Στις 29 Δεκέμβρη του 1993 το Ινστιτούτο των Βιομηχάνων (ΙΟΒΕ) δημοσιοποίησε μια μελέτη για τον ιδιωτικό τομέα υγείας όπου έκανε την εξής πρόβλεψη: Οι προοπτικές είναι ευοίωνες, εφόσον όμως γίνειαλλαγή του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου, προς την κατεύθυνση της άρσης του "ασφυκτικού κλοιού", όπως έλεγε χαρακτηριστικά η μελέτη, κυρίως για το νόμο 1397/1983. Η δευτεροβάθμια περίθαλψη, τόνιζε η μελέτη, ιδιαίτερα μετά την αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου, αποτελεί ένα πολύ καλό πεδίο επιχειρηματικής δραστηριότητας σε μια αγορά 300 δισ. δραχμών.

Ηδη - με την άνοδο της ΝΔ τον Απρίλη του 1990 - έγιναν οι πρώτες θεσμικές παρεμβάσεις:

• Ψηφίστηκε ο νόμος 2071/92 με κύριο χαρακτηριστικό την εφαρμογή του παρτ - τάιμ για τους νοσοκομειακούς γιατρούς, μια ρύθμιση αποτυχημένη όπως ομολόγησε το Μάρτη του 1995 ο πρώην υπουργός Γ. Σούρλας κατά την παρουσίαση του προγράμματος της ΝΔ για την υγεία.
• Αλλαξε τον τρόπο χρηματοδότησης του συστήματος υγείας. Αντί το κράτος να επιχορηγεί για την κάλυψη των ελλειμμάτων τα νοσοκομεία, η επιχορήγηση δόθηκε πλέον στα ασφαλιστικά ταμεία - σύστημα που ισχύει και σήμερα. Η ρύθμιση αυτή σε συνδυασμό με τις απανωτές αυξήσεις στα νοσήλια - που μέσα σε δυο χρόνια - έφτασαν στο 600%, σήμανε μια μετακύληση - σε τρέχουσες τιμές πριν μια εξαετία - 50 δισ. δραχμών απ' τα ασφαλιστικά ταμεία προς τον ιδιωτικό τομέα υπηρεσιών υγείας. Τα ασφαλιστικά ταμεία τινάχτηκαν στον αέρα.
• Θεσπίστηκε η συμμετοχή των ασφαλισμένων από 10 - 25% στα φάρμακα ως αντίμετρο στην υπερκατανάλωση και άσκοπη χρήση των φαρμάκων. Το αποτέλεσμα ήταν αντίθετο. Οι φαρμακευτικές δαπάνες παρουσίασαν έκρηξη και το 1995 εκτινάχτηκαν στα 494,11 δισ. δραχμές.

Κι έρχεται τώρα ο ΟΟΣΑ να επιβεβαιώσει ότι ο ιδιωτικός τομέας στην Ελλάδα ως ποσοστό επί του συνολικού όγκου των υπηρεσιών υγείας καλύπτει το 25%. Δηλαδή καλύπτει το ένα τέταρτο. (Βλέπε Πίνακα 1).

Τα στοιχεία αυτά αφορούν το έτος 1992, η επεξεργασία τους ολοκληρώθηκε το Μάρτη του 1994 και είναι αδημοσίευτα.

Ο ιδιωτικός τομέας υγείας στην Ελλάδα είναι μεγαλύτερος κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες απ' τον ιδιωτικό τομέα υγείας της Αγγλίας, όπου εφαρμόστηκαν νεοφιλελεύθερα μέτρα απ' τη Μ. Θάτσερ. Είναι μεγαλύτερος και κατά πέντε ποσοστιαίες μονάδες και απ' τον ιδιωτικό τομέα της Νέας Ζηλανδίας.

Στον Πίνακα 1 φαίνεται ότι ο ιδιωτικός τομέας υγείας "βασιλεύει" στις ΗΠΑ καθώς καλύπτει το 55% και ακολουθεί η Πορτογαλία με 42%.

