α. Τα εξεταζόμενα με Πανελλήνιες Εξετάσεις (γραπτές, απρόσωπες, με θέματα παρμένα από την Κεντρική Τράπεζα Ερωτήσεων) μαθήματα ορίζονταν αρχικά σε πέντε (2) και ξαφνικά έγιναν δεκατρία (3). Ποιοι λόγοι οδήγησαν σε αυτή την εκβάθυνση του Λαβύρινθου; Πάντως, χρονικά συνέπεσε η διεύρυνση αυτή με την προσθήκη μιας ώρας θρησκευτικών στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα των τάξεων Β και Γ Λυκείου, κάτι που δεν υπήρχε στο σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος (4). Αν ληφθεί υπόψη η δημόσια επικουρία που πρόσφερε ο αρχιεπίσκοπος στον υπουργό υπέρ της "μεταρρύθμισης" (5), μπορεί κάποιος παρατηρητής να οδηγηθεί στην υπόθεση ότι η διεύρυνση από 5 σε 13 έγινε, για να περιληφθούν τα Θρησκευτικά στον κύκλο των εξεταζομένων! Κέρδος ή ζημιά για τη διαμόρφωση θρησκευτικής συνείδησης; Ως δάσκαλος ανθρωπιστικών Γραμμάτων προβλέπω το δεύτερο.

β. Ως μελετητής της Φιλοσοφίας της Εκπαίδευσης (6), όπου ανάμεσα στα άλλα ερευνάται και το πρόβλημα "Ελευθερίας της Συνείδησης",αναρωτιέμαι μήπως αυτή η εμπλοκή των θρησκευτικών στις εξετάσεις - κριτήρια σταδιοδρομίας των νέων δημιουργεί πρόβλημα παραβίασης του δικαιώματος ελευθερίας της συνείδησης και του σχετικού άρθρου του Συντάγματος. Πώς θα αντιδράσουν οι νέοι; Ως μελετητής της Ψυχολογίας και της Ιστορίας προβλέπω ότι θα αναζητήσουν δρόμο απελευθέρωσης (διέξοδοι υπάρχουν δύο, νομίζω: νόμιμη απαλλαγή από τις εξετάσεις και... διαγραφή από τη συνείδηση).

γ. Εγινε πολύς λόγος στη Βουλή γύρω από τον αριθμό 85.000, που υποτίθεται ότι τόσες θα είναι οι θέσεις στα Τριτοβάθμια Ιδρύματα Εκπαίδευσης κατά το 2000, έτος σωτήριο. Και διατυπώθηκαν ποικίλες απορίες γύρω από το αριθμητικό όριο: θα είναι επαρκείς οι θέσεις αυτές για τούτους και εκείνους και κάποιους άλλους; Νομίζω διέφυγαν κάποιες παράμετροι, για τις οποίες η Πυθία "ούτε λέγει, ούτε κρύπτει, αλλά σημαίνει" (6). Ποιες είναι αυτές; Νομίζω οι εξής:

• Δικαιούχοι θα είναι μόνο οι κάτοχοι απολυτηρίου του νεοϊδρύτου ή νεοσύστατου Ενιαίου Λυκείου. Πόσοι; Κατά τη γνώμη μου - πρόβλεψη - λιγότεροι από 50.000. Γιατί;
• Οι πολλοί που φοιτούν τώρα στο Λύκειο μπαίνουν ουσιαστικά σε Λαβύρινθο και... πάνω από τους μισούς δε θα βρίσκουν την έξοδο. (7)
• Ενα ποσοστό, υπολογίζω 10 - 12%, βλέποντας την αναβίωση του Λαβύρινθου - Μινώταυρου, θα προτιμήσουν να στραφούν σε κάποιο ευρωπαϊκό Λύκειο, όπου θα έχουν λιγότερη αβεβαιότητα και θα προσδοκούν περισσότερη αίγλη. Απ' αυτούς οι πιο πολλοί εύλογο είναι να συνεχίσουν εκεί και την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.
• Αν νοσταλγήσουν την Πατρίδα, που τους έδειξε τα φώτα και το δρόμο φυγής με τη "σοφία" της, κάποια ρήτρα ευεργετική θα βρουν. Ισως έχει κιόλας διατυπωθεί. Από το φυλλάδιο Ενιαίο Λύκειο: το νομοθετικό πλαίσιο (έκδοση του υπουργείου Παιδείας) σελ. 70, αντιγράφω: "Ποιοι μπορούν να συμμετέχουν (στη δοκιμασία δεξιοτήτων);... και κάτοχοι απολυτηρίου Λυκείων ξένων σχολείων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που εδρεύουν στην Ελλάδα ή το εξωτερικό". (8)

