78ο ΜΕΡΟΣ

Στο κέντρο της πόλης, οι σκεπασμένοι από το χιόνι δρόμοι ήταν βουτηγμένοι στη σιωπή, σάμπως ν' αναπαύονταν ύστερα από αρρώστια. Αραιά φανάρια, κάπου - κάπου κανένας βιαστικός διαβάτης. Ενας παγωμένος αέρας τρυπούσε ως το κόκαλο. Χωθήκαμε στο πρώτο ξενοδοχείο που βρήκαμε, κι όπου έκαιγαν δύο κεριά.

"Μάλιστα, και βέβαια έχουμε πολύ άνετα δωμάτια. Μόνο που όλα τα τζάμια είναι σπασμένα. Αν οι κύριοι δεν έχουν αντίρρηση για τον καθαρό αέρα...".

Στην οδό Τβερ τα τζάμια των καταστημάτων ήταν σπασμένα, το λιθόστρωτο ήταν ανασκαμμένο, συχνά σκοντάφταμε στις λακκούβες των οβίδων. Γυρίζαμε από ξενοδοχείο σε ξενοδοχείο, όμως όλα ήταν γεμάτα και σε άλλα οι κατατρομαγμένοι ιδιοκτήτες επαναλάβαιναν επίμονα όλο το ίδιο: "Δωμάτια δεν υπάρχουν! Δεν υπάρχουν δωμάτια...". Στους κεντρικούς δρόμους, όπου ήταν συγκεντρωμένες οι τράπεζες κι οι μεγάλοι εμπορικοί οίκοι, φαίνονταν καθαρά τα ίχνη που άφησε το μπολσεβίκικο πυροβολικό. Ενας από τους σοβιετικούς υπεύθυνους μου έλεγε: "Οταν δεν μπορούσαμε να διαπιστώσουμε με ακρίβεια πού είναι οι ευέλπιδες κι οι λευκοφρουροί, πυροβολούσαμε κατευθείαν στα λογιστικά τους βιβλία".

Τέλος, μας φιλοξένησαν στο μεγάλο ξενοδοχείο "Εθνικόν" (όπως και να 'χε το πράμα, ήμασταν ξένοι κι η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή υποσχέθηκε να εξασφαλίσει τόπο διαμονής για τους ξένους υπηκόους). Ο ιδιοκτήτης του ξενοδοχείου μας έδειξε στο πάνω πάτωμα τα τζάμια που ήταν σπασμένα από μια εγκαιροφλεγή. "Κτήνη!" φώναξε, κουνώντας τις γροθιές προς την κατεύθυνση που υποτίθεται ότι βρίσκονταν οι μπολσεβίκοι. "Λοιπόν, θα το δείτε! Θα 'ρθει η μέρα της πληρωμής! Μέσα σε λίγες μέρες η γελοία κυβέρνησή σας θα πάει στο διάβολο! Και τότε θα σας δείξουμε!..".

Φάγαμε σ' ένα εστιατόριο που μαγείρευε μόνο χόρτα κι είχε την ελκυστική ονομασία: "Κανέναν δεν τρώγω". Στους τοίχους ήταν αναρτημένα πορτρέτα του Τολστόι. Μετά το φαγητό βγήκαμε στο δρόμο.

Το Σοβιέτ της Μόσχας στεγαζόταν σ' ένα επιβλητικό κτίριο στην πλατεία Σκόμπελεφ, στο μέγαρο του πρώην στρατηγού - κυβερνήτη. Η είσοδος φρουρούνταν από κοκκινοφρουρούς. Αφού ανεβήκαμε τη φαρδιά επίσημη σκάλα, που οι τοίχοι της ήταν γεμάτοι από ανακοινώσεις για συνελεύσεις των επιτροπών κι από εκκλήσεις των πολιτικών κομμάτων, περάσαμε μέσα από μια σειρά επιβλητικές αίθουσες υποδοχής με αναρτημένες εικόνες σε χρυσές κορνίζες, πλαισιωμένες με κόκκινο και μπήκαμε σε μια πολυτελέστατη επίσημη αίθουσα με θαυμάσιους πολυελαίους και πίνακες με επίχρυσες κορνίζες. Το σιγανό ψιθύρισμα πολλών φωνών και το τρίξιμο μερικών ραπτομηχανών γέμιζαν το διαμέρισμα. Στο πάτωμα και στα τραπέζια ήταν απλωμένες μακριές λουρίδες κόκκινο και μαύρο ύφασμα και πενήντα περίπου γυναίκες έκοβαν κι έραβαν κορδέλες και σημαίες για την κηδεία των θυμάτων της επανάστασης. Τα πρόσωπα αυτών των γυναικών ήταν ρυτιδωμένα και τραχιά από τη σκληρή βιοπάλη. Δούλευαν θλιμμένες κι αυστηρές και πολλές είχαν δάκρυα στα μάτια... Οι απώλειες του Κόκκινου Στρατού ήταν μεγάλες...

