Οι αντιδραστικές αλλαγές που προωθεί η κυβέρνηση στην παιδεία συνδέονται άρρηκτα με το σύνολο της συντηρητικής αναδιάρθρωσης, που επιχειρείται στην ΕΕ και τις άλλες καπιταλιστικές χώρες. Η εκπαίδευση αποτελεί στόχο και μέσο αυτής της πολιτικής.

Οι αλλαγές στην αξιολόγηση του εκπαιδευτικού και του μαθητή συνδέονται και αυτές με τους ευρύτερους σκοπούς της παραπάνω αναδιάρθρωσης: τους εκπαιδευτικούς, τους οικονομικούς, τους πολιτικούς, τους ιδεολογικούς. Συντελούν στην αναπαραγωγή του συστήματος προς το αντιδραστικότερο.

Οι αρχές - δόγματα της ΕΕ, "αποδοτικότητα, ανταποδοτικότητα, ανταγωνιστικότητα - ευελιξία - νέοι πόροι", βρίσκουν πλήρη εφαρμογή και στην εκπαίδευση. Με αυτή την οπτική γωνία, ας δούμε μερικές μόνο όψεις των κυβερνητικών αποφάσεων και σχεδίων για την αξιολόγηση.

Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών χρησιμοποιείται για την ανατροπή των εργασιακών σχέσεων και στην εκπαίδευση. Η μονιμοποίηση, η μισθολογική και βαθμολογική εξέλιξη συνδέονται με την έκθεση αποδοτικότητας. Προωθείται ο ασφυκτικός διοικητικός έλεγχος, η χειραγώγηση και η ιδεολογική τρομοκρατία του εκπαιδευτικού. Θα αναπτυχθεί μεταξύ εκπαιδευτικών ο ανταγωνισμός για το μοίρασμα της λιτότητας. Θα υπάρχουν "μη ικανοί", "ικανοί" και "ικανότεροι". Η όποια παιδαγωγική ελευθερία και η ανάπτυξη κριτικού πνεύματος θα δώσει τη θέση της ολοκληρωτικά σε μια διεκπεραιωτική διδασκαλία, που πρέπει να καλύψει οπωσδήποτε και μόνο όχι πια την περίφημη "διδακτέα" ύλη, αλλά την "εξεταστέα". Ο τύπος των εξετάσεων - επιφανειακή γνώση - και το πλήθος τους θα αποξηράνουν και τα μαθήματα, που σήμερα δίνουν σημαντικά ερεθίσματα για ευαισθητοποίηση, κοινωνικοποίηση και πολιτικοποίηση των παιδιών.

Ο σκληρός ανταγωνισμός, το δικαίωμα να δίνουν μια φορά μονάχα εξετάσεις για το Πανεπιστήμιο, οι εκπαιδευτικές ανισότητες που θα ενταθούν στο έπακρο, θα μεγαλώσουν τις αποστάσεις ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές και την οικογένειά τους. Οι σχέσεις τους θα πάρουν περισσότερο ανταγωνιστικό και συγκρουσιακό χαρακτήρα. Για την απόρριψη και το γκρέμισμα των ονείρων υπεύθυνοι θα θεωρούνται οι εκπαιδευτικοί.

Αμεσα συνδέεται η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών και των μαθητών. Στα άρθρα 4 και 5 του σχεδίου ΠΔ για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών ρητά αναφέρονται "δείκτες μέτρησης" και ότι "θα υπάρχει επαναξιολόγηση" των εκπαιδευτικών "αν διαπιστώνεται σημαντική απόκλιση ανάμεσα στην ατομική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών ενός σχολείου και της αξιολόγησης της σχολικής μονάδας". Εξάλλου άλλη "αντικειμενική μέτρηση" από τις επιδόσεις των μαθητών στις εξετάσεις δε φαίνεται να υπάρχει για τη λογική της κυβέρνησης. Ολοι γνωρίζουμε ότι στις επιδόσεις των μαθητών αποφασιστικότατο, καθοριστικό ρόλο παίζει το περιβάλλον του παιδιού (οικονομικό, κοινωνικό και μορφωτικό). Προφανώς, οι εκσυγχρονιστές μας βρήκαν τον τρόπο να τιμωρήσουν τους εκπαιδευτικούς που εργάζονται σε δυσμενέστερες συνθήκες... Το όραμά τους όμως δε σταματά εδώ. Το επόμενο βήμα θα είναι η σύνδεση των μαθητικών επιδόσεων με τη χρηματοδότηση των σχολείων (ανταποδοτικότητα). Σε κάποιους ίσως αυτά να φαίνονται υπερβολικά. Αυτό όμως είναι το πνεύμα του ΟΟΣΑ στην κωδικοποίηση που έχει κάνει για την αξιολόγηση της εκπαίδευσης (Παρίσι, 1991).