δ. Αν η πρόβλεψη περί Μαθητικής Μετανάστευσης επαληθευτεί - κάτι που απεύχομαι, αλλά το διακρίνω στον ορίζοντα - θα αντιμετωπίσουμε και τούτη τη συνέπεια: σε επαρχιακά, ορεινά και νησιώτικα λύκεια ο ισχνός μαθητικός πληθυσμός θα γίνεται ισχνότερος. Μια από τις συνέπειες μπορεί να είναι και τούτη: να προτείνεται έπειτα, για λόγους οικονομίας, το κλείσιμο των λυκείων αυτών ή - να το γράψω "γλυκότερα" - η συγχώνευση των λυκείων. Επειδή όμως συγχώνευση βουνών ή νησιών δε γίνεται, όπου κλείσει ένα τοπικό λύκειο εκεί επισπεύδεται η δημογραφική αιμορραγία. Δε συνεχίζω με καταγραφή των λοιπών συνεπειών για χάρη της "μεταρρύθμισης"! Απλά επισημαίνω κάποια από τα παραλειπόμενα της συζήτησης περί εκπαίδευσης. Και εύχομαι να διαψευστώ.

Ενας δύσπιστος θεατής

Φ. Κ. ΒΩΡΟΣ, Ph. D.,

Επίτιμος σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Σημειώσεις:

1. Οσα είπαν και όσα περιέγραψαν ως κείμενα γραπτά που κατέθεσαν για τα Πρακτικά (της 11/1/99) μπορούν να θεωρηθούν τεκμήρια επιμελημένης προετοιμασίας αγόρευσης.

2. Στο φυλλάδιο: Εκπαίδευση 2000 (που δόθηκε στη δημοσιότητα από τον υπουργό την 1/8/97) σελ. 24 - 25.

3. Στο τελικό Τεύχος: Ενιαίο Λύκειο: το νομοθετικό πλαίσιο, έκδοση του υπουργείου Παιδείας, 1998

4. Περιλαμβάνεται στο τεύχος της σημ. 3, σελ. 22 - 23

5. "Καθημερινή" (16/12/98) "Ελευθεροτυπία" (4/1/99)

6. Εχει γράψει κάπου ο Πλούταρχος: "ο άναξ ού το μαντείον εν Δελφοίς, ούτε λέγει ούτε κρύπτει, αλλά σημαίνει".

7. Τέτοια περίπου πρόβλεψη - με λόγια άλλα - έκανε καιο υπουργός στη Βουλή (18/4/97, Πρακτικά, σελ.167 - 169)

8. Ο νομοθέτης μπορεί να ερμηνεύσει τι εννοεί! Η πολιτική ηγεσία έχει χρέος να μας πληροφορήσει.

ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ

Το κείμενο αυτό μπορεί να κατανοηθεί καλύτερα, αν ο αναγνώστης γνωρίζει ότι έχουν προηγηθεί πολλά άρθρα ανάλυσης άλλων πτυχών της εκπαιδευτικής "μεταρρύθμισης" λόγου χάρη:

- στην "Ελευθεροτυπία" (20/7/98): "Ενιαίο Λύκειο αποκλεισμού των πολλών"- στο "Ριζοσπάστη" (12/9/98): "Εχουν δικαίωμα οι νέοι στην ελπίδα;"

- στην "Ακρόπολιν" (13/9/98): "Είναι για τους νέους ευεργετική ετούτη η εκπαιδευτική πολιτική;"

- στην "Καθημερινή" (8/1/99) "Αναζήτηση αρχών και ουσίας για το διάλογο περί παιδείας"

- στο περιοδικό "Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός Νεότητας" (τεύχος Οκτώβρη '98): "Οικοδομούμε Λύκειο ή σκάβουμε Λαβύρινθο για τη Νέα Γενιά;"