκατομμύριο! Οι επιπτώσεις της χρήσης του αυτοκινήτου στο περιβάλλον έχουν αναλυθεί σε παλιότερα σημειώματά μας. Σήμερα θα ασχοληθούμε (με αφορμή έρευνα της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ανακύκλωση τ. 19) με το πρόβλημα (και τις υπάρχουσες δυνατότητες) των χρησιμοποιούμενων ελαστικών.

Είναι γνωστό ότι μεγάλη ποσότητα των ελαστικών καταλήγει ανεξέλεγκτα στο περιβάλλον. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η ποσότητα των μεταχειρισμένων ελαστικών παγκοσμίως πλησιάζει την τελευταία δεκαετία το 1,5 δισ. τεμάχια το χρόνο. Από αυτά 200 εκατ. που αντιστοιχούν σε 2 εκατ. τόνους, ανήκουν στις χώρες της ΕΕ. Το 80% αυτής της ποσότητας που συγκεντρώνεται, παραμένει αναξιοποίητο. Στην Ελλάδα, το 1991 αποσύρθηκαν 3.800.000 χρησιμοποιημένα ελαστικά, βάρους 32.000 τόνων, που θα μπορούσαν να σχηματίσουν ένα λόφο ύψους 350 μέτρων με βάση ένα τετραγωνικό χιλιόμετρο! Οι ποσότητές τους παρουσιάζουν αυξητική τάση. Αρκεί να αναφέρουμε, ότι την περίοδο 1985 - 1991 τα ελαστικά που "κυκλοφορούσαν" αυξήθηκαν κατά 4.000.000 τεμάχια. Την ίδια περίοδο αποσύρθηκαν 1.000.000 επιπλέον, χρησιμοποιημένα. Αυτή τη στιγμή πάνω από 5.000.000 τεμάχια χρήζουν αξιοποίησης.

Η εναπόθεση παλιών ελαστικών στο περιβάλλον μπορεί ν' αποτελέσει αιτία για προβλήματα στην υγεία των κατοίκων της περιοχής. Κατ' αρχήν αποτελούν εστίες αναπαραγωγής εντόμων - ζωυφίων και τρωκτικών που μεταφέρουν μολυσματικές ασθένειες. Είναι εστίες ανάφλεξης (σ. σ. στην περίπτωση που συμβεί κάτι τέτοιο, δύσκολα μπορεί να ελεγχθεί η κατάσταση). Στο Winchester της Βιρτζίνιας των ΗΠΑ, μια ανάλογη πυρκαγιά κράτησε οχτώ μήνες και μια αποθήκη στο Οντάριο του Καναδά, μια αποθήκη ελαστικών, καιγόταν δεκαεφτά μέρες. Η δυσοσμία που επικρατεί οφείλεται στην έκλυση SO2 (διοξείδιου του θείου). Στον καπνό περιέχεται βενζόλιο (σ. σ. προκαλεί από πονοκεφάλους μέχρι καρκίνο) και τολουόλη (σ. σ. προκαλεί ζημιές στα νεφρά και το συκώτι). Να προσθέσουμε και τα μαύρα στερεά υπολείμματα που προέρχονται από τον άνθρακα που χρησιμοποιείται στο βουλκανισμό του καουτσούκ. Τα μεταχειρισμένα ελαστικά μπορεί να τα συναντήσουμε παντού. Σε βουνά, χαράδρες, δάση, ξεροπόταμους, στη θάλασσα και σε χωματερές. Δεν υπάρχει η παραμικρή πρόβλεψη για την τύχη τους. Η ταφή τους χωρίς προηγούμενη επεξεργασία μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα μόλυνσης στα υπόγεια νερά και να προκαλέσει καθιζήσεις. Να σημειώσουμε ότι δεν έχουν υπάρξει μελέτες που να συσχετίζουν τις αλληλεπιδράσεις υγρών και αερίων που παράγονται στις διάφορες φάσεις αποδόμησης της οργανικής ύλης με τη βοήθεια των βακτηριδίων και των διάφορων ουσιών του ελαστικού.

Το ελαστικό περιέχει 0 - 25% χαλυβδόσυρμα, 10 - 20% ίνες και 60 - 75% άνθρακα και ελαστικό. Ας ξεκινήσουμε με τον τρόπο αντιμετώπισης και διαχείρισης των απορριμμάτων που προβλέπει: τη μείωσή τους, την ανακύκλωση, τις εναλλακτικές λύσεις αξιοποίησης και την ταφή των ποσοτήτων που απομένουν.Στα ελαστικά, η μείωση μπορεί να επιτευχθεί με τις λιγότερες μετακινήσεις μέσω ΙΧ και τον προσανατολισμό μας στα μέσα μαζικής συγκοινωνίας.Κι ακόμα με την επιλογή ενισχυμένων ελαστικών που υφίστανται μικρότερες φθορές στα χαμηλής ποιότητας οδοστρώματα της χώρας. Η ανακύκλωση στην περίπτωσή μας συνδέεται με την αναγόμωση που δεν ξεπερνά το 3% στην Ελλάδα. Κι από τα ελαστικά αυτά, τα περισσότερα ανήκουν στα φορτηγά (25% χρησιμοποιούν αναγομωμένα ελαστικά, την ίδια στιγμή το αντίστοιχο ποσοστό στη Γερμανία είναι 60%). Οι αιτίες της κατάστασης αυτής μπορούν να εντοπιστούν στην έλλειψη κατάλληλων ελαστικών, ανυπαρξία κινήτρων και κατάλληλης ενημέρωσης των οδηγών και τέλος στον μη σωστό έλεγχο - με την ταυτόχρονη απουσία μέτρων - από πλευράς πολιτείας που θα προσδιορίζουν τα "στάνταρς" των ελαστικών που κυκλοφορούν στην αγορά.

Τα ελαστικά σήμερα μπορούν να αποτελέσουν πρώτη ύλη για άλλα αντικείμενα. Είτε πρωτογενή, είτε δευτερογενή. Π. χ. παπούτσια, προφυλακτήρες σε αποβάθρες και πλεούμενα (σ. σ. κάτι που γίνεται σε σχετικά μεγάλη κλίμακα), υλικό για γλυπτά,βάση υποδοχής για γλάστρες σε κήπους, αιώρες σε παιδικές χαρές, κατασκευή οικοδομικών υλικών,κώνους σήμανσης,μέσο για την πρόληψη της ολισθηρότητας των δρόμων, υλικό για την απόσβεση των κραδασμών,προστασία περιοχών από κατολισθήσεις (σ. σ. στους χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1992, σε μια μόνο διαδρομή χρησιμοποιήθηκαν 16.000 ελαστικά). Επίσης μπορούν να κατασκευαστούν ηχοπετάσματα στις παρυφές των δρόμων (σ. σ. μείωση θορύβων), στην οδοποιία για ασφαλτικά οδοστρώματα,σαν καύσιμο υλικό για την παραγωγή ενέργειας και για την παραγωγή "πούδρας καουτσούκ" που θα αποτελέσει πρώτη ύλη για καινούρια υλικά.

Οπως βλέπουμε οι χρήσεις είναι πολλές. Αρκεί να τις αξιοποιήσουμε...