Παρατηρούμε στη χώρα μας μια μεταστροφή της κοινωνικής πολιτικής, που αφορά στα Προγράμματα τα οποία απευθύνονται στους χρήστες τοξικών ουσιών. Η Ευρωπαϊκή Ενωση, στο πνεύμα της γενικότερης μείωσης των κοινωνικών δαπανών, όλο και λιγότερο προσβλέπει στο χώρο της απεξάρτησης και της κοινωνικής επανένταξης και περιορίζει την πολιτική της στη μείωση της βλάβης. Η πολιτική αυτή αποτελεί μια εκδήλωση της γενικότερης στάσης για άρνηση της αντιμετώπισης των βαθύτερων αιτιών του φαινομένου της χρήσης ουσιών. Οι εξαρτημένοι βρίσκονται στα όρια του κοινωνικού αποκλεισμού, είτε με την κατασταλτική αντιμετώπιση, είτε με τη φαρμακευτική, είτε με την ιδρυματοποίηση που από πολλούς επιχειρείται.

Η αναγκαιότητα για τη χάραξη μιας εθνικής στρατηγικής για την καταπολέμηση του προβλήματος των ναρκωτικών είναι πλέον πρωταρχικής σημασίας. Ενα σαφές πλαίσιο λειτουργίας το οποίο θα περιγράφει την πολιτική ανάπτυξης, θα ορίζει τις προτεραιότητες, θα αξιοποιεί το ανθρώπινο δυναμικό και τους πόρους, ενώ θα περιορίζει τις πιθανότητες σύγκρουσης ή αλληλοεπικάλυψης μεταξύ των φορέων που εμπλέκονται στην αντιμετώπιση του προβλήματος, είναι αυτό που σήμερα απαιτείται.

Παρ' όλα αυτά, η εθνική πολιτική και στρατηγική παραμένει σε πολλά σημεία πρόχειρη, έχει ευκαιριακό χαρακτήρα και πολύ συχνά εξαρτάται από ορισμένα άτομα, που συμβαίνει να βρίσκονται κοντά στα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Πολλές φορές δημιουργείται σύγχυση σε σχέση με τις έννοιες, τους στόχους, τις διαδικασίες και τα αποτελέσματα. Ετσι, λοιπόν, η αποτοξίνωση κινδυνεύει να ταυτιστεί με την απεξάρτηση, η μείωση της βλάβης με την πρόληψη, η αποτελεσματικότητα με την ανικανότητα.

Με την εξάπλωση του ιού του ΕΪΤΖ και με τη συνεχή αύξηση της επικινδυνότητας των τοξικών ουσιών, η εφαρμογή των προγραμμάτων συντήρησης με μεθαδόνη έχει υιοθετηθεί από αρκετές κυβερνήσεις, ως πρόγραμμα περιορισμού των αρνητικών συνεπειών της κατάχρησης των παράνομων ουσιών. Αυτή η πολιτική του περιορισμού της βλάβης (harm reduction), σε συνδυασμό με τον περιορισμό των κονδυλίων για την πρόνοια, έχει οδηγήσει στην εφαρμογή και άλλων προγραμμάτων, όπως δωρεάν χορήγηση ηρωίνης, συρίγγων, προφυλακτικών κλπ. Αν και η λογική της φαίνεται να έχει κάποια συνέπεια, κρύβει πολλαπλούς κινδύνους, γιατί υποκαθιστά τα κοινωνικά προγράμματα και τις ουσιαστικές κοινωνικές υπηρεσίες, με την προσφορά κάποιων αντικειμένων. Η τοποθέτηση αυτόματων μηχανημάτων, που θα προσφέρουν αυτά τα είδη, αποτελεί τη "σύγχρονη" αντίληψη για τη μείωση της βλάβης που προξενεί η εμπλοκή με τις παράνομες ψυχοτρόπους ουσίες.

Ενώ, όπως φαίνεται, υπάρχουν πάρα πολλές απόψεις που αφορούν στην αιτιολογία και τις παρεμβάσεις που σχετίζονται με την εξάρτηση από ψυχοτρόπους ουσίες, με αποτέλεσμα οι συγκρούσεις των επαγγελματιών γύρω από αυτό το θέμα να έχουν πολλές φορές οδηγήσει σε αδιέξοδο, σε αυτό που όλοι συμφωνούν είναι ότι η εξάρτηση από ψυχοτρόπους ουσίες καθώς και η προσπάθεια απεξάρτησης είναι μια μακρόχρονη και αρκετά εξατομικευμένη διαδικασία.

* Ο Χ. Πουλόπουλος είναι διευθυντής του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ).