Τι είναι ο «χαρακτήρας της εποχής»;

Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ της εποχής προσδιορίζει μια μεγάλη χρονικά ιστορική περίοδο, με κριτήριο την ταξική πάλη και ποιας κοινωνικής τάξης το κίνημα μπορεί να δώσει κοινωνική πρόοδο, να κινήσει την κοινωνία προς τα μπρος. Για να καθοριστεί ο χαρακτήρας μιας ιστορικής εποχής παίρνεται υπόψη η διαλεκτική σχέση του αντικειμενικού - υποκειμενικού στην ιστορική κίνηση, η αλληλεπίδρασή τους. Ο χαρακτήρας της εποχής καθορίζει και το χαρακτήρα των κοινωνικών επαναστάσεων και εξαρτάται από την ωριμότητα των υλικών προϋποθέσεων(αντικειμενικό) για το πέρασμα από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό, που είναι καθήκον του εργατικού κινήματος (υποκειμενικό).

Ο ΛΕΝΙΝ, στηριζόμενος σε αυτήν τη θέση, υιοθέτησε στην ιστορική περιοδολόγηση του καπιταλισμού την άποψη (που επεξεργάστηκαν άλλοι μαρξιστές) για τρεις εποχές στην ιστορική εξέλιξη του καπιταλισμού. Ο Λένιν στο άρθρο του «Κάτω από ξένη σημαία»(«Απαντα», τ. 26, σελ. 143) αναφέρει: «Η συνηθισμένη διαίρεση των ιστορικών εποχών, που έχει πολλές φορές γίνει στη μαρξιστική φιλοσοφία και που επαναλήφθηκε από τον Κάουτσκι είναι η παρακάτω: 1) 1789-1871 2) 1871-1914 3) 1914--».

Εννοείται ότι εδώ, όπως και παντού στη φύση και στην κοινωνία, τα όρια είναι συμβατικά και κινητά σχετικά και όχι απόλυτα.

Η ΠΡΩΤΗ ΕΠΟΧΗ, από τη μεγάλη Γαλλική Επανάσταση έως το γαλλοπρωσικό πόλεμο και την Κομμούνα, είναι η εποχή της ανόδου της αστικής τάξης, της ολοκληρωτικής νίκης της. Είναι η άνοδος των αστικοδημοκρατικών κινημάτων γενικά, των αστικοεθνικών ειδικά, η εποχή της συντριβής της φεουδαρχίας.

Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΠΟΧΗ είναι η εποχή της ολοκληρωτικής κυριαρχίας και της παρακμής της αστικής τάξης, η εποχή του περάσματος από την προοδευτική αστική τάξη στο αντιδραστικό και αντιδραστικότατο χρηματιστικό κεφάλαιο. Είναι η εποχή της προετοιμασίας και της αργής συγκέντρωσης δυνάμεων από την εργατική τάξη για το δικό της κίνημα.

Η ΤΡΙΤΗ ΕΠΟΧΗ που μόλις αρχίζει, βάζει την αστική τάξη «στην ίδια κατάσταση» που βρίσκονταν οι φεουδάρχες την πρώτη εποχή. Είναι η εποχή του ιμπεριαλισμού και των ιμπεριαλιστικών πολέμων. Είναι η εποχή των εργατικών επαναστάσεων.

Η εποχή μας λοιπόν είναι εποχή του ιμπεριαλισμού. Είναι η εποχή όπου η μόνη τάξη που το κίνημά της μπορεί να δώσει κοινωνική πρόοδο είναι η εργατική τάξη και ο αγώνας της για το σοσιαλισμό. «Ο καπιταλισμός από προοδευτικός που ήταν έγινε τώρα αντιδραστικός, ανέπτυξε σε τέτοιο βαθμό τις παραγωγικές δυνάμεις, που η ανθρωπότητα πρέπει είτε να περάσει στο σοσιαλισμό, είτε επί χρόνια ή και επί δεκαετίες να υφίσταται την ένοπλη πάλη των "μεγάλων" Δυνάμεων, για την τεχνητή διατήρηση των αποικιών, των μονοπωλίων, των προνομίων και της κάθε λογής καταπίεσης» (Λένιν: «Σοσιαλισμός και πόλεμος», «Απαντα», τ. 26, σελ. 320).

ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΗ εποχή που έχει ήδη αρχίσει με συμβατικό όριο το 1914, χρονιά έναρξης του Α' Παγκόσμιου Πολέμου, σημαίνει ότι έχει αρχίσει να διαμορφώνεται το διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα. Εδώ αναδεικνύεται η ωριμότητα των υλικών όρων για το πέρασμα στο σοσιαλισμό, από τη σκοπιά της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων και κυρίως της εργατικής τάξης, που είναι η κυριότερη παραγωγική δύναμη. Γι' αυτό το καθήκον που βάζει μπροστά της η ανθρωπότητα είναι το πέρασμα στο σοσιαλισμό και είναι καθήκον της εργατικής τάξης ως ηγέτιδας δύναμης στη σοσιαλιστική επανάσταση.