75ο ΜΕΡΟΣ

Ο πρόεδρος της επιτροπής με οδήγησε μέσα από την αυλή στην είσοδο του άλλου κτιρίου. Τη στιγμή ακριβώς αυτή πήγαινε κατά κει ένας νεαρός, με αριστοκρατική εμφάνιση και με επωμίδες υπολοχαγού. Ο πρόεδρος με σύστησε σ' αυτόν, μου 'σφιξε το χέρι κι έφυγε.

"Στεπάν Γκεόργκιεβιτς Μορόφσκι, στις διαταγές σας", είπε ο υπολοχαγός σε υπέροχα γαλλικά.

Από το πολυτελές χολ οδηγούσε στο απάνω πάτωμα μια κεντρική σκάλα, που φωτιζόταν από αστραφτερούς πολυελαίους. Στο δεύτερο πάτωμα, στο κεφαλόσκαλο ήταν η αίθουσα του μπιλιάρδου, του χαρτοπαίγνιου και η βιβλιοθήκη. Μπήκαμε στην τραπεζαρία, όπου στη μέση, σ' ένα μακρύ τραπέζι, κάθονταν είκοσι αξιωματικοί με πλήρη εξάρτυση, με σπαθιά στολισμένα με χρυσό κι ασήμι, με σταυρούς και κορδέλες των αυτοκρατορικών παράσημων. Οταν μπήκα, σηκώθηκαν όλοι ευγενικά και μ' έβαλαν να καθίσω δίπλα στο συνταγματάρχη. Ηταν ένας άντρας με απλό παρουσιαστικό, με φαρδείς ώμους και μ' άσπρο γένι. Οι στρατιώτες σέρβιραν αθόρυβα το φαγητό. Η ατμόσφαιρα ήταν ακριβώς η ίδια όπως σ' οποιαδήποτε ευρωπαϊκή συγκέντρωση αξιωματικών. Πού είναι, λοιπόν εδώ η επανάσταση;..

"Δεν είστε μπολσεβίκος;" ρώτησα τον Μορόφσκι.

Γύρω στο τραπέζι χαμογέλασαν. Πρόσεξα όμως πως δύο ή τρεις κοίταξαν φοβισμένα τους στρατιώτες.

"Οχι", απάντησε ο καινούριος φίλος μου. "Στο σύνταγμά μας μόνο ένας αξιωματικός είναι μπολσεβίκος. Μα τώρα βρίσκεται στην Πετρούπολη. Ο συνταγματάρχης είναι μενσεβίκος. Ο λοχαγός Χερλόφ είναι καντέ. Κι εγώ είμαι δεξιός εσέρος. Πρέπει να σας πω, πως η πλειοψηφία των αξιωματικών του στρατού μας δεν είναι μπολσεβίκοι. Ομως όλοι τους, όπως κι εγώ, πιστεύουν στη δημοκρατία και θεωρούν υποχρέωσή τους να ακολουθήσουν τη μάζα των στρατιωτών...".

Οταν τέλειωσε το φαγητό, οι στρατιώτες έφεραν το χάρτη κι ο συνταγματάρχης τον άπλωσε στο τραπέζι. Οι υπόλοιποι μαζεύτηκαν γύρω του.

"Να εδώ", είπε ο συνταγματάρχης, δείχνοντας τα σημάδια του μολυβιού στο χάρτη, βρίσκονταν το πρωί οι θέσεις μας, Βλαντίμιρ Κιρίλοβιτς, που είναι τώρα το τμήμα μας;".

Ο λοχαγός Χερλόφ έδειξε. "Σύμφωνα με τη διαταγή πιάσαμε θέσεις κατά μήκος αυτής της δημοσιάς. Ο Καρσάβιν με αντικατέστησε στις πέντε η ώρα...".Τη στιγμή εκείνη άνοιξε η πόρτα, και μπήκε στην τραπεζαρία ο πρόεδρος της επιτροπής του συντάγματος, με κάποιο στρατιώτη. Ενώθηκαν με την ομάδα, που ήταν γύρω από το συνταγματάρχη κι έσκυψαν απάνω στο χάρτη.

"Θαυμάσια", είπε ο συνταγματάρχης. "Οι κοζάκοι απομακρύνθηκαν στον τομέα μας κατά δέκα χιλιόμετρα. Δε θεωρώ αναγκαίο να καταλάβουμε θέσεις πιο μπροστά. Κύριοι, σήμερα τη νύχτα θα κρατήσετε αυτήν εδώ τη γραμμή, ενισχύοντας τις θέσεις με..."

