Φιλόξενο "σπίτι" για τον "ταπεινό" πηλό | ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Φιλόξενο "σπίτι" για τον "ταπεινό" πηλό

Συνέντευξη με την ιδρύτρια του "Κέντρου Μελέτης Νεότερης Κεραμικής", Μπέττυ Ψαροπούλου

Το "σπίτι" του "ταπεινού" πηλού, το Ιδρυμα Οικ. Γ. Ψαρόπουλου - Κέντρο Μελέτης Νεότερης Κεραμικής,μεγαλώνει. Το Μάη θα υποδεχτεί τους χιλιάδες φίλους του στη νέα φιλόξενη αγκαλιά του, στην οδό Μελιδώνη 4-6 στον Κεραμεικό. Η μεταστέγαση του μοναδικού στην Ευρώπη μονογραφικού μουσείου για τη χρηστική κεραμική, με εκπαιδευτικό και ερευνητικό χαρακτήρα, αποτελεί μια ανάσα στο κτιριακό του πρόβλημα, αλλά και στη λειτουργία του. Οι εργασίες ανακαίνισης του καινούριου χώρου έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί και το οίκημα, που παραχώρησε το υπουργείο Πολιτισμού στο Ιδρυμα, ελπίζεται ότι θα είναι έτοιμο το Μάη να δεχτεί τους πρώτους επισκέπτες του, οπωσδήποτε πάντως μέσα στο 1999.

Για τον καινούριο χώρο, τις νέες δυνατότητες, αλλά και τις οικονομικές, κυρίως, δυσκολίες που προκύπτουν, μας μιλά η "ψυχή" του Κέντρου Μπέττυ Ψαροπούλου.

"Οι μικροί, στενοί χώροι του νέου μας οικήματος, ήταν ακατάλληλοι για τη στέγαση ενός μουσείου και λειτούργησαν δεσμευτικά, ως προς τη μουσειολογική μελέτη. Επίσης, το αντικείμενό μας είναι καθαρά λαϊκό και ζεστό. Δεν μπορεί να είναι απόμακρο, κλεισμένο μέσα σε μία βιτρίνα. Δεν ταιριάζει το τσουκάλι και το σταμνί να μπει σε μία βιτρίνα, όσο και αν αυτά τα πράγματα έπαιξαν ένα σημαντικό ρόλο στη ζωή μας. Ετσι αποφασίσαμε, λόγω της στενότητας του χώρου, αλλά και επειδή πιστεύουμε ότι ένα μουσείο θα πρέπει να είναι τόσο οικείο όσο το σπίτι μας, στο μικρό κτίσμα, να γίνει αναπαράσταση των τριών τύπων εργαστηρίων που υπήρχαν. Στο μεγάλο μέρος, θα κάνουμε εκθέσεις μακρού χρόνου. Δε θα είναι τίποτα σε προθήκες. Κάθε φορά θα εξαντλούμε ένα θέμα. Θα ξεκινήσουμε με τη στάμνα, ενώ μία άλλη ενότητα που θα ακολουθήσει, θα είναι τα απαραίτητα αντικείμενα στην τέλεση εθίμων".

"Παράλληλα θα έχουμε αίθουσα ειδική για τα εκπαιδευτικά προγράμματα, αίθουσα πολλαπλών χρήσεων για διαλέξεις, προβολές ταινιών κλπ. Σε τακτά διαστήματα μέσα στη βδομάδα θα κάνουμε προβολές ντοκιμαντέρ, όχι μόνο δικών μας, αλλά από όλο τον κόσμο. Μέχρι τώρα έχουμε συγκεντρώσει από την Αφρική, το Περού... Φυσικά θα υπάρχει βιβλιοθήκη προσιτή σε όλους, χώρος για τα αρχεία, τα γραφεία μας και ένας καφενές".