Η εξέλιξη αυτή ήταν αναπότρεπτη για τους εξής βασικά λόγους - οι οποίοι επισημαίνονταν και στη μελέτη του ΙΟΒΕ:

• Την πενταετία (1986 - 1991) παρατηρήθηκε ραγδαία ανάπτυξη με μέση ετήσια αύξηση 25,8% των Διαγνωστικών Κέντρων. Η Αθήνα συγκεντρώνει το 70,1% και η Θεσσαλονίκη το 12,5% των Διαγνωστικών Κέντρων.
• Η κατεύθυνση των ιδιωτικών δαπανών υγείας, έλεγε η μελέτη, προς την εξωνοσοκομειακή περίθαλψη, παράλληλα με τα σημαντικά προβλήματα χρηματοδότησης του δημοσίου τομέα, έδωσαν τη δυνατότητα στον ιδιωτικό τομέα να εισέλθει στο χώρο της υγείας, ξεκινώντας από τομείς τους οποίους δεν κατείχε το δημόσιο.

Ούτε η κυβέρνηση της ΝΔ, ούτε του ΠΑΣΟΚ, τόλμησαν να θεσπίσουν ένα πλαίσιο λειτουργίας των διαγνωστικών κέντρων, παρότι δημοσιοποιήθηκαν τρία σχέδια Προεδρικών Διαταγμάτων (δύο απ' τη ΝΔ και ένα απ' το ΠΑΣΟΚ). Μετά το σχετικό κορεσμό της αγοράς απ' τα διαγνωστικά κέντρα, τώρα γίνονται κινήσεις για τη λειτουργία μεγάλων ιδιωτικών μονάδων υγείας.

Ταυτόχρονα τα δημόσια νοσοκομεία υποβαθμίζονται με έσχατο σημείο την πρόθεση της προηγούμενης κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ να τα οδηγήσει σε δανεισμό για την εξόφληση των χρεών τους. Η ρύθμιση αυτή είχε προετοιμαστεί νομοπαρασκευαστικά και είναι θέμα της σημερινής ηγεσίας να αποφασίσει αν θα προχωρήσει ή όχι στο δανεισμό.

Η προηγούμενη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ - παρά τις μεγαλόστομες διακηρύξεις περί ανασυγκρότησης του ΕΣΥ - δεν έκανε τίποτε. Ψήφισε δυο νόμους: Τον 2194/94 - με τον οποίο καταργούσε "μερικώς" το θεσμό της μερικής απασχόλησης - και το νόμο 2256/1994 - που... μετονόμασε τα διαγνωστικά κέντρα σε "ιδιωτικούς φορείς παροχής υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας". Τους όρους, τις προϋποθέσεις και τις προδιαγραφές, τις παρέπεμψε και πάλι σε Προεδρικά Διατάγματα. Μάλιστα ο νόμος αυτός προβλέπει τη "δαπάνη" - το ταξίμετρο όπως ονομάστηκε τότε - για τις "κάθε είδους υπηρεσίες που παρέχονται απ' το ΕΚΑΒ".

Τα πλήγματα της νεοφιλελεύθερης διαχείρισης στην κοινωνική πολιτική στη χώρα μας, είναι πλέον ορατά. Σύμφωνα, λοιπόν, με στοιχεία της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων που συνεδρίασε στις Βρυξέλλες στις 31.10.1995, η εξέλιξη των κατά κεφαλήν δαπανών για παροχές κοινωνικής προστασίας παρουσίασαν - σε σταθερές τιμές του 1985 - μια δραματική πτώση.

Οπως φαίνεται στον Πίνακα 2, ενώ την περίοδο 1980 - 1985 η ετήσια αύξηση των κατά κεφαλήν δαπανών ήταν 10%, την αμέσως επόμενη πενταετία (1985 - 1990) έπεσε στο 1,5%. Την τριετία 1990 - 1993 η ετήσια αύξηση των κατά κεφαλήν δαπανών έπεσε ακόμα πιο κάτω, στο 1%. Η δραματική κατάσταση για τη χώρα μας σημειώνεται τη στιγμή που σε γενικό επίπεδο στην Ευρώπη η ετήσια εξέλιξη των αντίστοιχων δαπανών αυξήθηκε από 2% την πενταετία 1980 - 1985 σε 4% την περίοδο 1990 - 1993.

Η "κοινωνική προστασία" είναι ένας ευρύτερος όρος και βασικά περιλαμβάνει - για να μιλήσουμε με τους ελληνικούς όρους - τις δαπάνες για την κοινωνική ασφάλιση, την υγεία και την πρόνοια.