Στη γωνιά, σ' ένα γραφείο καθόταν ο Ρόγκοφ, με έξυπνο πρόσωπο, με γυαλιά και με μαύρη εργατική μπλούζα. Μας προσκάλεσε να πάρουμε μέρος, μαζί με τα μέλη της εκτελεστικής επιτροπής, στην κηδεία, που είχε οριστεί για το επόμενο πρωί.

"Στους μενσεβίκους και στους εσέρους δεν μπορείς να βάλεις μυαλό!" φώναζε ο Ρόγκοφ. "Καιροσκοπούν απλώς από συνήθεια... Φαντασθείτε, μας πρότειναν να οργανώσουμε κηδεία από κοινού με τους ευέλπιδες!..".

Την αίθουσα διέσχιζε ένας άνθρωπος με σχισμένη στρατιωτική χλαίνη και με καπέλο. Η φυσιογνωμία του μου φάνηκε γνωστή... αναγνώρισα τον Μελνιτσάνσκι, με τον οποίο έτυχε να συναντηθώ στην Μπαγιόν (της πολιτείας της Νέας Υερσέης) την εποχή της περίφημης απεργίας στις επιχειρήσεις της εταιρίας "Στάνταρτ Οϊλ". Εκείνη την εποχή ο Μελνιτσάνσκι ήταν ρολογάς και ονομαζόταν Τζορτζ Μέλτσερ. Τώρα έμαθα πως είναι γραμματέας του επαγγελματικού συνδικάτου των μεταλλουργών της Μόσχας και στο διάστημα των οδομαχιών ήταν επίτροπος της Στρατιωτικής Επαναστατικής Επιτροπής.

"Ορίστε, καμαρώστε με!" φώναξε, δείχνοντας τα ελεεινά κουρέλια του. "Οταν οι ευέλπιδες εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στο Κρεμλίνο, ήμουν, εκεί με τα παλικάρια μας. Εμένα με πέταξαν στο υπόγειο, μου πήραν το παλτό, τα χρήματα, το ρολόι, ακόμα και το δαχτυλίδι μού βγάλαν από το δάχτυλο. Και να, πώς είμαι αναγκασμένος να γυρίζω τώρα!..".

Μου διηγήθηκε πολλές λεπτομέρειες για την αιματηρή εξαήμερη μάχη, που είχε χωρίσει τη Μόσχα σε δύο μέρη. Το Δημοτικό Συμβούλιο της Μόσχας δεν ήταν σαν της Πετρούπολης, μα καθοδηγούσε άμεσα τους ευέλπιδες και τους λευκοφρουρούς. Ο δήμαρχος Ρούντνεφ κι ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Μίνορ, διεύθυναν τις επιχειρήσεις της Επιτροπής κοινωνικής ασφάλειας και των στρατευμάτων. Ο διοικητής της πόλης Ριάμπτσεφ ήταν δημοκρατικός και ταλαντευόταν αν έπρεπε ν' αρχίσει αγώνα με τη Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή. Το Δημοτικό Συμβούλιο, όμως, τον υποχρέωσε να μπει σ' αυτό τον αγώνα. Η κατάληψη του Κρεμλίνου έγινε έπειτα από την επιμονή του δημάρχου. "Αν είστε στο Κρεμλίνο, οι μπολσεβίκοι δε θα τολμήσουν να σας βομβαρδίσουν", έλεγε ο δήμαρχος.

Κι οι δύο οι αντιμαχόμενες πλευρές προσπαθούσαν να πάρουν με το μέρος τους ένα από τα συντάγματα της φρουράς που είχε παραλύσει ολότελα από την πολύχρονη αδράνεια. Το σύνταγμα αυτό έκανε συνέλευση και συζήτησε την κατάσταση. Στο τέλος οι στρατιώτες αποφάσισαν να μείνουν ουδέτεροι και να συνεχίσουν τη δουλιά τους, δηλαδή να πουλούν φιτίλια για τους αναπτήρες και πασατέμπο.

"Το χειρότερο απ' όλα όμως", έλεγε ο Μελνιτσάνσκι, "ήταν, ότι έπρεπε να οργανώσουμε τις δυνάμεις μας ακριβώς την ώρα της μάχης. Οι εχθροί ήξεραν θαυμάσια τι ήθελαν, ενώ στην παράταξή μας οι στρατιώτες είχαν το δικό τους Σοβιέτ κι οι εργάτες το δικό τους... Αρχισαν φοβερές διαμάχες για το ποιος θα διοικεί. Ορισμένα συντάγματα πριν αποφασίσουν τι θα κάνουν, έκαναν συγκεντρώσεις που κράτησαν κάμποσες μέρες. Κι όταν οι αξιωματικοί έφυγαν ξαφνικά από μας, μείναμε χωρίς στρατιωτικό επιτελείο...".

ΑΥΡΙΟ ΤΟ 79ο ΜΕΡΟΣ