- Το Κέντρο θα μπορέσει να αντεπεξέλθει οικονομικά; Τα δώδεκα χρόνια

λειτουργίας του, είχατε κάποια επιχορήγηση από το ΥΠΠΟ; - Τα δώδεκα χρόνια που λειτουργούσαμε στην Πλάκα, δεν είχαμε επιχορήγηση. Το υπουργείο Πολιτισμού μας έδωσε τα τελευταία μόνο δύο χρόνια από 40 εκατομμύρια. Τα φετινά, δηλαδή του 1998, δεν τα πήραμε ακόμη. Φυσικά, δεν αρκούν, αφού σήμερα για τη στοιχειώδη λειτουργία μας, υπερβαίνουμε τα 150 εκατομμύρια. Η κατάσταση λοιπόν, ως προς τα οικονομικά, είναι δραματική. Πιστεύουμε ότι το καλό άστρο του Κέντρου, δε θα μας αφήσει. Ψάχνουμε για χορηγούς απελπισμένα. Τα ποσά που χρειαζόμαστε, δεν μπορεί να τα σηκώσει το Ιδρυμα. Αν κατορθώσουμε να εξοικονομήσουμε ένα μέρος των χρημάτων, ευελπιστούμε ότι εντός του '99 θα μπορέσουμε να κάνουμε εγκαίνια. - Αυτή τη χρονιά, λόγω της μεταστέγασής του, το Κέντρο δεν πραγματοποίησε τα εκπαιδευτικά προγράμματά του, αλλά και άλλες δραστηριότητές του. - Με τρομακτικό χρόνο δουλιάς από όλους τους συνεργάτες, αλλά και από τους εθελοντές μας, φτάσαμε ως εδώ και θα πρέπει σύντομα να τελειώσει αυτή η κατάσταση γιατί από το Σεπτέμβριο θέλουμε να αρχίσουμε ξανά να λειτουργούμε. Θεωρούμε πολύ σημαντικό το ότι θα μαζεύονται 12 χιλιάδες παιδιά το χρόνο. Επίσης θεωρούμε σημαντικά τα σεμινάρια κεραμικής για τους αποφοίτους, αλλά και για τους φοιτητές της αρχαιολογίας, έστω κι αν το κόστος είναι τρομακτικό. Κατά τη γνώμη μου το μάθημα της κεραμικής θα έπρεπε να έχει μια πιο ουσιαστική θέση στην πανεπιστημιακή βαθμίδα. Αυτό με δίδαξε η πείρα, γι' αυτό άλλωστε και ξεκινήσαμε τα σεμινάρια. Οι αρχαιολόγοι θα όφειλαν να γνωρίζουν τουλάχιστον τα στοιχειώδη για την τεχνολογία της κεραμικής. Η ελληνική κεραμική δεν έχει αλλάξει. Η τεχνική της είναι η ίδια με αυτήν που υπήρχε στους κλασικούς χρόνους. Θα αναφέρω ένα παράδειγμα από τις ανασκαφές που έκανε η Λ. Παρλαμά στη Σκύρο. Εκεί, είδα ένα πιθάρι που αν το έβλεπα αλλού, θα έλεγα ότι είναι ένα πιθάρι αποθηκευτικό της δεκαετίας του '50. Η ίδια τεχνική, η ίδια διακόσμηση. - Σε μία εποχή που η Ευρωπαϊκή Ενοποίηση προδιαγράφει ένα μέλλον αρνητικό για παραδοσιακές πολιτιστικές εκφράσεις, ποια είναι η θέση της ελληνικής παραδοσιακής κεραμικής; Μπορεί να διαφυλαχτεί; - Πιστεύω ότι μπορεί και πρέπει. Δεν μπορεί ένας λαός να χάνει την ταυτότητά του. Θα πρέπει να διαφυλάξει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Από την ώρα που ο τρόπος ζωής, οι συνθήκες, το βιοτικό επίπεδο και η τεχνολογία έχουν αλλάξει, σημαίνει ότι το κεραμικό που υπήρξε πρωταγωνιστής του ελληνικού νοικοκυριού πριν από τη βιομηχανική επανάσταση, σήμερα δεν μπορεί να παίξει ούτε το ρόλο του κομπάρσου. Εχει εισβάλει το πλαστικό και το αλουμίνιο. Βεβαίως, γίνεται και εξακολουθεί να υπάρχει κεραμική, όχι όμως σαν και αυτή που υπήρχε. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια στροφή από το κοινό προς τη χρηστική κεραμική. Αλλά δεν μπορούμε να πούμε ότι μπορεί ποτέ να ξαναβρεί την παλιά χρήση. - Η διαφύλαξη της ελληνικής παράδοσης δε θα έπρεπε να είναι βασική