Οι χρονικές περίοδοι που παρουσιάζει η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι σημαδιακές:

• Την περίοδο 1980 - 1985 υπήρξε μια σχετική ώθηση στους παραπάνω τομείς. Θυμίζουμε τη θεσμοθέτηση και εφαρμογή του Εθνικού Συστήματος Υγείας, καθώς και τη διαμόρφωση των κατώτερων συντάξεων του ΙΚΑ (1.1.1986) στα 20 ημερομίσθια του ανειδίκευτου εργάτη.
• Από το 1985 και μετά αρχίζουν τα σταθεροποιητικά προγράμματα, με αρχιτέκτονα το σημερινό πρωθυπουργό και υπουργό των τότε κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ, Κ. Σημίτη.

Ειδικότερα για την υγεία οι δείκτες είναι στην κυριολεξία απελπιστικοί όπως δείχνει ο Πίνακας 3.

Η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση των "δώδεκα", όσον αφορά τις κατά κεφαλήν δαπάνες για την υγεία. Η χώρα μας δαπανά 404 δολάρια κατά κεφαλήν, με πρώτη τη Γερμανία με 1.659 δολάρια. Ο μέρος όρος της κατά κεφαλήν δαπάνης στην Ευρωπαϊκή Ενωση είναι 1.154 δολάρια και κάτω απ' αυτό, εκτός απ' τη χώρα μας, είναι η Ισπανία (848), η Ιρλανδία (840) και η Πορτογαλία (620). Το ενδιαφέρον για τη χώρα μας είναι ότι οι κατά κεφαλήν δαπάνες βρίσκονται και κάτω απ' το "μισό" του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Στις 12 - 14 Μάη 1994 έγινε στη Ρόδο ένα διήμερο φόρουμ των υπουργών Υγείας της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ενας απ' τους κύριους ομιλητές ήταν ο μακαρίτης Αγγλος καθηγητής Εϊμπελ Σμιθ, ο οποίος, αναφερόμενος στη "συγκράτηση των δαπανών για την υγεία" μίλησε "έξω απ' τα δόντια": Το βασικό ερώτημα, είπε, είναι το "τι μπορούν και πρέπει να πληρώνουν οι ασφαλισμένοι απ' την τσέπη τους. Μήπως θα έπρεπε να εξαιρεθεί η παροχή μερικών υπηρεσιών από τις ασφαλιστικές παροχές και να πληρώνονται από τα άτομα και τις οικογένειές τους; ".

Με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ ο υγειονομικός τομέας μπήκε στο στόχαστρο του νεοφιλελευθερισμού με, όπως σημειώνει ο καθηγητής των Οικονομικών της Υγείας Γ. Κυριόπουλος, δυο στόχους:

• Τη συρρίκνωση των κοινωνικών εξόδων αναπαραγωγής της εργασίας και του ανθρώπινου κεφαλαίου.
• Τον έλεγχο του χώρου αυτού από το αναπτυσσόμενο ιατροβιομηχανικό σύμπλεγμα.

Το εγχείρημα αυτό εισάγεται ως προσπάθεια ορθολογισμού και βελτίωσης της αποδοτικότητας των διατιθέμενων σπάνιων πόρων και συνοδεύεται από την αποκρατικοποίηση - ιδιωτικοποίηση και την αναίρεση βασικών αρχών και δικαιωμάτων του πολίτη, όσον αφορά την ισότιμη πρόσβασή του στις υπηρεσίες υγείας.

Απ' αυτή τη φιλοσοφία διαπερνώνται όσα σχέδια νόμων είδαν το φως της δημοσιότητας, των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ. Ο περιορισμός των κοινωνικών δαπανών, εκτός απ' το "καλό πεδίο" που αφήνει στον ιδιωτικό τομέα υγείας, θα σημάνει και υπερφόρτωση του ΙΚΑ, όπως προκύπτει απ' τις προεκλογικές εξαγγελίες του Κ. Σημίτη για την περίθαλψη των αγροτών και την εφαρμογή του οικογενειακού γιατρού απ' τα πολυιατρεία του Ιδρύματος.

Γ. Μ.