Ακόμη δεν κατακάθισε ο κουρνιαχτός της κυβερνητικής προπαγάνδας και η παιδεία των "ανοιχτών οριζόντων" αποκαλύπτεται μπροστά στα μάτια μας: Το φιλτράρισμα των μαθητών του λυκείου, ο περιορισμός της μόρφωσης, η προώθηση της στενής επαγγελματικής κατάρτισης στη θέση της εκπαίδευσης.

Η αναθεώρηση της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης έρχεται να υπηρετήσει τη "διά βίου εκπαίδευση" κι έχει βασική της αρχή "την οργάνωση διαφόρων εκπαιδευτικών διαδρομών". Ο γνωστός Ντελόρ σε έκθεση προς την ΟΥΝΕΣΚΟ υπογραμμίζει: "Οι διαφοροποιήσεις στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση... πρέπει να προσφέρουν μια αξιόπιστη λύση στην πρόκληση της μαζικοποίησης, καταστέλλοντας την έμμονη ιδέα της βασιλικής και μοναδικής οδού". Με άλλα λόγια δεν είναι για όλους το λύκειο, δεν είναι για όποιους - όποιους τα πανεπιστήμια. Ετσι, εκσυγχρονίζουν το παμπάλαιο απόφθεγμα ότι τάχα δεν τα παίρνουν όλοι - και δεν τα χρειάζονται - τα γράμματα.

Γι' αυτούς τους τελευταίους έρχεται να φροντίσει το νομοσχέδιο για τη "Μεταρρύθμιση στην Τεχνικο-επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση", που πρόσφατα δόθηκε στη δημοσιότητα. Αποτελεί την άλλη όψη του νόμου 2525/97 για το "Ενιαίο λύκειο...". Το νομοσχέδιο αυτό οικοδομεί, δίπλα στο εκπαιδευτικό σύστημα, ένα ξεχωριστό παραεκπαιδευτικό σύστημα, που βρίσκεται κάτω από τον άμεσο έλεγχο του ιδιωτικού τομέα. Αναφερόμαστε στο οικοδόμημα της λεγόμενης μεταγυμνασιακής, παραλυκειακής και μεταδευτεροβάθμιας κατάρτισης.

Ετσι ολοκληρώνεται η μεταρρύθμιση στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση: Φράζοντας τη ροή των μαθητών στο λύκειο, τους στρέφουν από πιο νωρίς στην κατεύθυνση των ΙΕΚ και της συνεχούς κατάρτισης.

Τόσο η λεγόμενη αρχική κατάρτιση, που παρέχεται στη χώρα μας στα ΙΕΚ, όσο και η συνεχής κατάρτιση, που ακολουθεί μέσα από το δίχτυ των διαφόρων ΚΕΚ, προγραμμάτων επιμόρφωσης, σεμιναρίων κτλ., δεν είναι παρά στενή και βραχυπρόθεσμη επαγγελματική ειδίκευση.

Η ίδια η Επιτροπή Ειδικών, που είχε συγκροτήσει το υπουργείο Παιδείας, πριν την ψήφιση του νόμου 2009/92 για τη θεσμοθέτηση των ΙΕΚ, ομολογούσε ότι "η επαγγελματική κατάρτιση παρέχει περιορισμένη δυνατότητα προσαρμογής σε νέα επαγγελματικά δεδομένα". Γι' αυτό μπορεί να είναι ειδίκευση ταχείας απόδοσης, γρήγορα όμως αχρηστεύεται από τις εξελίξεις στην παραγωγή κι ο εργαζόμενος - άνεργος στέλνεται για κατάρτιση από την αρχή. Αυτό το νέο μαρτύριο του Σισύφου βαφτίστηκε "διά βίου εκπαίδευση".