"Συγνώμη", τον διέκοψε ο πρόεδρος της επιτροπής του συντάγματος. "Υπάρχει διαταγή να κινηθούμε προς τα μπρος όσο μπορούμε γρηγορότερα και να ετοιμαστούμε το πρωί να δώσουμε μάχη με τους κοζάκους βόρεια της Γκάτσινα. Είναι ανάγκη να τους συντρίψουμε τελειωτικά. Εχετε την καλοσύνη να δώσετε τις ανάλογες διαταγές...".

Επικράτησε σύντομη σιωπή. Ο συνταγματάρχης γύρισε ξανά το χάρτη: "Καλά", είπε με αλλαγμένη φωνή. "Στεπάν Γκεόργκιεβιτς, θα σας ήταν εύκολο...". Και τραβώντας γρήγορα στο χάρτη γραμμή με μπλε μολύβι, έδωσε μερικές διαταγές, που ένας υπαξιωματικός, ο οποίος στεκόταν εκεί, τις στενογράφησε. Κατόπιν ο υπαξιωματικός έφυγε και μέσα σε δέκα λεπτά γύρισε με έτοιμη τη διαταγή, γραμμένη στη γραφομηχανή σε δύο αντίτυπα. Ο πρόεδρος της επιτροπής πήρε το ένα αντίγραφο της διαταγής και το αντιπαράβαλε με το χάρτη.

"Εντάξει", είπε και σηκώθηκε. Δίπλωσε το αντίγραφο και το 'χωσε στην τσέπη. Υστερα υπέγραψε το πρωτότυπο, το σφράγισε με μια στρογγυλή σφραγίδα, που την έβγαλε από την τσέπη, κι έδωσε την υπογραμμένη διαταγή στο συνταγματάρχη...

Να, λοιπόν, πού ήταν η επανάσταση!

***

Γύρισα στο μέγαρο του Σοβιέτ του Τσάρσκογιε Σελό με το αυτοκίνητο του επιτελείου του συντάγματος. Εδώ όλα ήταν όπως και πριν: Μάζες εργατών, στρατιωτών και ναυτών έρχονταν κι έφευγαν, ολόγυρα ήταν γεμάτο από φορτηγά αυτοκίνητα, θωρακισμένα και πυροβόλα, ακούγονταν ακόμα φωνές και γέλια, ο θρίαμβος της ασυνήθιστης νίκης. Μέσα από το πλήθος έσπρωχναν για να περάσουν μισή ντουζίνα κοκκινοφρουροί, που είχαν ανάμεσά τους έναν παπά. Ηταν ο πάτερ Ιβάν, έλεγαν, εκείνος που ευλογούσε τους κοζάκους, όταν μπήκαν στην πόλη. Αργότερα άκουσα πως ο παπάς αυτός εκτελέστηκε.

Από την πόρτα του Σοβιέτ, πετώντας δεξιά κι αριστερά γρήγορες διαταγές, βγήκε ο Ντιμπένκο. Στα χέρια του κρατούσε την ίδια εκείνη πιστόλα. Στην αυλή περίμενε έτοιμο ένα αυτοκίνητο. Ο Ντιμπένκο κάθισε στο πίσω κάθισμα κι έφυγε ολοταχώς για την Γκάτσινα για να κανονίσει τους λογαριασμούς του με τον Κερένσκι.

Τη νύχτα έφτασε ως τις προσβάσεις της Γκάτσινα, βγήκε από το αυτοκίνητο και προχώρησε πιο πέρα πεζός. Κανένας δεν έμαθε τι είπε ο Ντιμπένκο στους κοζάκους. Ομως ένα είναι εξακριβωμένο, ότι ο στρατηγός Κρασνόφ παραδόθηκε μ' όλο το επιτελείο του και μερικές χιλιάδες κοζάκους και συμβούλεψε και τον Κερένσκι να κάνει το ίδιο.

Οσον αφορά τον Κερένσκι, αναφέρω εδώ απόσπασμα από την κατάθεση του στρατηγού Κρασνόφ στις 14 του Νοέμβρη (1η Νοέμβρη):

"1η Νοέμβρη 1917, στην πόλη Γκάτσινα.

Στις 15 η ώρα περίπου σήμερα με κάλεσε ο ανώτατος διοικητής. Ηταν πολύ ανήσυχος και νευρικός.

"Στρατηγέ, είπε, με προδώσατε. Οι κοζάκοι σας λένε ανοιχτά, πως θα με πιάσουν και θα με παραδώσουν στους ναύτες".

"Μάλιστα, απάντησα, τέτοιες συζητήσεις γίνονται και ξέρω πως δε σας συμπαθεί κανένας".