μέριμνα της πολιτείας;

- Συμφωνώ απόλυτα μαζί σας. Εδώ έγινε, κατά τη γνώμη μου, ένα μεγάλο λάθος. Ο ΕΟΜΜΕΧ έστελνε στη Φαέντσα ανθρώπους για να εκπαιδευτούν. Γνωρίζω περιπτώσεις ανθρώπων που πήγαν εκεί. Γνωρίζω ταλαντούχο και δεξιοτέχνη, με πατέρα, παππού, προπάππου, τσουκαλάδες, ο οποίος γύρισε με ένα τέτοιο συγκερασμό, που έγινε τερατογένεσις.

- Μήπως οι σπουδές στην Ιταλία είναι ένα αναγκαίο κακό, αφού δεν υπάρχει

άλλη δυνατότητα εκπαίδευσης εδώ; - Στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών υπάρχει κεραμική, αλλά στην ουσία είναι γλυπτική. Στη διαμόρφωση των νέων κεραμιστών, ακόμα και αυτών που είναι από οικογένειες τσουκαλάδων, καθοριστικό ρόλο παίζει το αγοραστικό κοινό. Και αυτοί οι άνθρωποι πρέπει να βγάλουν το μεροκάματο από τη δουλιά τους. Οπότε προσαρμόζονται στις ανάγκες του καινούριου κοινού. Νομίζω όμως ότι το θέμα είναι βαθύτερο. Ντρεπόμαστε να πούμε ποιοι είμαστε. Δε θα αγοράσουμε το σταμνί, δε θα αγοράσουμε ένα πήλινο, γιατί δε θέλουμε να θυμόμαστε το πρόσφατο παρελθόν. Μας έχουν μάθει να ντρεπόμαστε για την καταγωγή μας. Μείναμε σε μια αρχαιολατρία, μείναμε στους ένδοξους προγόνους μας και δεν είδαμε τη σημερινή, τη χτεσινή, την προχθεσινή πραγματικότητα. Ετσι, δεν μπορούμε να πάμε μπροστά. - Οι παραδοσιακές οικογένειες των τσουκαλάδων τείνουν να εξαφανιστούν. Τι

σημαίνει αυτό για τη συνέχιση της παραδοσιακής ελληνικής κεραμικής;

- Κι εμείς έχουμε αυτήν την αγωνία και αν δείτε τις δραστηριότητές μας είναι έρευνα, έρευνα, έρευνα. Ο,τι μπορούμε να σώσουμε. Ευτυχώς που είχα αρχίσει πριν 40χρόνια. Προσπαθούμε να σταχυολογήσουμε ό,τι μπορούμε. Με μεγάλες δυσκολίες κηρύξαμε διατηρητέο τον οικισμό που είναι στον Αγιο Στέφανο στη Λέσβο, κοντά στο Μανταμάδο. Υπήρχε ένα κομμάτι ολόκληρο που έμπαινε στη θάλασσα, γεμάτο καμίνια. Κηρύχτηκε διατηρητέο, αλλά χτίστηκε ένα "τέρας" και αλλοιώθηκε ο χώρος.

Τούτη την ώρα, προσπαθούμε να περισώσουμε τις Μαργαρίτες στην Κρήτη. Φανταστείτε ότι σε ένα δρόμο υπήρχαν 44 καμίνια με ισάριθμα εργαστήρια. Προσπαθούμε να περισώσουμε ό,τι μπορούμε. Στόχος μας είναι να κάνουμε εκεί ένα ανοιχτό μουσείο που θα αποτελέσει πόλο έλξης για τους επισκέπτες και πυρήνα ανάπτυξης για τους κατοίκους και θα διατηρήσει την ντόπια κεραμική. Τι θα πετύχουμε δεν ξέρω. Οι ρυθμοί είναι απογοητευτικοί. Ολη αυτή η διάθεση εξανεμίζεται. Ο κόσμος έχει άγνοια και δεν ευθύνεται αυτός γι' αυτό.

Ηλιάνα ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