Μια παρατήρηση, που έχω να κάνω, σε ό,τι αφορά τον προσυνεδριακό διάλογο, είναι ότι πολλοί σύντροφοι καταφεύγουν σε μεγάλη πολυλογία (βερμπαλισμό), πράγμα, που, κατά τη γνώμη μου, δεν ωφελεί από πολλές πλευρές. Κι αυτό το λέω εγώ, που είμαι δάσκαλος στο επάγγελμα - συνταξιούχος. Ο νοών νοείτω!

Ειδικά, θέλω να σταθώ στις απόψεις του συντρόφου ΘΑΝΑΣΗ ΚΑΠΕΛΕΝΤΖΗ από την Κόρινθο, που δημοσιεύτηκαν στη σελίδα 15 του «Ρ» της Τρίτης 14-11-2000. Πιστεύω, λοιπόν, ότι οι απόψεις του εν λόγω συντρόφου, σε ό,τι αφορά τις αιτίες που οδήγησαν στην κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού στη Σοβ. Ενωση και τις άλλες Ανατολικές Χώρες, είναι βασικά σωστές. Και για να μην πολυλογώ θα 'θελα να προσθέσω ότι οι αιτίες αυτές θα γίνουν, ακόμη περισσότερο κατανοητές, όταν τεκμηριώνονται και με συγκεκριμένα παραδείγματα και υποδείξεις αποφυγής στο μέλλον. Π.χ. ο κάθε εργαζόμενος, το σύνολο των εργαζομένων στο σοσιαλισμό, θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο αποδοτικοί στη δουλιά τους, πράγμα, όμως, που δε συνέβαινε στις περισσότερες περιπτώσεις. Οι αιτίες πολλές και κυρίως: α) Γιατί να εργάζομαι καλά - αποδοτικά, αφού παίρνω ή σχεδόν παίρνω ίδια με τον άλλον, που δουλεύει λιγότερο (ποσοτικά και ποιοτικά πολλές φορές);! β) Γιατί να εργάζομαι καλά, αφού κι αν με απολύσουν θα πάω πιο πέρα, στην ίδια πόλη, στην ίδια περιοχή ή και σε μίαν άλλη και θα βρω δουλιά;! Και στο σημείο αυτό, θέλω να πω ότι ήταν μεγάλο λάθος της κομματικής και της κρατικής ηγεσίας, που κατάρτιζε τα παραγωγικά σχέδια (πλάνα) - πενταετή, τριετή, ετήσια... έτσι που να μην υπάρχει άνεργος μέσα στο λαό - ανάμεσα, εννοείται στους ικανούς προς εργασία πολίτες. Καλή και άγια η θέση αυτή: Να μην υπάρχει άνεργος. Ομως, οι ασυνείδητοι - και είναι πολλοί αυτοί και μάλιστα στα πρώτα χρόνια, κυρίως λόγω των κληρονομημένων αδυναμιών και αμαρτιών από το προηγούμενο καθεστώς της εκμετάλλευσης. Αυτό ακριβώς, το εκμεταλλεύονταν (οι ασυνείδητοι), με αποτέλεσμα η παραγωγή να χωλαίνει ποσοτικά και ποιοτικά και, ταυτόχρονα, η αγορά να γίνεται ολοένα και πιο πτωχή. Καλή, επαναλαμβάνω και άγια η θέση αυτή: Να μην υπάρχει άνεργος. Αφού, έτσι κι αλλιώς, και ιδίως τα πρώτα χρόνια, μετά την κατάληψη της εξουσίας, οι ασυνείδητοι είναι πολλοί. Γιατί, λοιπόν, να βρίσκουν τόσο εύκολα δουλιά κι έτσι να γράφουν «στα παλιά τους υποδήματα» τη διεύθυνση εκείνης της επιχείρησης, που τους απέλυσε; Εδώ πρέπει, επίσης, να επισημάνουμε ότι η κάθε επιχείρηση που επισήμαινε τέτοιους ανεπανόρθωτα αδιόρθωτους - ζαμανφουτιστές - προκειμένου να τους απολύσει το σκεπτόταν πάρα πολύ, γιατί γνώριζε πως δύσκολα θα βρει άλλους να τους αντικαταστήσει. Ετσι τίθεται το ερώτημα: Τι έπρεπε να γίνει; Κατόπιν μελέτης πολλά μπορούσαν να γίνουν, για να περιοριστεί το κακό.