Και βέβαια στενή και στενότατη είναι η κατάρτιση, αφού δε στηρίζεται σε ένα πλατύ μορφωτικό υπόβαθρο, που μόνο η βασική εκπαίδευση μπορεί να δώσει. Αυτή την ανάγκη έρχεται να αναδείξει το αίτημα για διεύρυνση της βασικής εκπαίδευσης κι επέκτασή της στα 12 χρόνια για όλους, το αίτημα, δηλαδή, για ενιαίο δωδεκάχρονο υποχρεωτικό σχολείο. Και στηριγμένη σ' αυτή την εκπαίδευση μπορεί να δίνεται η ειδίκευση μέσα από Δημόσιες Ειδικές Επαγγελματικές Σχολές.

Ομως στην αντίθετη κατεύθυνση κινούνται οι αντιγραφείς της "Λευκής Βίβλου για την εκπαίδευση και την κατάρτιση". Η βασική εκπαίδευση δεν είναι γι' αυτούς παρά το ελάχιστο υπόβαθρο: γραφή, ανάγνωση, αρίθμηση, γνώση ξένης γλώσσας και τεχνικές χρησιμοποίησης των πηγών πληροφόρησης. Αποσπασματικές δηλαδή γνώσεις και δεξιότητες, που κι από την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση θα μπορούσαν να δίνονται. Γι' αυτό κι η κυβέρνηση, όταν αναφέρεται στο πρόβλημα των μαθητών που δεν ολοκληρώνουν την 9χρονη θεσπισμένη υποχρεωτική εκπαίδευση, δε νοιάζεται για την ενίσχυση και την αναδιάρθρωση της νυχτερινής εκπαίδευσης, αλλά για ταχύρυθμα προγράμματα, σαν κι αυτά των "σχολείων δεύτερης ευκαιρίας".

Η προώθηση της διά βίου κατάρτισης, που αποτελεί το εκπαιδευτικό ιδανικό των πολυεθνικών της ΕΕ, έχει συνέπεια μια πρωτοφανή υποβάθμιση της εκπαίδευσης, όλων των βαθμίδων. "Ο διαχωρισμός εκπαίδευσης και κατάρτισης είναι όλο και λιγότερο σαφής", λένε, κι εκδηλώνουν την προτίμησή τους για τις βραχυχρόνιες σπουδές και την πρόωρη ένταξη στην αγορά εργασίας (βλ. "Λευκή Βίβλο" για ανεργία, απασχόληση, ανταγωνιστικότητα).

Εδώ εντάσσεται και το ενδιαφέρον τους να αναδιαρθρώσουν την Τεχνικο-επαγγελματική Εκπαίδευση. Να τη μαζικοποιήσουν θέλουν, όχι όμως για να την αναβαθμίσουν.

Οταν το λύκειο προσανατολίζεται αποκλειστικά στην κούρσα για τα ΑΕΙ και τα ΤΕΙ, όταν οι εξετάσεις έρχονται ακόμη νωρίτερα, στη Β Λυκείου, αποβάλλονται μαζί με τα όποια στοιχεία γενικής μόρφωσης υπήρχαν ως σήμερα κι οι μάζες εκείνων των μαθητών που δε βλέπουν διέξοδο προς την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Αυτοί, οι "αποτυχημένοι" μαθητές θα διοχετεύονται στα Τεχνικά Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια (ΤΕΕ) πρώτου και δεύτερου κύκλου, που έρχονται να αντικαταστήσουν τις ΤΕΣ και τα ΤΕΛ αντίστοιχα. Οι σπουδές και τα απολυτήρια των ΤΕΕ δε θα δίνουν δικαίωμα πρόσβασης ούτε σε ΑΕΙ ούτε σε ΤΕΙ. Κι αυτή δηλαδή η δυνατότητα που υπήρχε για πρόσβαση στα ΤΕΙ ή και ΑΕΙ από τα ΤΕΛ δεν ισχύει στα ΤΕΕ. Κι ούτε συζήτηση πια μπορεί να γίνει για ισοτιμία των απολυτηρίων με αυτό του "Ενιαίου Λυκείου".

