Η Τριμερής Διάσκεψη άρχισε στις 29 Αυγούστου του 1955 στο Λάγκαστερ Χάουζ του Λονδίνου κι όπως ήταν αναμενόμενο η Αγγλία κατάφερε να εμφανίσει το Κυπριακό ως ελληνοτουρκική διαμάχη και τον εαυτό της στη θέση του διαιτητή που κατέβαλε... φιλότιμες προσπάθειες για να... γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία. Το σπουδαιότερο όμως, δεν είναι τι έγινε στη Διάσκεψη αλλά η προβοκάτσια που στήθηκε παράλληλα με τη Διάσκεψη, με αποτέλεσμα να σημειωθεί εθνική τραγωδία για την Ελλάδα, θύματα της οποίας υπήρξαν οι Ελληνες της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης. Συγκεκριμένα, μια μέρα πριν τελειώσει η τριμερής Διάσκεψη του Λονδίνου, στις 6 Σεπτεμβρίου 1955, οργανωμένες ομάδες Τούρκων - με πρόσχημα μια έκρηξη που σημειώθηκε στον κήπο του τουρκικού προξενείου στη Θεσσαλονίκη από την οποία έσπασαν τα τζάμια στο σπίτι που γεννήθηκε ο Κεμάλ Ατατούρκ - με τη βοήθεια των αρχών και με την κάλυψη της κυβέρνησης του Μεντερές, εξαπέλυσαν πογκρόμ κατά της ελληνικής μειονότητας της Κωνσταντινούπολης και των Ελλήνων αξιωματικών που ήταν αποσπασμένοι στο στρατηγείο του ΝΑΤΟ στη Σμύρνη. Υπολογίζεται ότι πάνω από 2.500 ελληνικά καταστήματα, 5.000 κατοικίες, 78 εκκλησίες, 70 σχολεία και 4 νεκροταφεία καταστράφηκαν ολοκληρωτικά ή έπαθαν πολύ σοβαρές ζημιές (Α.Γ. Ξύδη, Σπ. Λιναρδάτου, Κ. Χατζηαργύρη: "Ο Μακάριος και οι σύμμαχοί του", σελ. 284). Επιπλέον οι τουρκικές αρχές με επίσημη ανακοίνωσή τους έκαναν λόγο για 3 νεκρούς και μερικές εκατοντάδες τραυματίες, αλλά σίγουρα η κατάσταση ήταν πολύ χειρότερη.

Το πογκρόμ της 6ης Σεπτεμβρίου του '55 ήταν η απαρχή για την εξόντωση της ελληνικής μειονότητας της Κωνσταντινούπολης και φυσικά δεν επρόκειτο για μια πρωτοβουλία που πήρε μόνη της η τουρκική κυβέρνηση, αλλά για μια επιχείρηση εμπνευστής της οποίας υπήρξε η Μεγάλη Βρετανία και πρόθυμος εκτελεστής ο Μεντερές, η κυβέρνησή του και οι αρχές του γειτονικού κράτους. Οπως αποδείχτηκε το 1960 στη δίκη των Μεντερές - Ζορλού, η οργάνωση των γεγονότων είχε υποδειχτεί από το Λονδίνο και ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Μακ Μίλαν, με κρυπτογραφημένο μήνυμά του προς τον Μεντερές στις 28 Αυγούστου 1995, δηλαδή μια μέρα πριν αρχίσει η τριμερής, ζητούσε εντονότερη δράση για να αποδειχτεί η απόφαση των Τούρκων να διεκδικήσουν τα δίκαιά τους. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει, επίσης, ότι και από ελληνικής πλευράς είχε αποδειχτεί η βρετανική εμπλοκή στην υπόθεση, δεδομένου ότι αποκαλύφθηκε με ατράνταχτα στοιχεία πως την έκρηξη στο τουρκικό προξενείο της Θεσσαλονίκης σχεδίασαν, οργάνωσαν και εκτέλεσαν ο Τούρκος πρόξενος και πράκτορες της Ιντζέλιντζενς Σέρβις (Σπ. Λιναρδάτου: "Από τον εμφύλιο στη χούντα", τόμος β' σελ. 334 - 337).

Η εθνική τραγωδία που ξεκίνησε στην Κωνσταντινούπολη και στη Σμύρνη συνεχίστηκε λίγες μέρες αργότερα, όταν στις 21 Σεπτεμβρίου 1955 η Πολιτική Επιτροπή του ΟΗΕ, με πρωταγωνιστές τους Αμερικανούς, καταψήφισε την ελληνική αίτηση για εγγραφή του Κυπριακού στην ημερήσια διάταξη της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού. Μετά δύο μέρες, στις 23 Σεπτεμβρίου, η Γενική Συνέλευση ενέκρινε την απόφαση της Πολιτικής Επιτροπής με 28 ψήφους κατά της εγγραφής, 22 υπέρ και 10 αποχές. Ολες οι χώρες του ΝΑΤΟ, πλην της Ελλάδας και της Ισλανδίας, ψήφισαν εναντίον της εγγραφής, ενώ υπέρ τάχθηκαν οι σοσιαλιστικές χώρες και μερικές αραβικές, λατινοαμερικάνικες και ασιατικές. Η ήττα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής ήταν απόλυτη, δεδομένου ότι δεν είχε επιτευχθεί η εγγραφή του θέματος στην ημερήσια διάταξη της ΓΣ του ΟΗΕ, κάτι που είχε γίνει το 1954. Ετσι η πολιτική της υποταγής και της υποτέλειας στον αγγλοαμερικανικό ιμπεριαλισμό είχε ξεπεράσει πλήρως τα όρια της χρεοκοπίας κι ήταν φανερό πλέον, ακόμη και στους πιο δύσπιστους, ότι μόνο εθνικές ήττες και τραγωδίες μπορούσε να συσσωρεύσει. Ελα όμως που η ελληνική αστική τάξη είχε ταυτίσει την ύπαρξή της με μια τέτοια πολιτική!

Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Την επόμενη Κυριακή: Η δράση του λαϊκού κινήματος