Επειτα, σε ορισμένους - αποφασιστικούς θα 'λεγα - τομείς της λαϊκής (εθνικής) οικονομίας, έγιναν κι άλλα σοβαρά λάθη, που έβαλαν κι αυτά τη σφραγίδα τους για την κατάρρευση του σοσιαλιστικού καθεστώτος. Στη Βουλγαρία, π.χ., όσο ζούσε ο Γ. Δημητρόφ, πρώην γραμματέας της Γ` Διεθνούς, σαν αρχηγός του Βουλγάρικου Κομμουνιστικού Κόμματος και του κράτους - πέθανε τον Ιούνη του 1949 - δεν επέτρεψε να ασκηθεί βία, ώστε να συνεταιριστικοποιηθούν τα αγροτικά - ατομικά νοικοκυριά - σε σοσιαλιστική βάση, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ο Γ. Δημητρόφ, στο συγκεκριμένο θέμα, εφάρμοσε στην πράξη αυτά που είχε πει ο Λένιν για την αγροτική τάξη: Οτι, δηλαδή, η αγροτική τάξη είναι η πιο αξιοθρήνητη και λόγω αμορφωσιάς και για το λόγο ακόμη ότι οι αγρότες - ακόμη και οι μικρομεσαίοι - για να μην πούμε μόνον οι μεγαλοκτηματίες, συνδέουν την ύπαρξή τους, όλο τους το είναι με αυτό που λέγεται ιδιοκτησία πάνω στη γη που καλλιεργούν. Και συ πας τώρα - το Κόμμα, η σοσιαλιστική κυβέρνηση - και τον εξαναγκάζεις, με βίαιο τρόπο, να βάλει αυτή τη γη, που τη θεωρεί ιδιοκτησία του, στο σοσιαλιστικό εργατο-αγροτικό συνεταιρισμό. Ε, αυτό δεν το ανέχεται και μοναδικός τρόπος να αντιδράσει, αφού ενταχθεί βίαια, είναι να μην εργάζεται συνειδητά - αποδοτικά, με συνέπεια την αισθητή πτώση της αγροτικής παραγωγής - ποιοτικά και ποσοτικά.

Οσο, λοιπόν, ζούσε ο Γ. Δημητρόφ, σαν ηγέτης του κόμματος και του κράτους στη Βουλγαρία, τέτοιο λάθος δεν επέτρεψε να γίνει. Οργανώθηκαν βέβαια, σε εθελοντική βάση, οι σοσιαλιστικοί εργατο-αγροτικοί συνεταιρισμοί σ' όλη την ύπαιθρο. Κατ' αρχήν από τα μέλη, τους φίλους και τους οπαδούς του κόμματος και της σοσιαλιστικής κυβέρνησης. Κι, όπως ήταν φυσικό, στην αρχή, ένα μικρό σχετικά ποσοστό των αγροτικών ατομικών νοικοκυριών εντάχθηκε στους εν λόγω συνεταιρισμούς. Στη συνέχεια, όμως, βλέποντας ότι αυτοί (οι αγρότες) που έμεναν - εκτός - κι ήταν ακόμη οι περισσότεροι - στην πραγματικότητα «κοπάνιζαν νερό στο μουρτάρι», που λέει και η λαϊκή παροιμία, ένας - ένας πια ζητούσε εθελοντικά να ενταχθεί. Γιατί; Γιατί το κράτος κάλυπτε παντοιοτρόπως - με μηχανήματα, με λιπάσματα, με φάρμακα, εργαλεία κλπ. - τους σοσιαλιστικούς συνεταιρισμούς κι ακόμη διέθετε, στο εσωτερικό και το εξωτερικό εμπόριο, τα προϊόντα τους σε αποδοτικότερες τιμές, ενώ οι εκτός συνεταιρισμού αγρότες αντιμετώπιζαν δυσκολίες σε όλα αυτά, μέχρι και αδιέξοδα.