Επιπλέον, τα ΤΕΕ δε δίνουν τα ουσιαστικά προσόντα για την άσκηση ενός επαγγέλματος, αλλά αποτελούν μόνο τα πρώτα χαμηλότατα σκαλοπατάκια για τη μετέπειτα επαγγελματική κατάρτιση. Οπως ορίζει το νομοσχέδιο, "η νέα επαγγελματική εκπαίδευση πρέπει να εξασφαλίζει την απόκτηση επαγγελματικών γνώσεων, δεξιοτήτων - κλειδιών, ώστε να ενισχύουν την επαγγελματική κινητικότητα και την αξιοποίηση της συνεχιζόμενης κατάρτισης, και προσόντων, όπως... ικανότητα χρήσης πολλαπλών πηγών και αξιοποίηση των πληροφοριών για την επίλυση σύνθετων εφαρμογών". Καταλαβαίνουμε από αυτά πως η προσαρμογή του περιεχόμενου των σπουδών γίνεται προς τα κάτω.

Αλλά αυτό δε σημαίνει πως η διαδρομή στα ΤΕΕ είναι περίπατος. Καθώς οι σπουδές και τα απολυτήριά τους δε σημαίνουν τίποτε από μόνα τους, ακολουθεί ξεχωριστή διαδικασία "πιστοποίησης ικανοτήτων" για την πρόσβαση στην αγορά εργασίας. Οι απόφοιτοι του α κύκλου, αφού δηλαδή ολοκληρώσουν δυο έτη σπουδών τουλάχιστον, έχουν πρόσβαση στην αγορά εργασίας επιπέδου ΙΙ (το επίπεδο των σημερινών ΤΕΣ), μόνο μετά από πιστοποίηση σε νομαρχιακό επίπεδο. Οι απόφοιτοι του β κύκλου, δηλαδή μετά από ένα ακόμη χρόνο σπουδών, έχουν πρόσβαση στην αγορά εργασίας επιπέδου ΙΙΙ (το επίπεδο των σημερινών ΤΕΛ), μόνο μετά από πιστοποίηση σε εθνικό επίπεδο. Αρα, οι σπουδές και οι τίτλοι των ΤΕΕ δε δίνουν ούτε τα τυπικά προσόντα για την άσκηση επαγγέλματος.

Με την αποσύνδεση όμως των σπουδών από το επάγγελμα αχρηστεύεται η επαγγελματική εκπαίδευση, πολύ περισσότερο που ανώτερο επίπεδο στην αγορά εργασίας λογαριάζεται το Δίπλωμα Επαγγελματικής Κατάρτισης των ΙΕΚ, τα οποία θυμίζουμε ότι δεν εντάσσονται στο εκπαιδευτικό σύστημα κι ούτε αποτελούν ιδιαίτερη βαθμίδα. Ετσι, σε βάρος της Δημόσιας Τεχνικο-επαγγελματικής Εκπαίδευσης, ενισχύεται η ιδιωτική μεταδευτεροβάθμια κατάρτιση (ΙΕΚ). Και μάλιστα, μέσα από τη διαδικασία της πιστοποίησης των επαγγελματικών προσόντων (διαδικασία απόλυτα ελεγχόμενη από το μεγάλο κεφάλαιο), τα ΙΕΚ - για να γίνουν πιο ελκυστικά - θα παρουσιάζονται δήθεν ισότιμα επαγγελματικά με σχολές της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, ενώ βέβαια δεν παρέχουν πανεπιστημιακού επιπέδου σπουδές.

