Οι δεκαπέντε ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, οι αρχιτέκτονες των Συνθηκών Μάαστριχτ και Αμστερνταμ, μπορεί να ανησυχούν για την αύξηση της ανεργίας, αλλά γνωρίζουν ότι ελάχιστα περιθώρια έχουν για να την αντιμετωπίσουν. Πολύ περισσότερο γνωρίζουν ότι είναι αδύνατον να την εξαλείψουν, αφού η ανεργία είναι σύμφυτη με τον καπιταλισμό, ενώ όταν κινείται σε "ελεγχόμενα όρια", χρησιμοποιείται από το μεγάλο κεφάλαιο σαν φόβητρο για τους εργαζόμενους. Αποτελεί, έτσι, έναν ακόμη μοχλό για την ένταση της εκμετάλλευσης. Στην πραγματικότητα δηλαδή οι "δεκαπέντε" δεν ανησυχούν για την ανεργία, αλλά για την πιθανότητα μιας κοινωνικής έκρηξης που θα απειλήσει τις θεμελιώδεις επιλογές τους. Εχουν βεβαίως στη διάθεσή τους ορισμένα μέσα για να φέρνουν το επίπεδο της ανεργίας "υπό έλεγχο", αλλά αυτά τα μέσα με τον καιρό λιγοστεύουν και χάνουν την αποτελεσματικότητά τους.

Το 1991, όταν υπογράφηκε η Συνθήκη του Μάαστριχτ, το σλόγκαν που χρησιμοποιούσαν οι ιθύνουσες δυνάμεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης ήταν: "Η ανάπτυξη που θα προκύψει από την εφαρμογή των προγραμμάτων σύγκλισης θα δώσει νέες θέσεις εργασίας για να απορροφηθεί έτσι ένα μέρος της ανεργίας". Τα επόμενα χρόνια η αύξηση του ΑΕΠ ήταν σημαντική, τα κέρδη των επιχειρήσεων πολλαπλασιάστηκαν, όμως η ανεργία συνέχισε να μεγαλώνει. Μπροστά στον κίνδυνο "ανεξέλεγκτων καταστάσεων", το Διευθυντήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης εισηγείται τα μέτρα της "Λευκής Βίβλου" για την "ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση". Η κεντρική ιδέα αυτής της νέας πολιτικής ήταν ότι για την ανεργία φταίει το "μη μισθολογικό κόστος εργασίας" και η "ανελαστικότητα στην αγορά εργασίας". Οι δυο αυτοί παράγοντες χαρακτηρίστηκαν "μεγάλοι εχθροί της ανταγωνιστικότητας", έτσι άλλαξε το τροπάρι και άρχισαν να λένε: "Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας έναντι των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας θα δημιουργήσει τις θέσεις εργασίας για να αντιμετωπιστεί η ανεργία"...

Στη συνέχεια οι ρυθμίσεις της "Λευκής Βίβλου" εξειδίκευτηκαν με την "Πράσινη Βίβλο" για "την οργάνωση της εργασίας". Εκεί συστήνονται συγκεκριμένα μέτρα, όπως η κατάργηση του οκτάωρου, η επέκταση των ελαστικών μορφών απασχόλησης, η κατάργηση των ορίων στις απολύσεις, η απαλλαγή των εργοδοτών από τις ασφαλιστικές εισφορές, η προώθηση νέων άτυπων μορφών εργασίας, όπως και οι μορφές εθελοντισμού κ. ά.

Με τέτοιου χαρακτήρα μέτρα οι πολυεθνικές επιχειρήσεις και οι πολιτικοί τους εκπρόσωποι επιδιώκουν την επίτευξη πολλών στόχων. Οπως το μοίρασμα της ανεργίας σε μικρότερα μερίδια σε μεγαλύτερο αριθμό ατόμων. Ετσι με την κατάργηση θεμελιακών δικαιωμάτων, αποτελεσμάτων πολύχρονης ταξικής πάλης, υπολογίζουν ότι οι μερικώς άνεργοι, μερικώς απασχολούμενοι, μερικώς αμειβόμενοι και μερικώς ασφαλιζόμενοι θα είναι και μερικώς διαμαρτυρόμενοι. Ο άλλος στόχος είναι η ένταση της εκμετάλλευσης μέσω της "διευθέτησης του χρόνου εργασίας", της αύξησης του ποσοστού της υπεραξίας. Είναι ακόμη και ο στόχος για την αποδιάρθρωση του συνδικαλιστικού κινήματος με την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και την εξατομίκευση της σχέσης εργαζόμενου - εργοδότη κ. ά.

Οι παραπάνω πολιτικές αποτελούν νέες προκλήσεις για την εργατική τάξη, καθώς η εφαρμογή τους συνιστά επιστροφή σ' έναν εργασιακό μεσαίωνα, μια συνολική οπισθοδρόμηση. Βέβαια, παρά τα σχέδια των ιθυνόντων της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αυτές οι πολιτικές δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, επιχειρούν απλώς να το συγκαλύψουν. Ετσι όλες οι συνέπειες αργά ή γρήγορα θα εμφανιστούν και θα πυροδοτήσουν νέους αγώνες των εργαζομένων. Εχει όμως σημασία η έγκαιρη συνειδητοποίηση εκ μέρους των εργαζομένων της φύσης και του χαρακτήρα αυτής της πολιτικής.

Δ. Π.