Ετσι, μελετημένα και σταθερά, προχωρούσε η συνεταιριστικοποίηση της γης στη Βουλγαρία, μέχρι την άνοδο στην εξουσία του συντρ. Βάλκο Τσερβένκοφ. Απ' όσο θυμάμαι, αυτό έγινε το 1952 ή το 1953. Ο Β. Τσερβένκοφ, ήταν ένας πιστός στο κόμμα και πολύ μορφωμένος σύντροφος (είχε κάμει πολλές σπουδές στη Σοβιετική Ενωση μετά το 1923, οπόταν είχε καταφύγει εκεί ως πολιτικός πρόσφυγας). Αναλαμβάνοντας, λοιπόν, την εξουσία - κομματική και κρατική - ένα από τα πρώτα ζητήματα, που τον απασχόλησαν, ήταν το θέμα: «Συνεταιριστικοποίηση της Αγροτικής Οικονομίας». Κι όταν οι υπεύθυνοι τον πληροφόρησαν σε ποιο ποσοστό έχει φθάσει η συνεταιριστικοποίηση αυτή, ο Β. Τσερβένκοφ, όπως είπαν οι «κακές» γλώσσες τότε, δεν έμεινε καθόλου ευχαριστημένος κι έδωσε, τρόπον τινά, εντολή να ασκηθεί ακόμη και βία, ώστε στο συντομότερο δυνατό - σε ένα χρόνο το πολύ - να έχει πλήρως ολοκληρωθεί.

Εγώ, τότε, ήμουν εκεί στη Βουλγαρία. Και η δουλιά μου, εκτός των άλλων, ήταν να περιέρχομαι δυο - τρεις φορές το μήνα, από το ένα άκρο της χώρας ως το άλλο, για να παρακολουθώ, να ελέγχω και να καθοδηγώ τους 12 παιδικούς σταθμούς των Ελληνόπουλων, που είχαν καταφύγει εκεί, λόγω του εμφυλίου πολέμου! Ετσι είχα και πολλές γνωριμίες σε χωριά και κωμοπόλεις της βουλγαρικής υπαίθρου και μάθαινα τα καθέκαστα.

Τότε, λοιπόν, για την επίσπευση της αγροτικής συνεταιριστικοποίησης, με τη βία εννοείται, πέσανε ακόμη και μερικά κεφάλια αντιδρώντων.

Ολα αυτά και μια σειρά άλλες αιτίες και αντικειμενικές δυσκολίες, ιδίως στα πρώτα χρόνια της οικοδόμησης του σοσιαλισμού, και μετά το θάνατο του Στάλιν όπως: Καρεκλοθηρία, οικογενειακότητες - αφού βάζανε πρωθυπουργούς και υπουργούς, ακόμη και στενούς συγγενείς τους, π.χ. ο Τσαουσέσκου τη σύζυγό του ή ο Ζίβκοφ τη θυγατέρα του κλπ., κλπ., δημιούργησαν πολλές δυσανασχετήσεις και δυσαρέσκειες στον κόσμο, πράγμα που εκμεταλλεύτηκε ο αντίπαλος (καπιταλισμός - ιμπεριαλισμός) που μέσω και των πρακτόρων του (Γκορμπατσόφ, Γιέλτσιν κ.ά.) - πέτυχε, προσωρινά θα έλεγα, την ανατροπή του σοσιαλισμού. Και λέω προσωρινά, γιατί οι νόμοι της ιστορικής εξέλιξης θα κάνουν οπωσδήποτε τη δουλιά τους. Και μάλιστα, τόσο γρηγορότερα, όσο ο υποκειμενικός παράγοντας, δηλ. τα κομμουνιστικά κόμματα στέκουν στο ύψος της μεγάλης αποστολής τους. Ιδού, λοιπόν, το χρέος κάθε συντρόφου ξεχωριστά κι όλων μαζί.

ΥΓ. Παρόμοιο κείμενο, πιο αναλυτικό, έστειλα στο «Ρ», όταν ήταν υπεύθυνος κάποιος, ονόματι Καρτερός. Είναι μου φαίνεται κι αυτός αποστάτης και ανήκει στο ΣΥΝ και δεν το δημοσίευσε. Σίγουρα το πέταξε.

Ψευδώνυμο στην παρανομία: Βασίλης

Συντ. δάσκαλος και γραμματέας του Παρ/τος Ζακύνθου της ΠΕΑΕΑ