Η σημερινή πολιτική ολοκληρώνει τις προσπάθειες που γίνονταν στα τέλη της δεκαετίας του '80 και στις αρχές της δεκαετίας του '90. Να θυμίσουμε τους μεγάλους αγώνες των ΤΕΛ το 1988 για "μόρφωση - ειδίκευση - δουλιά για όλους", για να μην περιοριστεί η πρόσβασή τους στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, για να μη βγει η ειδίκευση έξω από τις σπουδές τους, για να μην υποτιμηθεί το πτυχίο τους. Ας θυμηθούμε ακόμη τους αγώνες των μαθητών το '92, ενάντια στο νόμο 2009 της ΝΔ, για κατάργηση των ΙΕΚ. Οι αγώνες αυτοί έχουν αφήσει παρακαταθήκες ζωντανά τα ίδια τα αιτήματά τους.

Η κατάληξη της Τεχνικο-επαγγελματικής Εκπαίδευσης δε μας παραξενεύει. Από τη γέννησή της προορισμένη για τα παιδιά της εργατικής τάξης, στενά πρακτική κι υποβαθμισμένη, τελείως αποσπασμένη από τη γενική εκπαίδευση και τις προοπτικές της. Κι η γενική εκπαίδευση με τη σειρά της, στενά θεωρητική κι αδιέξοδη για τους πολλούς, τελείως αποσπασμένη από τη ζωή και τις ανάγκες της. Κι αν οι αγώνες του λαϊκού κινήματος κι οι κατακτήσεις των σοσιαλιστικών χωρών ανάγκασαν στο παρελθόν τις αστικές κυβερνήσεις να κάνουν υποχωρήσεις, κι αυτές είχαν τα όριά τους: Την ταξικότητα του κοινωνικο-οικονομικού συστήματος. Ετσι, το ενιαίο σχολείο ούτε για την 9χρονη υποχρεωτική εκπαίδευση δεν εφαρμόστηκε, ενώ η αντίδρασή τους στο Πολυτεχνικό Σχολείο γενικής εκπαίδευσης, που εφαρμόστηκε στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, ήταν η προσθήκη κάποιων τεχνολογικών μαθημάτων στα σχολεία.

Σήμερα επιπλέον έχουμε απέναντί μας το νόμο για το "Ενιαίο Λύκειο", τα ΠΔ για την αξιολόγηση μαθητών κι εκπαιδευτικών και το νομοσχέδιο για την τεχνικο-επαγγελματική κατάρτιση. Μια γενική αντιμεταρρύθμιση της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, που έρχεται να οξύνει τα χρόνια προβλήματα του σχολείου. Κι ήδη, με την εφαρμογή της, ένα ποσοστό 30%, οι μαθητές δηλαδή των ΤΕΛ, των κλάδων ΕΠΛ, των νυχτερινών, ωθείται στην εγκατάλειψη του λυκείου. Γιατί οι κυρίαρχοι χρειάζονται πιο κερδοφόρο, αλλά και ακίνδυνο ανθρώπινο δυναμικό. Για να 'χουν γεμάτες τσέπες κι όσο το δυνατόν πιο ήσυχο από "κοινωνικούς κραδασμούς" κεφάλι.

Οι μαθητές τόσο των γενικών όσο και των άλλων σχολείων έχουν αναγνωρίσει το αποκρουστικό πρόσωπο της αντιμεταρρύθμισης. Οι αγώνες που ξεδιπλώνονται, και την επόμενη περίοδο αναμένεται να ξεσπάσουν, αυτό δείχνουν. Συναντιούνται στα αιτήματα και συντονίζονται με τους φυσικούς τους συμμάχους: την εργατική τάξη, την αγωνιζόμενη αγροτιά, τους γονείς, τους καθηγητές, τους φοιτητές.

Ας ετοιμάζονται οι συκοφάντες, οι υπονομευτές κι οι προβοκάτορες. Εχουν πολλή δουλιά μπροστά τους. Γιατί περισσότερο από ποτέ σ' αυτούς τους αγώνες θα συναντήσουν εκείνο που φοβούνται περισσότερο: ένα ενιαίο μέτωπο παιδείας και τους κομμουνιστές μπροστάρηδες.

Ρίτα ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