"Μα και οι αξιωματικοί μιλούνε με τον ίδιο τρόπο".

"Μάλιστα, οι αξιωματικοί είναι ιδιαίτερα δυσαρεστημένοι μαζί σας".

"Τι να κάνω λοιπόν; Θ' αυτοκτονήσω!".

"Αν είστε τίμιος άνθρωπος, να πάτε τώρα αμέσως στην Πετρούπολη με άσπρη σημαία και να παρουσιαστείτε στην Επαναστατική Επιτροπή, όπου θα διαπραγματευτείτε σαν επικεφαλής της κυβέρνησης".

"Μάλιστα, αυτό θα κάνω, στρατηγέ!".

"Θα σας δώσω φρουρά να σας συνοδεύσει και σας παρακαλώ να έρθει μαζί σας κι ένας ναύτης".

"Οχι! Μόνο ναύτης να μην έρθει. Ξέρετε ότι βρίσκεται εδώ ο Ντιμπένκο;"."Δεν ξέρω ποιος είναι αυτός ο Ντιμπένκο".

"Είναι εχθρός μου".

"Λοιπόν! Τι θέλετε να γίνει; Αφού παίζετε ένα τόσο μεγάλο παιχνίδι, τότε πρέπει να ξέρετε να δώσετε και λόγο".

"Μάλιστα. Μόνο που θα φύγω τη νύχτα".

"Γιατί; Αυτό το πράγμα θα είναι φυγή. Να πάτε ήσυχα, ανοιχτά, για να δουν όλοι πως δε λιποταχτείτε".

"Σύμφωνοι. Μόνο να μου δώσετε ένα σίγουρο οδηγό".

"Σύμφωνοι".

Πήγα, κάλεσα τον κοζάκο του 10ου κοζάκικου Συντάγματος του Ντον, Ρουσακόφ και τον διέταξα να ορίσει οχτώ κοζάκους για φρουρά του ανώτατου διοικητή. Μέσα σε μισή ώρα ήρθαν οι κοζάκοι κι είπαν πως ο Κερένσκι δεν είναι εκεί, πως το 'σκασε. Εκανα συναγερμό και διέταξα να τον αναζητήσουν, όντας βέβαιος πως δεν μπορούσε να απομακρυνθεί από την Γκάτσινα κι ότι θα κρύφτηκε κάπου εδώ".

Ετσι, το 'σκασε ο Κερένσκι, μόνος, ντυμένος ναύτης. Λιποτάχτησε κι έχασε και τα τελευταία υπολείμματα της δημοφιλίας που είχε κάποτε ανάμεσα στις ρωσικές μάζες.

***

Γύρισα στην Πετρούπολη, καθισμένος, μαζί με έναν εργάτη - σοφέρ - στην καμπίνα του φορτηγού, που ήταν γεμάτο από κοκκινοφρουρούς. Πετρέλαιο δεν είχαμε και δεν ανάψαμε τα φανάρια. Η δημοσιά ήταν γεμάτη από προλεταριακό στρατό, που γύριζε πίσω, κι από φρέσκιες εφεδρείες, που κινούνταν για το μέτωπο, να τον αντικαταστήσουν. Στο σκοτάδι διακρίνονταν θαμπά τεράστια φορτηγά, όπως το δικό μας, φάλαγγες πυροβολικού, κάρα, κι όλα αυτά, όπως κι εμείς, χωρίς φώτα. Προχωρούσαμε στα τυφλά, στρίβοντας απότομα πότε δεξιά, πότε αριστερά για ν' αποφύγουμε τις συγκρούσεις που ήταν αναπόφευχτες, κι αγγίζοντας σχεδόν τους ξένους τροχούς. Από πίσω μας ακούγονταν το βρισίδι των πεζών.

Στον ορίζοντα έλαμπαν τα φώτα της πρωτεύουσας, που τη νύχτα ήταν πιο μεγαλόπρεπη από την ημέρα. Φάνταζε σαν να ήταν σκορπισμένος, στη γυμνή πεδιάδα, ολόκληρος σωρός από διαμάντια.

Ο γερο-εργάτης που οδηγούσε το αυτοκίνητό μας, έδειξε με μια χαρούμενη χειρονομία προς την κατεύθυνση της πρωτεύουσας που έλαμπε στο βάθος.

"Δική μου!" φώναξε και το πρόσωπό του λαμποκοπούσε. "Τώρα είναι ολότελα δική μου! Η Πετρούπολή μου!".

ΑΥΡΙΟ ΤΟ 76ο ΜΕΡΟΣ