Ενδιαφέρον παρουσιάζει ό,τι σχετικά συμβαίνει εδώ και μια πενταετία στη Βρετανία, μία χώρα που εφαρμόζει πρώτη και με τη μεγαλύτερη πιστότητα τις κατευθύνσεις του ΟΟΣΑ και αποτελεί οδηγό για τις άλλες χώρες της ΕΕ.

Εκεί, λοιπόν, το ύψος της χρηματοδότησης των σχολείων καθορίζεται από την αξιολόγηση της σχολικής μονάδας, τις επιδόσεις των μαθητών στις εξετάσεις και τον αριθμό των μαθητών της. Μόνο που οι γονείς έχουν το δικαίωμα να εγγράψουν τα παιδιά τους σε όποιο σχολείο επιθυμούν, αφού πληροφορηθούν τις εκθέσεις των αξιολογητών για τα σχολεία της περιοχής. Ετσι, πριμοδοτούνται και οικονομικά τα σχολεία που ευνοούνται κοινωνικά και μορφωτικά...

Πριν από την εφαρμογή των παραπάνω ρυθμίσεων, οι βρετανικές εφημερίδες φρόντισαν να δημοσιεύσουν τις μαθητικές επιδόσεις στις εξετάσεις όλων των σχολείων της επικράτειας. Πέρσι και στην Ελλάδα για πρώτη φορά δημοσιεύτηκαν πίνακες όλων των σχολείων της χώρας με τις επιδόσεις των μαθητών στις πανελλαδικές του 1996. Επιλεκτική διαρροή από το υπουργείο προς τα "ΝΕΑ". Τέτοια στοιχεία, που αποκαλύπτουν την ταξικότητα του εκπαιδευτικού συστήματος, ήταν μέχρι τώρα από τα επιμελώς περιφρουρούμενα. Απομένει να μπει και η επόμενη ψηφίδα στο αντιεκπαιδευτικό ψηφιδωτό της κυβέρνησης. Εάν, φυσικά, της το επιτρέψουμε.

Ούτε είναι τυχαίο ότι τα τελευταία χρόνια οι υπουργοί Παιδείας, με επιμονή και ολοφάνερη φροντίδα, μιλούν για την εκπαίδευση με καθαρά "οικονομικούς" όρους. Η γνώση ίσον "προϊόν", ο γονιός, ο μαθητής ίσον "πελάτες - καταναλωτές". Χαρακτηριστική η πρόσφατη παρουσία του υφυπουργού Ανθόπουλου στην ΕΤ-3 (εκπομπή "Νόστος", 14/2).

Ανάλογο πνεύμα μεταφέρουν και οι εκλαϊκευτές του υπουργείου Παιδείας στα διάφορα σεμινάρια προς τους διευθυντές σχολείων και διοικητικούς υπαλλήλους. Εκεί ακούστηκαν απόψεις ότι οι διευθυντές πρέπει να συνηθίσουν πλέον να βλέπουν το σχολείο ως "επιχείρηση που έχει κόστος και απόδοση" ή ότι "οι δαπάνες για την παιδεία ήδη είναι υψηλές" ή "τι είναι για τους γονείς να δίνουν 200-300 χιλιάδες το χρόνο, αφού έτσι και αλλιώς τα πληρώνουν σε ιδιώτες" (Σεμινάρια Β Διεύθυνσης Θεσσαλονίκης).

Σήμερα το υπουργείο Παιδεία ζητά από τους Συλλόγους των Γονέων να εκφράσουν τη γνώμη τους για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, δε ζήτησε τη γνώμη των γονιών για την αξιολόγηση των μαθητών, για το σύστημα πρόσβασης στο Πανεπιστήμιο, για το νόμο πριν από την ψήφισή του, για την εκπαιδευτική πολιτική που εφαρμόζει τόσα χρόνια.

Και όμως ακόμα υπάρχουν ορισμένοι που διατείνονται ότι το υπουργείο Παιδείας δεν έχει πολιτική, ότι προχωράει χωρίς πρόγραμμα και μέθοδο. Πολιτική έχει και είναι αντιεκπαιδευτική, είτε υπουργός είναι ο Γ. Σουφλιάς, είτε ο Γ. Παπανδρέου, είτε ο Γερ. Αρσένης, είτε ο διάδοχός του.

Αυτή την πολιτική ακριβώς καλούμαστε να ανατρέψουμε. Μπορούμε.

Θανάσης ΚΡΟΥΣΤΑΛΛΗΣ

Θεσσαλονίκη